Giáo trình công nghệ vi sinh vật trong sản xuất nông nghiệp và xử lý ô nhiễm môi trường - Chương 3

Những nguyên tắc cơ bản của nuôi cấy vi sinh vật công nghiệpI. quy trình lên men Quy trình lên men cổ điển được tiến hành theo các giai đoạn sau:Chế tạo môi trườngKhử trùng môi trườngGiống vi sinh vậtNhân giống cấp 1, 2, 3Lên menKiểm tra sự tạo thành phẩmThu hồi sản phẩmHình 2: Các bước chính trong quy trình sản xuất công nghệ vi sinh công nghiệp 1. Giống vi sinh vật Muốn có sản phẩm tốt, ngoài quy trình công nghệ thì khâu giống là quan trọng nhất, nó quyết định chất lượng sản phẩm và giá...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình công nghệ vi sinh vật trong sản xuất nông nghiệp và xử lý ô nhiễm môi trường - Chương 3 Ch−¬ng ba Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nu«i cÊy vi sinh vËt c«ng nghiÖpI. quy tr×nh lªn men Quy tr×nh lªn men cæ ®iÓn ®−îc tiÕn hµnh theo c¸c giai ®o¹n sau: ChÕ t¹o m«i tr−êng Khö trïng m«i tr−êng Nh©n gièng KiÓm tra sù Gièng vi sinh vËt Lªn men cÊp 1, 2, 3 t¹o thµnh phÈm Thu håi s¶n phÈm H×nh 2: C¸c b−íc chÝnh trong quy tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghÖ vi sinh c«ng nghiÖp 1. Gièng vi sinh vËt Muèn cã s¶n phÈm tèt, ngoµi quy tr×nh c«ng nghÖ th× kh©u gièng lµ quan träng nhÊt, nãquyÕt ®Þnh chÊt l−îng s¶n phÈm vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cña quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Trong c«ng nghÖ lªn men, ng−êi ta sö dông réng r·i nhiÒu lo¹i vi sinh vËt thuéc nhãmProkaryote (vi khuÈn, x¹ khuÈn, vi khuÈn lam) vµ nhãm Eukaryote (nÊm men, nÊm mèc, t¶o). + Tiªu chuÈn cña gièng. Chñng vi sinh vËt ®−îc coi lµ chñng tèt trong s¶n xuÊt ph¶i cã tÝnh−u viÖt lµ: Cã kh¶ n¨ng sinh tæng hîp t¹o sinh khèi víi hiÖu suÊt cao, ®ång thêi ph¶i cã thªmnh÷ng ®Æc ®iÓm sau: - Cã kh¶ n¨ng sö dông c¸c nguyªn liÖu rÎ tiÒn, dÔ kiÕm nh− c¸c phô phÈm, c¸c nguyªn liÖuth«, c¸c phÕ th¶i... - Trong qu¸ tr×nh lªn men kh«ng t¹o ra c¸c phÈm phô kh«ng mong muèn cña ng−êi s¶n xuÊt. - Ýt mÉn c¶m ®èi víi sù t¹p nhiÔm do vi sinh vËt kh¸c hoÆc do phage. - S¶n phÈm sinh khèi cã thÓ t¸ch dÔ dµng ra khái m«i tr−êng dinh d−ìng. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c¸c tiªu chuÈn trªn kh«ng ph¶i g¾n liÒn víi nhau vµ cïngtån t¹i ë mét sè ®èi t−îng vi sinh vËt nµo ®ã. C¸c vi sinh vËt thuéc nhãm Eukaryote cã kÝch th−íctÕ bµo lín thÓ h×nh sîi, do ®ã dÔ t¸ch chóng ra khái m«i tr−êng dinh d−ìng b»ng ph−¬ng ph¸p läcly t©m th−êng. Nh−ng ë chóng th−êng tån t¹i mét quy t¾c chung lµ kÝch th−íc tÕ bµo tû lÖ nghÞchvíi ho¹t tÝnh trao ®æi chÊt. ViÖc chän chñng cho mét quy tr×nh c«ng nghÖ lµ hÕt søc quan träng, ®Ó chän ®−îc chñng cãho¹t tÝnh