Giáo trình Một số vấn đề về làng xã cổ truyền Việt Nam (Chuyên đề dành cho sinh viên ngành Lịch sử): Phần 2

Phần 2 Giáo trình Một số vấn đề về làng xã cổ truyền Việt Nam (Chuyên đề dành cho sinh viên ngành Lịch sử) trình bày kết cấu xã hội, vài nét về tín ngưỡng – tôn giáo và sinh hoạt lễ hội trong làng xã cổ truyền Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Một số vấn đề về làng xã cổ truyền Việt Nam (Chuyên đề dành cho sinh viên ngành Lịch sử): Phần 2Moät soá vaán ñeà veà laøng xaõ coå truyeàn Vieät Nam - 27 - CHÖÔNG III KEÁT CAÁU XAÕ HOÄII. CAÙC LOAÏI HÌNH TOÅ CHÖÙC XAÕ HOÄI Theo yù kieán cuûa nhieàu nhaø vaên hoùa hoïc thì toå chöùc ñôøi soáng lieân quan ñeán cuoäc soáng cuûa caû coäng ñoàng quan troïng nhaát ôû ba lónh vöïc: toå chöùc quoác gia, toå chöùc noâng thoân vaø toå chöùc ñoâ thò. Ñoái vôùi caùc neàn vaên hoùa phöông Taây chuyeån töø du muïc sang ñoâ thò, thì toå chöùc ñoâ thò giöõ vai troø quan troïng. Coøn ñoái vôùi neàn vaên hoùa noâng nghieäp nhö Vieät Nam thì toå chöùc noâng thoân laïi laø lónh vöïc quan troïng nhaát. Noù chi phoái caû toå chöùc quoác gia vaø toå chöùc ñoâ thò, caû dieän maïo xaõ hoäi laãn tính caùch con ngöôøi. Cuoäc soáng noâng nghieäp phuï thuoäc vaøo thieân nhieân vaø trong hoaøn caûnh öùng xöû vôùi moâi tröôøng töï nhieân vaø moâi tröøông xaõ hoäi, ngöôøi Vieät ñaõ phaûi döïa vaøo nhau, lieân keát vôùi nhau maø soáng. Cho neân, neùt ñaëc tröng soá moät cuûa laøng Vieät coå truyeàn laø tính coäng ñoàng. Coäng ñoàng ña chöùc naêng vaø lieân keát chaët. 1. Taäp hôïp ngöôøi theo ñòa vöïc ngoõ, xoùm Cho ñeán nay loaøi ngöôøi coù hai phöông thöùc ñeå hình thaønh neân caùc tuï ñieåm – coäng ñoàng daân cö ñoù laø: taäp hôïp ngöôøi theo quan heä huyeát thoáng vaø taäp hôïp ngöôøi theo quan heä laùng gieàng. Hieån nhieân laøng Vieät coå truyeàn laø ñôn vò tuï cö trong tieán trình phaùt trieån ñöôïc taäp hôïp laïi theo phöông thöùc thöù hai. Noùi moät caùch khaùc, söï taäp hôïp naøy ñaõ daãn ñeán hieän töôïng cö daân trong laøng xaõ Vieät khoâng nhaát thieát ai cuõng laø hoï haøng cuûa ai, quan heä laùng gieàng laán aùt quan heä huyeát thoáng nghóa laø ñoái vôùi nhau hoï khoâng nhaát thieát phaûi coù moái quan heä huyeát thoáng maø veà cô baûn chæ laø ngöôøi “döng nöôùc laõ” – ngöôøi “haøng xoùm – laùng gieàng” cuøng nhau soáng treân moät ñòa vöïc goàm moät khu ñaát cö truù vaø moät khu ñaát troàng troït. ÔÛ phöông Taây, caùc gia ñình soáng gaàn nhau cuõng coù quan heä vôùi nhau. Nhöng caùc hoä gia ñình phöông Taây ña soá soáng theo hình thöùc trang traïi. Quan heä giöõa caùc gia ñình naøy coù phaàn loûng leûo vaø mang naëng tính xaõ giao K. Marx nhaän xeùt moät caùch dí doûm raèng noâng thoân phöông Taây laø caùi bao taûi khoai taây (maø trong ñoù moãi gia ñình laø moät cuû khoai taây). Ñoå bì khoai taây ñoù ra thì moãi cuû laên ñi moät neûo. Noâng thoân Vieät Nam – laøng xaõ Vieät Nam coå truyeàn thì laïi khaùc vôùi nhieàu nguyeân do : thöù nhaát, ñeå ñaùp öùng vôùi nhu caàu ñoái phoù vôùi moâi tröôøng töï nhieân, nhu caàu cuûa ngheà luùa nöôùc mang tính thôøi vuï vaø caàn ñoâng nhaân löïc. Thöù hai, ñeå ñoái phoù vôùi moâi tröôøng xaõ hoäi, caû laøng vaø thaäm chí caû lieân laøng phaûi hôïp söùc ñoái phoù nhaèm choáng laïi naïn troäm cöôùp vaø lôùn hôn caû laø hoïa xaâm löôïc cuûa caùc theá löïc beân ngoaøi. Chính vì vaäy maø ngöôøi Vieät Nam ñaõ sôùm lieân keát vôùi nhau chaët cheõ “baùn___________________________________________________________Th.S. Nguyễn Công Chất Khoa Lịch sửMoät soá vaán ñeà veà laøng xaõ coå truyeàn Vieät Nam - 28 - anh em xa, mua laùng gieàng gaàn”. Nguyeân taéc naøy boå sung cho nguyeân taéc “moät gioït maùu ñaøo hôn ao nöôùc laõ” trong caên tính soáng cuûa ngöôøi Vieät khoâng theå thieáu ñöôïc baø con hoï haøng, nhöng cuõng khoâng theå thieáu ñöôïc baø con haøng xoùm. Xoùm ngoõ laø phaân theå cuûa laøng veà maët cö truù vaø coù cuoäc soáng rieâng cuûa chuùng. Moät cuoäc soáng khoâng oàn aøo, coù theå noùi laø thaàm laëng ñöôïc keát tinh trong moät hình thaùi thôø phuïng giaûn ñôn nhöng beàn chaët : thôø thoå thaàn cuûa xoùm, cuûa ngoõ (nôi thôø töï laø caây höông, mieáu, laàu ôû ñaàu xoùm, ngoõ), laáy vieäc teá töï theo moät lòch gaàn khôùp vôùi lòch nghi leã cuûa laøng laøm thôøi gian bieåu. Treân bình dieän coâng vieäc chung cuûa laøng, cuûa xaõ, cuûa xoùm laø caùi khung ñòa vöïc maø chính quyeàn quaân chuû ôû caáp xaõ löïa choïn ñeå toå chöùc vieäc baûo veä an ninh taäp theå (tuaàn xoùm). Ñoàng thôøi cuõng laø moät toå chöùc maø chính quyeàn quaân chuû ôû caáp xaõ döïa vaøo ñeå laøm troøn nhieäm vuï vôùi chính quyeàn trung öông nhö thu thueá vaø ñieàu ñoäng nhaân löïc (baét phu / lính). Vaø cuoái cuøng, neáu ta nhìn vaøo ngoõ xoùm cuûa ngöôøi Vieät döôùi goùc ñoä ñaát ñai canh taùc thì ngoõ xoùm khoâng phaûi laø nhöõn ...