Hội thi gói bánh thờ làng Gượm

Lễ hội mùa xuân của làng Gượm (tức làng Phú Đa, xã Cần Kiệm, Thạch Thất) được mở vào ngày 11, 12 và 13 tháng Giêng hàng năm. Ngày hội mở ra rất nhiều cuộc thi và các trò vui đầy chất thượng võ như: Thi gà thờ, thi bánh chưng thờ, thi đấu vật, thi têm trầu cánh phượng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hội thi gói bánh thờ làng Gượm Hội thi gói bánh thờ làng GượmLễ hội mùa xuân của làng Gượm (tức làng Phú Đa, xãCần Kiệm, Thạch Thất) được mở vào ngày 11, 12 và 13tháng Giêng hàng năm. Ngày hội mở ra rất nhiều cuộc thivà các trò vui đầy chất thượng võ như: Thi gà thờ, thibánh chưng thờ, thi đấu vật, thi têm trầu cánh phượng...Riêng cuộc thi bánh chưng thờ khá phức tạp. Theo sựtích thành hoàng thờ ở đình làng Phú Đa thì NguyễnKính là tướng của nhà Mạc, ông có tài thao lược đã đượcvua Mạc phong tước Quận công, thái úy Tây Kỳ Vươngthượng Trụ Quốc; khi về hưu, ông được phong ấp ở làng Phú Đa. Khi Trịnh Tùng đemquân đánh nhà Mạc, trận chiến ác liệt ở Bún Thượng, tuy đã về hưu nhưng Nguyễn Kínhđã chiêu mộ quân sỹ để kéo lên giúp nhà Mạc chống lại Trịnh Tùng. Trước khi ra quân,ông triệu tập nhân dân ở 2 làng Phú Đa và Phú Lễ và tuyên bố rằng, nếu “đánh thắng thìcho dân nhờ, còn nếu bại thì nhờ dân”. Ông gửi lại bà mẹ nhờ dân nuôi dưỡng. Hàngngày, dân 2 làng thường gói bánh chưng và làm món rau cần nộm bún để biếu bà. Trậnđánh ở Bún Thượng quân Mạc thua to, Nguyễn Kính bị chém, thi thể của ông trôi theosông Tích về đến đoạn sông giữa 2 làng Phú Đa và Phú Lễ thì dạt vào bờ, sóng đánh đưavào đến chân núi Miễu. Nhân dân làng Phú Đa vớt lên núi để hôm sau chôn cất. Nhưngsáng hôm sau ra xem thì mối đã đùn đắp lên thi thể của ông thành một chiếc gò đất lớn.Nhân dân giữ nguyên đất mối, sau đó có một khu rộng lớn đã mọc lên thành rừng cây ôrô, trâu bò không thể chui vào được. Nhớ lời nguyền trước khi ra trận, dân 2 làng đã tônông Nguyễn Kính làm thành hoàng thờ ở điện ngang cùng bà mẹ ông. Sau đó, vua TriềuNguyễn đã sắc phong ông là Thượng đẳng phúc thần và bà mẹ là Quốc thái phu nhân. Cứđến 11, 12 tháng Giêng hàng năm lại mở hội để tưởng nhớ vị thành hoàng và tổ chức cácnghi tế dâng lên cụ Kính và bà Quốc thái phu nhân những chiếc bánh chưng, món rau cầnnộm bún và những đĩa trầu têm cánh phượng để nhớ lại một thời nhân dân đã nuôi dưỡngbà mẹ của cụ Kính.Lệ thi gói bánh thờ cũng bắt nguồn từ sự tích đó. Hàng năm, các vị chức sắc trong làngdành hẳn 1 sào ruộng tốt giao cho các giáp được phân công gói bánh thờ. Giống nếp cấyđể gói bánh phải là nếp cái hoa vàng vừa thơm vừa dẻo.Theo hương ước của làng, mỗi giáp được giao gói 2 chiếc bánh. Bánh