cao ng−êi ta ph¶i t×m c¸ch hoµn thiÖn genotype cña chóng víi c¸c ph−¬ng ph¸p sau:chän läc, lai t¹o, g©y ®ét biÕn trong chÊt liÖu di truyÒn cña tÕ bµo hoÆc trong hÖ thèng ®iÒu hßatrao ®æi chÊt. GÇn ®©y ng−êi ta ®· sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p di truyÒn hiÖn ®¹i ®Ó t¹o c¸c chñnggièng cã nh÷ng tÝnh chÊt mong muèn mét c¸ch chñ ®éng, do ®ã c¸c chñng dïng trong s¶n xuÊtngµy cµng hoµn h¶o h¬n, ®¸p øng ngµy mét tèt h¬n yªu cÇu cña con ng−êi. + C¸c c«ng viÖc chñ yÕu cña c«ng t¸c gièng trong s¶n xuÊt Trong s¶n xuÊt, viÖc ho¹t hãa gièng vµ th−êng xuyªn kiÓm tra chÊt l−îng cña gièng lµ ®iÒuhÕt søc cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ thiÕu. Muèn lµm tèt kh©u nµy cÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c viÖc sau: - KiÓm tra ®é thuÇn khiÕt cña gièng trong lªn men. - KiÓm tra kh¶ n¨ng håi biÕn cña gièng. HÇu hÕt c¸c chñng vi sinh vËt dïng trong s¶n xuÊt lµ ®ét biÕn , do ®ã ph¶i kiÓm tra xemchóng cã håi trë l¹i gièng gèc hay kh«ng, bëi hiÖn t−îng nµy rÊt hay x¶y ra. - Ho¹t hãa gièng sau mét thêi gian sö dông. §Ó ho¹t hãa gièng ng−êi ta th−êng sö dông m«i tr−êng nu«i cÊy giµu c¸c chÊt kÝch thÝchsinh tr−ëng nh− cao nÊm men, n−íc chiÕt cµ chua, hçn hîp vitamin, acid bÐo. - Gi÷ gièng b»ng ph−¬ng ph¸p thÝch hîp ®Ó cã thÓ duy tr× nh÷ng ho¹t tÝnh −u viÖt cña chóng,chèng tho¸i hãa gièng, mÊt ho¹t tÝnh. + C¸c ph−¬ng ph¸p gi÷ gièng HiÖn nay th−êng sö dông 4 ph−¬ng ph¸p chÝnh ®Ó gi÷ gièng vi sinh vËt: - B¶o qu¶n trªn m«i tr−êng th¹ch b»ng, ®Þnh kú kiÓm tra cÊy truyÒn. Gièng vi sinh vËt ®−îc gi÷ trªn m«i tr−êng th¹ch nghiªng (®èi víi c¸c gièng vi sinh vËt hiÕukhÝ) hoÆc trÝch s©u vµo m«i tr−êng th¹ch (®èi víi vi sinh vËt kþ khÝ). C¸c èng gièng ®−îc b¶oqu¶n trong tñ l¹nh ë nhiÖt ®é 3- 5oC. §Þnh kú ®Ó cÊy truyÒn gièng, tuú tõng nhãm vi sinh vËtkh¸c nhau mµ ®Þnh kú cÊy truyÒn kh¸c nhau, song giíi h¹n tèi ®a lµ 3 th¸ng. §Ó c«ng t¸c gi÷ gièng ®−îc tèt, l©u h¬n vµ ®ì bÞ t¹p h¬n, ng−êi ta th−êng phñ lªn m«i tr−êng®· ®−îc cÊy gièng vi sinh vËt mét líp dÇu kho¸ng nh− paraffin láng. Líp paraffin nµy sÏ h¹n chÕ®−îc sù tiÕp xóc cña vi sinh vËt ®èi víi oxygen kh«ng khÝ (O2) vµ h¹n chÕ sù tho¸t h¬i n−íc cñam«i tr−êng th¹ch, do vËy gièng cã thÓ b¶o qu¶n ®−îc l©u h¬n vµ kh«ng bÞ nhiÔm t¹p, tho¸i hãa. - Gi÷ gièng trong c¸t hoÆc trong ®Êt sÐt v« trïng. Do cÊu tróc hãa lý c¸t vµ sÐt lµ nh÷ng c¬ chÊt tèt mang c¸c tÕ bµo vi sinh vËt, chñ yÕu lµnhãm vi sinh vËt cã bµo tö. C¸ch lµm nh− sau: C¸t vµ ®Êt ®−îc xö lý s¹ch, sµng läc qua r©y, xö lýpH ®¹t trung tÝnh, sÊy kh« vµ khö trïng. Sau ®ã b»ng thao t¸c v« trïng trén bµo tö vµo c¬ chÊt c¸thoÆc ®Êt trong c¸c èng nghiÖm. Dïng paraffin nãng ch ...