Giáo trình sinh học đại cương part 3

Sự ra đời của sinh học bắt đầu từ thế kỉ 19, khi các nhà khoa học tìm thấy được các đặc điểm chung cơ bản giữa các loài. Ngày nay, sinh học trở thành một môn học chuẩn và bắt buộc tại các trường học và Đại học trên khắp thế giới, và rất nhiều bài báo được công bố hằng năm ở trên khắp các tạp chí chuyên ngành về y và sinh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình sinh học đại cương part 3SINH H C ð I CƯƠNG 2007 TRANG 25 Nh ng ch t trao ñ i gi a t bào và môi trư ng thư ng hòa tan trongnư c. Do s chênh l ch v n ng ñ mà nư c có th và các ch t hòa tan có thth m qua màng t bào. Hi n tư ng này x y ra nh áp xu t th m th u. ð hi urõ hơn ta xét ví d sau ñây:1,- Phân bi t các lo i màng • Màng th m: Màng có h th ng l mà b t kỳ ch t nào cũng qua ñư c. • Màng không th m: Không cho b t kỳ ch t nào ñi qua. • Màng bán th m: Ch cho m t s ch t ch không ph i t t c . Màng t bào thu c vào lo i màng bán th m.2,- Chu n b thí nghi m L y m t cái túi colodion (có các l màng không quá nh ñ phân tñư ng và nư c có th ñi qua ñư c) ñ ng ñ y dung d ch ñư ng 5% và ñ vàoc c nư c, sau m t th i gian ñư ng trong nư c bao quanh túi s b ng n ng ññư ng trong túi. ði u ñó ch ng t ñư ng trong túi ñi qua màng túi vào c cvà nư c t c c ñi vào trong túi. N u l y m t túi khác có kích thư c l nh chcho nư c ñi qua mà không cho phân t ñư ng qua ñư c sau ñó ta cũng ñdung d ch ñư ng 5% vào và c t mi ng túi vào m t ng th y tinh và cho vàoc c nư c. Sau m t th i gian ta th y nư c dâng lên c t th y tinh (Hình 2-8). S khuy ch tán như v y c a các phân t nư c hay c a dung môi nàokhác qua màng g i là th m th u. M c nư c trong ng th y tinh s dâng lêncao ñ sao cho áp su t do c t nư c trong ng gây ra b ng v i l c b t nư c ñivào trong túi. Áp xu t c a c t nư c ñư c dùng làm m c ño áp su t th m th u.S th m th u x y ra khi có s chênh l ch v n ng ñ gi a dung d ch trong vàngoài màng. S khu ch tán c a các phân t ch t hòa tan qua màng bán th mcòn g i là s th m tích; còn s khu ch tán c a các phân t dung môi quamàng bán th m g i là th m th u. Màng t bào ho t ñ ng như m t màng bán th m. Khi cho t bào vàoch t l ng có cùng áp su t th m th u như trong t bào thì nư c không ñi vàovà ñi ra kh i t bào vì v y t bào không b ph ng lên mà cũng không b col i, ch t l ng như v y g i là ch t l ng ñ ng trương. Dung d ch mu i ăn0,85% là ñ ng trương so v i t bào c a ngư i và m t s ñ ng v t (dung d chsinh lý).3,- Thí nghi m bi u di n áp su t th m th uA - ð dung d ch ñư ng 5% vào túi làm b ng màng bán th m (xenlofan) treo trong nư c. Các ph n t nư c khuy ch tán vào túi làm cho c t nư c trongSINH H C ð I CƯƠNG 2007 TRANG 26 ng th y tinh dâng lên cao. Các ph n t ñư ng l n hơn, và vì v y, không th ñi qua màng xenlofan.B - Khi ñ t cân b ng, áp su t c a c t nư c trong ng b ng ñúng v i áp su t th m th u c a dung d ch ñư ng và dùng làm m c ño áp su t y. Hình 2-8: Mô hình bi u di n áp su t th m th u4,- S khu ch tán Chúng ta ñ u bi t các phân t ch t l ng, r n, khí ñ u luôn chuy nñ ng. S sai khác