Giáo trình - Côn trùng học đại cương - chương 4

Chương 4: Giải phẫu và sinh lý côn trùng. Giải phẫu và sinh lý côn trùng là môn học nghiên cứu vầ cấu tạo và sự hoạt động của các bộ máy bên trong cơ thể côn trùng. Đó là da, hệ cơ, bộ máy tiêu hóa, bộ máy bài tiết, bộ máy tuần hoàn, bộ máy hô hấp, …
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình - Côn trùng học đại cương - chương 4 Ch−¬ng IV Gi¶i phÉu vµ sinh lý c«n trïng I. §Þnh nghÜa vµ nhiÖm vô m«n gi¶i phÉu vµ sinh lý c«n trïng Gi¶i phÉu v sinh lý c«n trïng l m«n häc nghiªn cøu vÒ cÊu t¹o v sù ho¹t ®éng cña c¸c bé m¸y bªn trong c¬ thÓ c«n trïng. §ã l da, hÖ c¬, bé m¸y tiªu ho¸, bé m¸y b i tiÕt, bé m¸y tuÇn ho n, bé m¸y h« hÊp, bé m¸y sinh s¶n v bé m¸y thÇn kinh. Nghiªn cøu vÒ gi¶i phÉu v sinh lý c«n trïng kh«ng chØ ®Ó thÊy mèi quan hÖ thÝch nghi gi÷a cÊu t¹o, chøc n¨ng cña c¸c bé m¸y trong c¬ thÓ víi m«i tr−êng sèng m cßn ®i s©u t×m hiÓu ¶nh h−ëng cña mét sè yÕu tè ngo¹i c¶nh ®Õn c¸c ho¹t ®éng sinh lý cña c«n trïng. Nh÷ng hiÓu biÕt n y l c¬ së cÇn thiÕt ®Ó ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt thÝch hîp nh»m khèng chÕ c¸c lo i s©u h¹i còng nh− ®Ó nh©n nu«i v b¶o vÖ tèt c¸c lo i c«n trïng cã Ých. II. DA C¤N TRïNG 2.1. CÊu t¹o chung Da c«n trïng do tÇng ph«i ngo i h×nh th nh. §ã l mét líp vá t−¬ng ®èi cøng, ngo i chøc n¨ng bao bäc b¶o vÖ cßn gi÷ cho c¬ thÓ cã cÊu t¹o v÷ng ch¾c, ®ång thêi l m chç b¸m cho c¸c c¬ thÞt bªn trong. Víi chøc n¨ng n y, da c«n trïng ®−îc xem nh− bé x−¬ng ngo i cña líp ®éng vËt n y. Tuy vËy ®©y kh«ng ph¶i l mét líp vá cã ®é d y v ®é cøng ®ång nhÊt m tuú theo vÞ trÝ v bé phËn cña c¬ thÓ, cã chç l nh÷ng tÊm cøng, èng cøng, cã chç l da mÒm. KiÓu cÊu t¹o n y gièng nh− bé ¸o gi¸p cña c¸c chiÕn binh thêi x−a. C¨n cø theo c¸c ®−êng ngÊn, líp vá c¬ thÓ c«n trïng gåm kho¶ng 200 - 250 tÊm cøng v èng cøng. Song trong thùc tÕ chØ cã kho¶ng 60 - 80 tÊm v èng cøng cö ®éng ®−îc, cßn l¹i chØ cö ®éng chót Ýt hoÆc ® g¾n ch¾c víi nhau. VÒ mÆt gi¶i phÉu, da c«n trïng cã cÊu tróc rÊt phøc t¹p, gåm nhiÒu líp nh− ë s¬ ®å sau (H×nh 4.1). Líp men Líp s¸p BiÓu b× trªn BiÓu b× Líp Polyphenol BiÓu b× ngo i Da c«n trïng Néi b× BiÓu b× trong M ng ®¸y H×nh 4.1. S¬ ®å cÊu tróc da c«n trïng Nh− ® thÊy ë s¬ ®å, da c«n trïng gåm 3 líp chÝnh tõ ngo i v o trong l biÓu b×, néi b× v m ng ®¸y. D−íi ®©y l cÊu t¹o kh¸i qu¸t cña c¸c líp n y (H×nh 4.2). 