Hoạt động phòng thủ trên biển của vương triều Nguyễn (1802 - 1884)

Hoạt động phòng thủ trên biển của vương triều Nguyễn (1802-1884) và những bài học kinh nghiệm rút ra từ việc nghiên cứu hoạt động phòng thủ trên biển của vương triều Nguyễn không chỉ mang ý nghĩa “ôn cố tri tân” mà còn có giá trị thực tiễn sâu sắc.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hoạt động phòng thủ trên biển của vương triều Nguyễn (1802 - 1884)SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 17, No.X1-2014the current expedition, measuring, sketchingHoang Sa, plug milestone...Keywords: Hoang Sa (Spratly Islands), Truong Sa (Paracel Islands), sovereignty,VietnamHoạt ñộng phòng thủ trên biển của vươngtriều Nguyễn (1802 - 1884)•Trần Thị MaiTrường ðại học Khoa học Xã hội & Nhân văn, ðHQG-HCMTÓM TẮT:Vua Minh Mạng khi tại vị từng khẳngñịnh: “Việc trị quốc phải nhìn xa thấy rộng.Từ khi thân chính, Trẫm thường nghĩ kế lâudài cho nước, ñắp Trường thành ở QuảngBình, xây hùng quan ở Hải Vân, những nơiven biển xung yếu như Thuận An, TưDung… không nơi nào không xây pháo ñài,lợi dụng ñịa thế hiểm trở của sông núi ñể xâyñắp công sự và sắm sửa hỏa pháo TâyDương ñể phòng bất trắc, quả thật là trongthời bình phải nghĩ ñến thời loạn, việc ñó1không thể lơ là ñược” . Không chỉ Vua MinhMạng mà hầu hết các vị vua triều Nguyễn từGia Long ñến Thiệu Trị, Tự ðức ñều ý thứcsâu sắc việc phòng thủ vùng biển của Tổquốc. Hoạt ñộng phòng thủ trên biển củavương triều Nguyễn ñược triển khai thôngqua các biện pháp thiết thực: xây dựng thủyquân vững mạnh, phát triển hệ thống phòngthủ trên biển, ban hành các quy chế “tuầndương chương trình”, “tuần thuyền quy thức”,“tuần dương xử phận lệ”…Hoạt ñộng phòng thủ trên biển củavương triều Nguyễn (1802-1884) và nhữngbài học kinh nghiệm rút ra từ việc nghiên cứuhoạt ñộng phòng thủ trên biển của vươngtriều Nguyễn không chỉ mang ý nghĩa “ôn cốtri tân” mà còn có giá trị thực tiễn sâu sắc.T khóa: Phòng thủ, nhà Nguyễn1. Trong hơn 80 năm tồn tại với tư cách mộtvương triều ñộc lập, vương triều Nguyễn ýthức sâu sắc chủ quyền quốc gia trên biểnVua Gia Long là người ñặt nền móng ñầu tiêncho hoạt ñộng xác lập chủ quyền trên biển củavương triều. Chỉ một năm sau khi xác lập vàkhẳng ñịnh tính chính thống của vương triềuNguyễn trên vũ ñài lịch sử, nhà vua ñã cho lập lạiñội Hoàng Sa. Sách ðại Nam thực lục chính biênTrang 48chép rõ: “Tháng 7, Lấy Cai cơ Võ Văn Phú làmThủ ngự cửa biển Sa Kỳ, sai mộ dân ngoại tịchlập làm ñội Hoàng Sa”1. Hải ñội Hoàng Sa ñượcthành lập từ thời những chúa Nguyễn ñầu tiên ñặtchân ñến xứ ðàng Trong (từ thời chúa NguyễnPhúc Lan (1635-1648), chúa Nguyễn Phúc