Hiện trạng nghề khai thác thủy sản ở vùng đất ngập nước khu vực Cửa Đại, thành phố Hội An, Quảng Nam

Bài viết trình bày các phương pháp nghiên cứu và kết quả nghiên cứu về hiện trạng nghề khai thác vùng đất ngập nước khu vực Cửa Đại, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Có so sánh kết quả nghiên cứu khi sử dụng phương pháp hồi cố so với khảo sát hiện trạng bằng điều tra thực địa và điều tra đánh giá nhanh nông thôn có sự tham gia của cộng đồng (PRA – Participatory Rural Assessment).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hiện trạng nghề khai thác thủy sản ở vùng đất ngập nước khu vực Cửa Đại, thành phố Hội An, Quảng Nam Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản, số 3/2010 THÔNG BÁO KHOA HỌC HIỆN TRẠNG NGHỀ KHAI THÁC THỦY SẢN Ở VÙNG ĐẤT NGẬP NƯỚC KHU VỰC CỬA ĐẠI, THÀNH PHỐ HỘI AN, QUẢNG NAM THE STATE OF THE WETLANDS AQUICULTURE AT CUA DAI AREA, HOI AN OLD TOWN, QUANG NAM PROVINCE 1 Trương Duy Khôi, 2Phan Trọng Huyến 1 Chi cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản Quảng Nam 2 Trường Đại học Nha Trang. TÓM TẮT Bài báo trình bày các phương pháp nghiên cứu và kết quả nghiên cứu về hiện trạng nghề khai thác vùng đất ngập nước khu vực Cửa Đại, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Có so sánh kết quả nghiên cứu khi sử dụng phương pháp hồi cố so với khảo sát hiện trạng bằng điều tra thực địa và điều tra đánh giá nhanh nông thôn có sự tham gia của cộng đồng (PRA – Participatory Rural Assessment). ABTRACT To report and present some reseach methods and reseach results into the state of the wetlands aquiculture at Cua Dai area, Hoi An old town, Quang Nam province. it is compared the reseach results that using the old methods to using the actual survey by field trips and PRA. I. ĐẶT VẤN ĐỀ Sông Thu Bồn là một con sông lớn của khu vực Trung và Nam Trung Bộ, với hệ thống các nhánh sông chằng chịt ở hạ lưu và chảy ra biển ở Cửa Đại (Hội An), phần hạ lưu của sông đã tạo nên khu vực đất ngập nước rộng lớn, với đặc thù có nhiều hệ sinh thái đa dạng như rừng dừa nước, thảm cỏ biển, hệ sinh thái san hô Cù Lao Chàm. Chính sự đa dạng của các hệ sinh thái ở đây làm cho sự đa dạng về thành phần loài thủy sản và sự ưu ái của điều kiện tự nhiên đã tạo thuận lợi cho nghề khai thác thủy sản ven bờ phát triển [1]. Tuy nhiên, môi trường nước cũng như nguồn lợi sinh vật ở đây đang bị đe dọa bởi những thay đổi của điều kiện tự nhiên và hoạt động khai thác bất hợp lý của con người. Các địa phương ven vùng khu vực đất ngập nước đã khẳng định rõ việc phát triển các ngành nông lâm ngư chiếm một vị trí quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa và công nghiệp hóa nền kinh tế của mình, trong đó công tác quản lý, khai thác hợp lý các tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường vùng ven biển đất ngập nước, nhất là vùng ven biển được coi là cần thiết và cấp bách. Vùng đất ngập nước khu vực Cửa Đại bao gồm các xã Duy Nghĩa, Duy Hải thuộc huyện Duy Xuyên và các xã, phường Cửa Đại, Cẩm An, Cẩm Thanh, Cẩm Nam thuộc thành phố Hội An với nhiều loại nghề khai thác thủy sản hoạt động như: nghề cào hến, lưới đáy, lưới rê, lờ Trung Quốc, lưới bén, lưới cua (ghẹ), rớ quay, soi đèn, nhiều nghề mang tính hủy diệt như xung điện, trũ điện, giã cào điện vẫn đang hoạt động. Nhiều nghề khai thác mang tính hủy diệt đang ngày