Hoạt động Nghĩa thục ở Bắc Trung Kỳ (Việt Nam) đầu thế kỷ XX

Bài viết sẽ tổng hợp nguồn tư liệu lưu trữ và phục dựng lại hoạt động Nghĩa thục ở Bắc Trung Kỳ trên các bình diện: hoạt động của các trường học với thành phần tham gia, chương trình học tập, nguồn kinh phí, mối liên kết giữa hoạt động Nghĩa thục với các phong trào đang diễn ra ở đầu thế kỷ XX.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hoạt động Nghĩa thục ở Bắc Trung Kỳ (Việt Nam) đầu thế kỷ XXTRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY Số 64 (4/2019) No. 64 (4/2019) Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: https://tapchikhoahoc.sgu.edu.vn HOẠT ĐỘNG NGHĨA THỤC Ở BẮC TRUNG KỲ (VIỆT NAM) ĐẦU THẾ KỶ XX “Free school” activities in the North Central Region of Vietnam at the beginning of the twentieth century Dương Thị Kim Oanh Trường THCS Thiệu Khánh, Thanh Hóa Tóm tắt Đầu thế kỷ XX, phong trào chống xâm lược Pháp ở Việt Nam diễn ra mạnh mẽ, quyết liệt, trong đó phong trào Nghĩa thục là một cuộc vận động văn hóa, chính trị, tư tưởng quan trọng với những hoạt động phong phú, sáng tạo, có sức lan tỏa nhanh chóng và sâu rộng. Bắc Trung Kỳ là vùng có hoạt động Nghĩa thục phát triển, có liên kết chặt chẽ với phong trào Duy Tân và Đông Du. Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây chưa mô phỏng và phân tích chi tiết hoạt động Nghĩa thục ở Bắc Trung Kỳ với các phong trào cùng thời kỳ. Bài viết sẽ tổng hợp nguồn tư liệu lưu trữ và phục dựng lại hoạt động Nghĩa thục ở Bắc Trung Kỳ trên các bình diện: hoạt động của các trường học với thành phần tham gia, chương trình học tập, nguồn kinh phí, mối liên kết giữa hoạt động Nghĩa thục với các phong trào đang diễn ra ở đầu thế kỷ XX. Từ đó, khẳng định vai trò, đóng góp của nhân dân Bắc Trung Kỳ với phong trào đấu tranh của dân tộc Việt Nam. Từ khóa: Bắc Trung Kỳ, cách mạng dân tộc, phong trào cách mạng, nghĩa thục Abstract In the early twentieth century, the movements against French aggression took place strongly and drastically in Vietnam. Among those, the “nghia thuc” (literally meaning “free school”) movement was a cultural, political, and ideological movement which spread quickly and extensively. The North Central region of Vietnam was one of the regions where “nghia thuc” activities strongly developed in close connection with Duy Tan and Dong Du movements. In fact, the previous studies have not described and analyzed in depth the “nghia thuc” activities as well as those movements in the same period. This article, based on archives, aims to describe “nghia thuc” activities in the North Central region of Vietnam in the following perspectives: school activities and its participants, school curriculum, the link between “nghia thuc” activities and the other movements in the early twentieth century. It might be concluded that the North Central region’s contribution to the Vietnamese revolution should be acknowleged. Keywords: the North Central region of Vietnam, national revolution, revolutionary movement, nghia thuc (free school)Email: thanhhai78dhv@gmail.com 145SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 64 (4/2019) 1. Đặt vấn đề nét nổi bật nhất về hoạt động của các Bắc Trung Kỳ (North – Annam), theo trường học do văn thân, sĩ phu yêu nướccách gọi của người Pháp gồm ba tỉnh đầu thế kỷ XX ở các tỉnh Thanh Hóa, NghệThanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh. Đây là An, Hà Tĩnh lập nên như thành phần thamvùng đất có nhiều nét tương đồng về địa lý gia, kinh phí hoạt động.v.v. Làm rõ mốitự nhiên, lịch sử, văn hóa, xã hội, chiếm liên kết giữa hoạt động Nghĩa thục với Duygiữ một vị trí quan trọng trong khu vực Tân Hội, Phong trào Đông Du và PhongTrung Kỳ, là căn cứ tốt nhất, mạnh nhất và trào Duy Tân trên địa bàn Bắc Trung Kỳ.hiệu quả nhất trong các cuộc đấu tranh của 2. Từ Đông Kinh Nghĩa thục đếncả nước. phong trào nghĩa thục ở Việt Nam Đầu thế kỷ XX, cuộc vận động chống Sau khi cơ bản hoàn tất quá trình chinhPháp diễn ra với nhiều xu hướng khác phục và bình định Việt Nam, chính quyềnnhau, tiêu biểu là xu hướng cứu nước của thực dân Pháp nhanh chóng bắt tay vàoPhan Bội Châu và Phan Châu Trinh. Phong khai thác thuộc địa nhằm bòn rút của cải,trào Đông Du, Duy tân và Đông Kinh làm giàu cho chính quốc. Dưới tác độngNghĩa thục diễn ra sôi nổi mạnh mẽ, lôi của Chương trình khai thác bóc lột thuộccuốn đông đảo thành phần tham gia. Trong địa lần thứ nhất (1897-1914) của tư bảnđó, hoạt động Nghĩa thục lan tỏa khắp các Pháp, Việt Nam đã có biến đổi rõ rệt về cảtỉnh vùng châu thổ sông Hồng như Hà hai mặt cấu trú ...