Tần(1648-1687). Chính Sử triều Nguyễn cho biết ñội1Quốc Sử quán triều Nguyễn, ðại Nam thực lục chính biên,tập IV, NXB Giáo dục, 2007TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 17, SOÁ X1-2014Hoàng Sa là một tổ chức khá ñặc biệt trong thờikỳ các chúa Nguyễn ở ðàng Trong. ðây là mộttổ chức vừa mang tính dân sự vừa mang tínhquân sự, vừa tư nhân vừa Nhà nước; vừa có chứcnăng kinh tế vừa có chức năng quản lý nhà nướctrên một vùng rộng lớn của Biển ðông thời ấy.Nhiệm vụ của hải ñội là thu lượm các sản vật từcác tàu ñắm, các hải sản quý từ vùng biển phíabắc quần ñảo Hoàng Sa, kiêm quản trông coi cácñội khác cùng làm nhiệm vụ nhưng ở khu vựckhác như ñội Bắc Hải ở phía nam (bao gồm vùngbiển Nam Trung bộ, Nam bộ và quần ñảo TrườngSa). Khi vua Gia Long cho lập lại, hải ñội ñảmtrách thêm nhiệm vụ xem xét, ño ñạc thủy trình,vẽ bản ñồ vùng quần ñảo Hoàng Sa, do thám,canh giữ ngoài biển, trình báo về hoạt ñộng củacác toán cướp biển lên triều ñình. Trong 18 nămtrị vì (1802 – 1820), nhà vua ñã nhiều lần pháiquân ra biển ñảo ñể khẳng ñịnh chủ quyền củavương triều ñối với các ñảo và quần ñảo, trongñó có quần ñảo Hoàng Sa. ðặc biệt trong ba nămliên tiếp 1815, 1816, 1817 nhà vua ñã triển khairốt ráo việc xem xét ño ñạc thủy trình trên biển:năm 1815 Tháng 2, sai ñội Hoàng Sa là bọnPhạm Quang Ảnh ra ñảo Hoàng Sa thăm dòñường biển; năm 1816 và năm 1817, bắt ñầu chothủy binh ñi công tác Hoàng Sa cùng với ñội dânbinh ở Quảng Ngãi, ñể xem xét và ño ñạc thủytrình. Dân phu cùng ñi chính là những dân phugiỏi hải trình ñi Hoàng Sa2.Dưới thời Vua Minh Mạng, phương Tây ngàycàng lộ rõ dã tâm thực dân của họ, nhà vua càngphải chú ý hơn tới vùng biển của Tổ quốc. Vuatừng nói với Bộ Binh rằng: “Việc trị quốc phảinhìn xa thấy rộng. Từ khi thân chính, Trẫmthường nghĩ kế lâu dài cho nước, ñắp Trườngthành ở Quảng Bình, xây hùng quan ở Hải Vân,những nơi ven biển xung yếu như Thuận An, TưDung… không nơi nào không xây pháo ñài, lợidụng ñịa thế hiểm trở của sông núi ñể xây ñắpcông sự và sắm sửa hỏa pháo Tây Dương ñểphòng bất trắc, quả thật là trong thời bình phảinghĩ ñến thời loạn, việc ñó không thể lơ làñược”3. Năm 1829, Nhà vua ra dụ cho Bộ Binh“Pháo ñài Trấn Hải ở kinh sư, pháo ñài ðiện Hảiở tỉnh Quảng Nam ñều là chỗ xung yếu, nên dùlúc vô sự, việc canh phòng cũng không thể bỏqua. Bộ ấy nên truyền bảo quan binh trú phòng ởhai pháo ñài ấy hết thảy súng ñạn, khí giới, quânnhu lúc nào cũng dự bị ñầy ñủ ñể phòng lúc bấtngờ”4. Năm 1840, quan ngại trước tình hìnhphức tạp trong khu vực, vua Minh Mạng ra dụcho quan tỉnh Quảng Nam “Nghe nói người AnhCát Lợi gây hấn với nước Thanh, có thể xảy rachinh chiến. Nước ta giáp ...