càng phát triển theo hướng tự phát. Nguồn lợi thủy sản của vùng ngập nước Cửa Đại ngày càng cạn kiệt có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó nguyên nhân chính là do việc phát triển nghề khai thác trong khu vực một cách tự phát không có định hướng, quy hoạch và thiếu sự quản lý về khai thác. Hiện nay, các hoạt động kinh tế - xã hội cũng như việc khai thác, sử dụng tài nguyên ở vùng đất ngập nước diễn ra rất sôi động và nhanh chóng. Chính những hoạt động này, cùng với tốc độ đô thị hoá, phát triển công nghiệp, xây dựng kết cấu hạ tầng, nạo vét luồng lạch và những hoạt động kinh 41 Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản, số 3/2010 tế - xã hội đang diễn ra hàng ngày của cộng đồng dân cư trong khu vực và vùng ven bờ biển đang đe dọa sự bền vững của tài nguyên đất ngập nước, tiềm ẩn nhiều nguyên nhân gây suy giảm các hệ sinh thái, cũng như các diễn thế có hại cho cả tài nguyên môi trường và tài nguyên nguồn lợi của vùng ĐNN. Đa số cư dân sống trong khu vực này là dân nghèo, nghề nghiệp chính của họ là nông nghiệp, đánh bắt hoặc nuôi trồng thủy sản và đời sống kinh tế của họ phụ thuộc rất lớn vào tài nguyên đất ngập nước ven biển. Vì vậy, việc đánh giá hiện trạng nghề khai thác nguồn lợi thủy sản của cộng đồng cư dân sống phụ thuộc vào tài nguyên đất ngập nước, tìm kiếm các giải pháp quản lý nghề khai thác thủy sản nhằm phát triển bền vững là cần thiết. Việc nghiên cứu khu vực này nhằm xác định một số loại nghề khai thác thủy sản đang hoạt động, thành phần loài cũng như đề xuất các giải pháp bảo vệ nguồn lợi trong khu vực. Thông tin ban đầu thu thập được về số hộ làm nghề khai thác thủy sản ở vùng đất ngập nước thuộc khu vực Cửa Đại, như bảng 1. Bảng 1: Phân bố số hộ làm nghề khai thác thủy sản ở vùng ngập nước Cửa Đại TT Địa phương Dân số (người) Tổng số hộ (hộ) Số hộ làm nghề KTTS 1 Xã Cẩm Thanh 6.798 1.711 309 2 Phường Cửa Đại 5.353 1.249 115 3 Phường Cẩm An 4.828 1.228 125 4 Xã Cẩm Nam 6.096 1.391 92 5 Xã Duy Nghĩa 9.664 2.235 50 6 Xã Duy Hải 7.073 1.727 17 9.541 708 Tổng cộng (Nguồn từ niên giám thống kê của các huyện và số liệu do địa phương cung cấp) Tổng số hộ sinh sống trong vùng nghiên cứu là 9.541 hộ, trong đó hộ sống chủ yếu vào khai thác ven bờ là 708 hộ chiếm tỷ lệ 7,42%. Để có các cơ sở khoa học cần thiết cho việc quản lý, bảo vệ, phục hồi và phát triển bền vững nguồn lợi, tiến tới sử dụng hợp lý tài nguyên sinh vật, phát huy tiềm năng của vùng đất ngập nước khu vực Cửa Đại. Vì vậy việc “Nghiên cứu hiện trạng nghề khai thác thuỷ sản ở vùng đất ngập nước khu vực Cửa Đại, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam“ làm cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp quản lý khai thác nhằm bảo vệ và phát triển bền vững nguồn lợi thủy sản vùng là nhiệm vụ cấp thiết. II. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Nội dung nghiên cứu: Hiện trạng nghề khai thác thủy sản tại vùng đất ngập nước khu vực Cửa Đại - Thành phố Hội An - tỉnh Quảng Nam. 2. Phạm vi nghiên cứu: Xã Duy Nghĩa, Duy Hải (huyện Duy Xuyên), Phường Cửa Đại, xã Cẩm Thanh, phường Cẩm An, xã Cẩm Nam (Thị xã Hội An). 42 Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản, số 3/2010 3. Phương pháp nghiên cứu - Tổng quan tài liệu: thu thập các tài liệu sẵn có từ trước đến nay liên quan đến vùng đất ngập nước khu vực Cửa Đại, trích dẫn c ...