Hiểu đúng công và tội của statin

Có người lo mình bị mỡ máu, nghe bạn bè mách nên tự ý mua statin về dùng. Nhưng cũng không ít trường hợp đang dùng statin theo đơn của bác sĩ lại tự ý bỏ thuốc vì nghe nói có... độc. Hai cách làm sai này bắt nguồn từ chỗ chưa hiểu rõ công dụng và tác dụng phụ của thuốc. Khi nào dùng statin? Bình thường chỉ số cholesterol toàn phần dưới 200mg%, cholesterol xấu (LDL-C) nhỏ hơn 130mg%, cholesterol tốt (HDL-C) lớn hơn 45mg% (từ 45-60mg%). ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hiểu đúng công và tội của statin Hiểu đúng công và tội của statin Có người lo mình bị mỡ máu, nghe bạn bè mách nên tự ý muastatin về dùng. Nhưng cũng không ít trường hợp đang dùng statin theođơn của bác sĩ lại tự ý bỏ thuốc vì nghe nói có... độc. Hai cách làm sai này bắt nguồn từ chỗ chưa hiểu rõ công dụng vàtác dụng phụ của thuốc. Khi nào dùng statin? Bình thường chỉ số cholesterol toàn phần dưới 200mg%, cholesterolxấu (LDL-C) nhỏ hơn 130mg%, cholesterol tốt (HDL-C) lớn hơn 45mg%(từ 45-60mg%). Khi các chỉ số này tăng nhưng chưa quá cao thì coi là “nằmtrong giới hạn”. Khi các chỉ số lipid- máu vượt quá ngưỡng: cholesterol toànphần từ 240 mg% trở lên, LDL-C từ 160 mg% trở lên và HDL-C dưới35mg% thì mới coi là “có sự rối loạn lipid- máu thực sự ” cần dùng thuốc.Tuy nhiên, theo quan niệm mới, các chỉ số lipid- máu chỉ có tính tham chiếu.Việc dùng statin phải xét đến nguy cơ tim mạch toàn cục. Rối loạn lipid máu là một trong các nguyên nhân gây vữa xơ mạchvành, dẫn đến các bệnh tim mạch (đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, suy tim,huyết khối, tai biến mạch máu não). Ở người tăng cholesterol máu nhưngchưa có biểu hiện xơ vữa mạch vành thì dùng statin để phòng tai biến timmạch tiên phát (giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim, nguy cơ tử vong tim mạch).Ở người tăng cholesterol máu và đã có biểu hiện xơ vữa mạch vành thì dùngstatin để giảm các tai biến tim mạch thứ phát (làm chậm quá trình tiến triểnxơ vữa, giảm nguy cơ biến cố mạch vành cấp, giảm tử vong tim mạch). Như vậy, statin có công dụng kép: chữa rối loạn lipid- máu, dự phòngcác biến cố bệnh tim mạch. Để dùng đúng, trước khi dùng statin cần loại trừcác trường hợp tăng cholesterol do các nguyên nhân khác (đái tháo đường,thiểu năng giáp, hội chứng thận hư, bệnh gan- tắc mật...), cần kiểm tra chỉ sốlipid- máu, quan trọng nhất là LDL-C, cần đánh giá đúng các nguy cơ timmạch. Việc dùng statin khó, tinh tế (đặc biệt ở người rối loạn lipid- máu kèmtheo bệnh tim mạch). Người bệnh không thể căn cứ vài biểu hiện, kết quảxét nghiệm, theo mách bảo của người bệnh khác mà tự ý dùng được. Những tác dụng phụ - Gây tiêu cơ vân: Thuốc gây tổn thương, tiêu cơ vân, giải phóng racác chất bên trong tế bào trong đó có myoglobulin. Myoglobulin làm nghẽnthận dẫn đến suy thận, tử vong. Yếu tố thuận lợi làm xuất hiện, tăng nặng taibiến này là: người vốn có bệnh viêm cơ lan tỏa, bị nhiễm khuẩn nặng, hạhuyết áp, có các tổn thương lớn, có bất thường về chuyển hóa, đặc biệt khidùng phối hợp với các fibrat (như gemfibrozyl). Mức độ gây tai biến khácnhau: rất nặng với cervivastatin (chất này đã bị cấm), trung bình vớirosuvastatin (Hội tiêu dùng M ỹ khiếu nại, song FDA chưa có ý kiến), hiếmkhi xảy ra với simvastatin. Nhìn chung, các statin còn lưu hành trên thịtrường, ở liều điều trị thường ít gây nguy hiểm. Tuy nhiên có cảnh báo:không nên dùng statin phối hợp với fibrat. Khi dùng, nếu thấy các dấu hiệunhư đau nhức các bắp thịt, yếu cơ, co cơ, mệt mỏi, nước tiểu có màu đỏ... thìtạm dừng hoặc ngừng hẳn thuốc (theo chỉ dẫn của thầy thuốc). - Với gan: Statin chuyển hóa và tác dụng chủ yếu ở gan, không gâytích lũy, gây độc cho gan. Tuy nhiên, có một số người dùng statin bị tăngenzym gan (transaminase), sau khi ngừng thuốc enzym gan sẽ trở về mứcbình thường nhưng cũng có người enzym gan tăng bất thường và không trởlại mức bình thường. Để tránh tai biến và để đánh giá khả năng dung nạpthuốc, phải kiểm tra enzym gan trước khi dùng, và định kỳ mỗi 4 tuần (trongít nhất 1 năm) trong thời gian dùng. Nếu thấy enzym gan tăng bất thường thìnên ngừng dùng statin. Thận trọng với người nghiện rượu, suy gan, viêmgan- tắc mật (chức năng gan suy giảm, thuốc khó dung nạp, chuyển hóa). - Với gân Achiless: Gần đây, một nghiên cứu hồi cứu của Đại họcRouen Pháp (trên 4.597 người) thấy có khoảng 1,32% người bị tổn thươnggân Achiless trong đó có 63% bị tai biến này sau hơn một năm dùng thuốc.Vì tai biến chỉ xảy ra trong điều kiện dùng lâu dài, tỷ lệ rất thấp, nên tuy cầnlưu ý, nhưng không nên tự ý ngừng thuốc. Dùng thuốc sao cho hiệu quả? Ngoài việc tránh tác dụng phụ, cần có cách dùng thích hợp để thuốccó hiệu quả. Về liều lượng, tùy theo yêu cầu cần giảm lượng LDL-C nhiềuhay ít mà quyết định dùng liều lớn hay nhỏ. Nhưng cũng không vì các chỉtiêu này mà tăng liều statin quá mức. Liều của các statin khởi đầu và duy trìđược giới thiệu trong các tài liệu hướng dẫn kèm theo thuốc là liều an toàn.Trong quá trình điều trị, cứ mỗi 4 tuần một lần phải kiểm tra HLD-C và điềuchỉnh liều statin nếu thấy cần thiết. Thầy thuốc lúc đầu thường cho liều thấp,sau tăng lên đến liều có hiệu lực rồi duy trì. Người bệnh cần khám định kỳ,chứ không phải chỉ khám một lần, rồi dùng mãi theo đơn cũ. Do việc sinh tổng hợp cholesterol nhiều về ban đêm, ít về ban ngày,nên tốt nhất là dùng thuốc một lần trước ...