gói theo kiểu bánhtày, có chiều dài 50cm, đường kính bánh đã bóc bỏ lá phải đạt 20cm. Mỗi chiếc bánhnặng 2,5kg (trừ bỏ lá). Ở làng tôi chỉ có 3 nhà có nồi đồng có đường kính 60cm, đó lànhững nhà giàu, sắm chỉ để luộc bánh thờ mỗi năm 1 lần.Người được chọn gói bánh thờ phải là người có đạo đức tốt, vợ chồng song toàn, khôngcan án, không có tang. Sau khi thu hoạch lúa nếp cấy ở ruộng của làng, người được góibánh thờ phải sàng sảy kỹ lấy hai yến thóc nếp để riêng vào một chiếc chum để thóckhông bị ẩm hoặc mối mọt. Tết đến mang thóc ra phơi khô, sàng sảy lần nữa để khi xaygiã gạo không bị gãy nát.Lá dong để gói bánh thờ phải chọn lá to và dài đủ vừa với kích thước của bánh thờ.Ruộng để cấy lúa gói bánh thờ chỉ làm 1 vụ lúa mùa (gặt vào tháng 10), vụ chiêm khôngcấy lúa mà chỉ để trồng đậu. Thu hoạch đậu vào tháng 4 xong cũng phải chọn lấy 2kg đậungon, loại bỏ hát lép.Vào 27, 28 tháng chạp, người được giao gói bánh thờ phải xay giã gạo, khi xay gạo xongđem giã phải cho ít lá dứa, lá mây trộn vào gạo để giã cho hạt gạo có màu xanh biếc. Cònđậu cũng phải xay trước và loại bỏ những hạt bị nát. Bánh thờ to như vậy nên không thểđem gạo gói ngay mà phải đồ gạo cho chín như đồ xôi; đậu sau khi đãi sạch vỏ, cũngphải đem nấu chín.Xôi dỡ ra để nguội, lá dong được xếp can nhau 3-4 lá, để xôi vào dạt ra cho đều, vê đậuthành khúc to bằng chiếc vỏ chai, rồi đặt vào giữa, sau đó vén xôi hai bên lại cho kínnhân đậu. Vén lá 2 bên để tạo thành chiếc bánh tày dài khoảng 60cm, sau đó quấn lạtgiang cho chiếc bánh tròn đều.Sau khi gói xong phải cho bánh vào nồi đồng đổ nước nóng vào luộc. Muốn cho bánhdẻo, khi sôi đều, nước trồi lên trên bánh, phải tắt bếp khoảng 2-3 giờ để cho nồi bánhnguội hẳn rồi mới đun lại, khi nước sôi lần 2 được 15 phút mới vớt bánh ra lăn cho bánhtròn đều là được. Cái khó của việc gói bánh tày là khi cắt bánh ra nhân phải ở chính giữa,bánh phải mềm và đủ kích thước, có màu xanh lá cây mới đạt.Ngày hội bắt đầu từ 11 tháng Giêng, từ sáng sớm, thanh niên trai tráng của các giáp mặcáo dài thắt lưng đỏ, quần trắng đội mâm bánh có 2 chiếc phủ vuông vải điều cùng bà conkéo nhau ra đình. Tại sân đình, các cụ đã để sẵn 4 chiếc bàn, bánh được xếp lên bàn đểcác cụ từ đưa vào cung thờ thánh, sau đó cuộc tế thần bắt đầu. Sau khi tế xong, Ban giámkhảo có đủ các cụ chức sắc của 4 giáp cùng chấm giải.Tất cả bánh của 4 giáp được bóc bỏ lá để cân từng chiếc, sau đó chấm màu bánh, nhânbánh phải tròn đều ở chính giữa. Nếu bánh thiếu cân, bánh có màu vàng hoặc nhân bịlệch sẽ bị phạt. Nếu bánh dẻo, mềm, có màu xanh, nhân ở chính giữa, khuôn bánh trònđều sẽ được giải 3 quả cau và 3 tiền (mỗi ...