nhau gi a ba tr ng thái r n, l ng, khí ñư c xác ñ nh b ib c t do chuy n ñ ng gi a các phân t . Các phân t ch t l ng và khí chuy nñ ng m nh hơn so v i ch t r n, do s chuy n ñ ng như v y mà s phân bc a các ch t trong ch t l ng và ch t khí sau m t th i gian s ñ t tr ng tháicân b ng. S khu ch tán có nghĩa là s chuy n d ch c a các phân t theo t tc các hư ng, n u dung d ch có s chênh l ch n ng ñ thì sau m t th i gians ñư c phân b ñ u. Có th hi u nôm na s khu ch tán là s phân b cácphân t t nơi có n ng ñ cao ñ n nơi có n ng ñ th p hơn, do chuy n ñ ngnhi t c a chúng gây ra. Các ch t khác nhau cùng trong m t dung d chkhu ch tán không ph thu c vào nhau. Th m tích và th m th u ch là hai d ng ñ c bi t c a khu ch tán. S v n chuy n có ch n l c c a các phân t2.2.5.2.2.5.1. S khu ch tán có ch n l c Như chúng ta ñã ñ c p ph n trên ñây r ng t bào có kh năng ti pnh n và ñào th i m t cách có ch n l c các ch t. ð c tính ch n l c này chínhSINH H C ð I CƯƠNG 2007 TRANG 27là c a màng t bào, vì t t c s trao ñ i ñ u qua màng. Ngày nay ngư i ta chor ng s ch n l c này là do:1,- Kích thư c ñư ng kính l c a màng Nh ng ch t ñi qua màng ñư c là nh ng ch t có ñư ng kính các phânt tương quan v i ñư ng kính l c a màng. Ví d t bào qu n c u th n c acác loài thú có ñư ng kính l t 18÷50Å nên nó không ñ l t t máu vàonư c ti u các phân t protein có kh i lư ng quá 40.000 Dalton. Nhưng lmàng c a qu n c u th n c a chu t ñ ng là 60÷70Å nên nó cho qua các phânt protein có kh i lư ng 60.000 Dalton.2,- Ch t v n chuy n Trên màng có ch a các ch t làm nhi m v v n chuy n. Các ch t này cókh năng ti p nh n m t cách có ch n l c.3,- S v n chuy n tích c c S khuy ch tán lý h c, các ch t hòa tan ñi t nơi có n ng ñ cao ñ nnơi có n ng ñ th p. ð i v i các t bào s ng s h p th và th i m t s ch tcó th ngư c l i v i d c n ng ñ , t c là các ch t có th ñi t nơi có n ng ñcao sang nơi có n ng ñ th p ví d th n n ng ñ urê trong nư c ti u ñ mñ c g p 65 l n trong máu, n ng ñ phosphat g p 16 l n trong máu, nhưng cácch t y v n th m t máu vào qua màng t bào vào nư c ti u; còn t i ng th ntuy n ng ñ glucose th p hơn máu, nhưng glucose v n ñư c thu h i l i, t c làth m qua màng t bào ñ vào máu. Như v y màng t bào s ng có th ch ñ ng v n chuy n m t s ch tngư c chi u v i s khu ch tán lý h c. ðó là kh năng ho t t i c a màng tbào. Màng t bào còn có th th c hi n s trao ñ i ch t nh s bi n d ngtích c c c a nó. ð i v i m t s ch t (th c ăn) có kích thư c l n không l tqua các l màng ñư c thì t i nơi ti p xúc v i chúng thì màng t bào lõm vàot o thành túi b c l y chúng và sau ñó khép l i t o thành không bào ch a ch tl y vào. T bào s ti t enzyme ñ phân h y ch t l y vào thành ph n nh vàh p th qua màng. S ti p nh n thông tin qua màng t bào2.2.6. Nh ng sinh v t ñơn bào như vi khu n, n m men, ... thì t bào liên htr c ti p v i môi trư ng, m i thông tin ñư c ti p nh n qua màng t bào,nhưng s ph n ng c a chúng ñ i v i nh ng bi n ñ i y u t, th ñ ng vìchưa có s phân hóa v ch c năng như nh ng sinh v t ña bào. sinh v t ñabào s liên h gi a t bào v i ...