Hướng dẫn nghiên cứu quần xã thực vật

Nội dung của tài liệu cung cấp những phương pháp nghiên cứu về thực vật, quần xã thực vật cho sinh viên và học viên cao học cùng tất cả những bạn đọc quan tâm đến vấn đề này, bao gồm những phương pháp nghiên cứu ngoài trời về phân loại, hình thái dạng sóng thực vật, cá thể phát sinh, về vật hậu, hình thái và cấu trúc phần dưới đất, về cấu trúc quần xã và sự biến động của nó.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hướng dẫn nghiên cứu quần xã thực vật PGS.TS. HOÀNG CHUNGCÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU QUẦN XÃ THỰC VẬT NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤC NÓI ĐẦU Để có thể hiểu được tốt hơn về quần xã thực vật, cấu trúc của chúng, đặc điểmsinh thái, mối quan hệ giữa các cá thể và quần thể với nhau và với môi trường, hiệntượng biến đổi quần xã này thành quần xã khác, cùng các biện pháp sử dụng hợp líhay làm tôi lên đều đòi hỏi cần có sự hiểu biết về sinh thái và sinh vật học của cácthành phần thực vật trong quần xã đó. Học phần những phương pháp nghiên cứu sinh thái của bộ môn nhằm trang bịnhững phương pháp nghiên cứu về thực vật, quần xã thực vật cho sinh viên và họcviên cao học cùng những người có quan tâm đến vấn đề này. Nó bao gồm nhữngphương pháp nghiên cứu ngoài trời về phân loại, hình thái dạng sông thực vật, về cáthể phát sinh, về vật hậu, hình thái và cấu trúc phần dưới đất, về cấu trúc quần xã vàsự biên động của nó. Cuối cùng là phân loại và vẽ bản đồ phân bố của các quần xãthực vật... Đây là những phương pháp rất thường dùng, những phương pháp nghiêncứu này đóng vai trò rất quan trọng trong kết quả nghiên cứu của bộ môn sinh tháiquần xã thực vật. Tuy nhiên, bất luận bộ môn nào trong quá trình phát triển nó sẽcàng được bổ sung và hoàn thiện hơn về phương pháp, và thế chúng ta không cứngnhắc khi vận dụng nó. Đây là những phương pháp nghiên cứu ngoài trời, những phương pháp nghiêncứu trong phòng thí nghiệm không được trình bày trong học phần này. Tác giả 2 Chương 1 CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN LOÀI THỰC VẬT Trong nghiên cứu sinh thái thảm thực vật, nắm được thành phần loài là một nộidung rất quan trọng. Vì vậy, trước khi nghiên cứu các nội dung thuộc sinh thái thảmthực vật, người nghiên cứu phải tiến hành điều tra thành phần loài của nó. Tất nhiên,yêu cầu cụ thể về điều tra thành phần loài không giống với yêu cầu của các nhà phânloại học, đối tượng nghiên cứu ở đây là một quần xã, một hệ sinh thái hay một vùngđịa lí nào đó. Mục tiêu nghiên cứu là: - Nắm được toàn bộ thành phần loài và nguồn gốc quần xã của nó. - Đánh giá được độ đầy của loài trong quần xã, vai trò của từng loài trong quầnxã hay sinh cảnh đó. - Nắm được thành phần tuổi của các quần thể trong quần xã. - Đánh giá được giá trị tài nguyên thực vật trong sinh cảnh đó.1.1. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU NGOÀI TỰ NHIÊN 1.1.1. Những trang bị phục vụ cho nghiên cứu Dụng cụ thu mẫu bao gồm cặp gỗ hay túi đựng mẫu bằng túi dứa hay polyetylen,túi ngông, kéo, dao cắt cây, giấy báo, dây buộc, nhãn, kim chỉ, bút chì, sổ ghi chép,cồn, băng dính, máy ảnh, camera, la bàn, thước dây, các loại dụng cụ để đo độ cao,đường kính thân, bản đồ các loại và các trang bị cho cá nhân để đi rừng. 1.1 2. Nghiên cứu ngoài thiên nhiên Để thu mẫu một cách đầy đủ và đại diện cho một quần xã hay một vùng nghiêncứu, chúng ta không thể đi hết các điểm trong vùng đó, vì thế phải xây dựng các tuyếnđiều tra và các điểm để thu mẫu. Các tuyến và điểm đó phải bao quát dược tất cả các vimôi trường trong vùng nghiên cứu. Nhà nghiên cứu có thể chỉ tiến hành nghiên cứutheo tuyến điều tra hoặc vừa dùng tuyến vừa dùng điểm (ô tiêu chuẩn) tuỳ theo yêucầu đặt ra. 1.1.2.1.. Điều tra nghiên cứu theo tuyến -Lập tuyến điều tra: Dựa trên cơ sở bản đồ địa hình của khu vực, nhà nghiên cứuphải xác định các sinh cảnh chính cần giám sát, đánh giá và thu mẫu. Trên cơ sở nguồnlực, kinh phí và mục tiêu, chúng ta xác định khu vực và lập tuyến điều tra, số tuyếnđiều tra và số lần lặp lại. - Cự li các tuyến: Khoảng gần xa của các tuyến phụ thuộc vào mức độ chi tiếtcủa chương trình nghiên cứu. Khoảng cách giữa các tuyến có thể chọn từ 50 - 100 -1000m. 3 -Hướng đi của tuyến: Trong điều tra, hướng tuyến phải vuông góc với đườngđồng mức chính và phải đánh dấu trên bản đồ. - Thu thập mẫu: Tuỳ theo kiểu thảm thực vật mà yêu cầu quan sát và ghi chép cókhác nhau ; với các kiểu thảm thuộc thảo, độ rộng quan sát và ghi chép có thể là im vềhai phía đường đi. Thảm cây bụi hay rừng có thể là 2m mỗi phía. Trên dải đường điđó, chúng ta phải ghi chép và đánh dấu các cá thể, các loài bắt gặp, thu mẫu những loàimới phát hiện, mặc dù đang ở trạng thái sinh dưỡng (không hoa, quả). -Nguyên tắc thu mẫu: Mỗi mẫu phải lấy đầy đủ các bộ phận gồm cành, lá và hoavới cây gỗ, còn với cây thảo nên lấy cả cây Mỗi cây nên thu từ 3 - 10 mẫu. Có 2 cáchđánh số, từ 1 trở đi từ khi thu mẫu đầu tiên cho đến khi kết thúc cuộc đời nghiên cứuhoặc đánh số theo vùng nghiên cứu. Khi thu mẫu phải ghi chép đặc điểm dễ nhận biết ngoài thiên nhiên như đặc điểmvỏ, kích thước cây, màu sắc hoa, quả, có hay ...