128 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Côn trùng h c ñ i cương ------------------------------ http://www.ebook.edu.vn 2.1.1. BiÓu b× BiÓu b× hay cuticun l s¶n phÈm tiÕt cña líp tÕ b o néi b× nªn kh«ng cã cÊu t¹o tÕ b o, song ®©y l líp cã cÊu t¹o phøc t¹p nhÊt v v÷ng ch¾c nhÊt cña da c«n trïng nªn thùc chÊt líp cuticun chÝnh l líp vá cøng cña c¬ thÓ c«n trïng. BiÓu b× da c«n trïng l¹i ®−îc chia l m 3 líp nhá nh− sau: 2.1.1.1. BiÓu b× trªn L líp ngo i cïng, máng nhÊt, chØ chiÕm kho¶ng 1-7% ®é d y cña da. Tuy máng nh−ng líp n y cã cÊu t¹o rÊt tinh vi, cã thÓ gåm 3 líp tõ ngo i v o trong l líp men, líp s¸p, líp Polyphenol. Th nh phÇn ho¸ häc chñ yÕu cña biÓu b× trªn l c¸c hîp chÊt Lipoprotein nªn líp n y cã chøc n¨ng ng¨n ngõa n−íc v c¸c chÊt ho tan tõ bªn ngo i thÊm v o c¬ thÓ c«n trïng ®ång thêi h¹n chÕ sù tho¸t h¬i n−íc cña c¬ thÓ ra ngo i. 2.1.1.2. BiÓu b× ngo i L líp cøng nhÊt cña da c«n trïng do líp n y cã chøa kitin kÕt hîp víi lo¹i protein hãa cøng (sclerotin) theo cÊu tróc m¹ng l−íi. Ngo i ra líp n y cã thÓ chøa thªm canxi nªn ®é cøng c ng ®−îc t¨ng c−êng. H×nh 4.2. CÊu t¹o da c«n trïng a. BiÓu b× trong víi nhiÒu líp máng; b. BiÓu b× ngo i; c. BiÓu b× trªn; d. L«ng cøng; e. §−êng èng trong da; f. §−êng èng dÉn cña tuyÕn néi b×; g. M ng ®¸y; h. TÕ b o néi b×; i. TÕ b o l«ng; k. TÕ b o m ng nguyªn thñy; l. TÕ b o m u; m. TÕ b o m¸u b¸m ë m ng ®¸y; n. TÕ b o tuyÕn trong líp néi b× (theo Wigglesworth) 129 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Côn trùng h c ñ i cương --------------------------------- http://www.ebook.edu.vn 2.1.1.3. BiÓu b× trong L líp d y nhÊt cña biÓu b× song kh«ng cøng nh− biÓu b× ngo i m cã tÝnh dÎo v ® n håi do ë ®©y kitin kÕt hîp víi lo¹i protein ® n håi (resilin) ë thÓ ph©n t¸n. Víi cÊu t¹o nh− trªn, biÓu b× da c«n trïng kh«ng chØ cã ®é cøng cÇn thiÕt m cßn cã tÝnh dÎo v ® n håi tèt, cã lîi cho ®êi sèng cña chóng. Tuú theo lo i v giai ®o¹n sinh tr−ëng, kitin chØ chiÕm kho¶ng 25-60% träng l−îng kh« cña biÓu b× nh−ng ®©y l vËt chÊt ®Æc tr−ng cña da c«n trïng. Kitin l mét polysaccharid cã chøa ®¹m (N) víi hîp chÊt chÝnh l Acetylglucosamine v cã c«ng thøc ho¸ häc l (C8H13O5N)x. Kitin tuy mÒm dÎo nh−ng l mét chÊt rÊt bÒn v÷ng, kh«ng tan trong n−íc, r−îu, axit yÕu, kiÒm lo ng v mét sè dung m«i h÷u c¬. Nã còng kh«ng bÞ ph©n gi¶i bëi men tiªu ho¸ cña ®éng vËt cã vó song cã thÓ bÞ ph©n gi¶i bëi men tiªu ho¸ cña chÝnh líp c«n trïng, mét sè lo¹i èc sªn v nhÊt l lo i vi khuÈn ph©n gi¶i kitin (Bacillus chitinivorus) sinh sèng nhiÒu ë trong ®Êt. Nh− vËy kitin kh«ng quyÕt ®Þnh ®é cøng m l tÝnh mÒm dÎo v bÒn ch¾c cña vá c¬ thÓ c«n trïng. 2.1.2. Néi b× L mét líp tÕ b o ®¬n th−êng cã d¹ng h×nh trô. §©y l líp cã vai trß quyÕt ®Þnh søc sèng v c¸c chøc n¨ng cña da c«n trïng. Nh− ® nãi ë trªn, líp tÕ b o néi b× tiÕt ra vËt chÊt ®Ó h×nh th nh líp biÓu b×. Chóng cßn tiÕt ra dÞch lét x¸c ®Ó ph©n huû líp biÓu b× trong tr−íc khi c«n trïng lét x¸c, ®ång thêi hÊp thu l¹i mét sè chÊt ® ph©n gi¶i ®Ó t¸i t¹o líp biÓu b× míi. Cã thÓ thÊy h ng lo¹t ...