Khái niệm tư duy trong dạy học hóa học

Trong thế kỉ XXI, nhiều thay đổi trong giáo dục trên thế giới đã ảnh hưởng đến nền giáo dục Việt Nam. Trong thời đại của nền kinh tế tri thức, cách dạy và cách học cũng thay đổi. Việc nhớ tất cả các kiến thức là không thể, vậy cách học ở đây không còn đơn thuần học kiến thức cơ bản mà còn là học cách học, học cách tư duy. Theo M. N. Sacdacop: “Tư duy là sự nhận thức khái quát gián tiếp các sự vật và hiện tượng của hiện thực trong những dấu hiệu,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khái niệm tư duy trong dạy học hóa học Khái niệm tư duy trong dạy học hóa họcTrong thế kỉ XXI, nhiều thay đổi trong giáo dục trên thếgiới đã ảnh hưởng đến nền giáo dục Việt Nam. Trong thờiđại của nền kinh tế tri thức, cách dạy và cách học cũng thayđổi. Việc nhớ tất cả các kiến thức là không thể, vậy cáchhọc ở đây không còn đơn thuần học kiến thức cơ bản màcòn là học cách học, học cách tư duy.Theo M. N. Sacdacop: “Tư duy là sự nhận thức khái quátgián tiếp các sự vật và hiện tượng của hiện thực trongnhững dấu hiệu, những thuộc tính chung và bản chất củachúng.Tư duy cũng là sự nhận thức sáng tạo những sự vậtvà hiện tượng mới, riêng lẻ của hiện thực trên cơsở những kiến thức khái quát hoá đã thu nhận được”.I. N. Tônxtôi đã viết: “Kiến thức chỉ thực sự là kiến thứckhi nào nó là thành quả những cố gắng của tư duy chứkhông phải của trí nhớ”.Như vậy, trong quá trình học thì cái mà học sinh lĩnh hộiđược chính là cách tư duy, cách tư duy sẽ còn lại trong mỗingười học trong khi kiến thức có thể bị quên đi trong trínhớ. Qua quá trình tư duy con người ý thức nhanh chóng,chính xác đối tượng cần lĩnh hội, mục đích cần đạt được vàcon đường tối ưu đạt được mục đích đó. Khi có kĩ năng tưduy thì người học có thể vận dụng để nghiên cứu các đốitượng khác. Điều cần thiết trong tư duy là nắm được bảnchất của sự vật, hiện tượng từ đó vận dụng vào các tìnhhuống khác nhau một cách sáng tạo. Thông qua hoạt độngtư duy người học có thể phát hiện ra vấn đề và đề xuấthướng giải quyết cũng như biết phân tích, đánh giá cácquan điểm, các phương pháp, lí thuyết của người khác, đưara ý kiến chủ quan, nêu ra lí do, nội dung để bảo vệ ý kiếncủa mình.Qua quá trình dạy học hóa học, học sinh có thể được trangbị và rèn luyện 6 loại tư duy:- Tư duy độc lập:Trong hóa học, tư duy độc lập đối với học sinh là rất cầnthiết, học sinh có thể rèn tư duy độc lập khi được thực hiệncác nhiệm vụ vừa sức với mình. Điều này dễ gây hứng thúđối với học sinh đồng thời tạo điều kiện cho học sinh nắmbắt vấn đề một cách tự nhiên theo đúng quy luật của quátrình nhận thức. Dạy học theo modun hoặc dạy học theo dựán cũng là cách mà giáo viên rèn cho học sinh cách tư duyđộc lập.Khi dạy một số vấn đề trong chương trình hóa học phổthông mà những bài học này mang tính giới thiệu thực tếhay mở rộng như “Chu trình nitơ trong tự nhiên”, “Phânbón hóa học”, “Công nghiệp Silicat”, “Khái niệm vềtecpen” (SGK 11 nâng cao)… giáo viên có thể cho học sinhvề nhà tự tìm hiểu, lấy mẫu vật, hình ảnh, phản ứng hoặcphương trình hóa học để chứng minh những nhận định củachính học sinh trong quá trình tìm hiểu bài,- Tư duy logic:Tư duy logic là một trong những kĩ năng không thể thiếutrong lĩnh hội các môn khoa học tự nhiên. Đối với môn hóahọc, việc rèn tư duy logic cho học sinh còn là nhiệm vụquan trọng. Thông qua các bài tập hóa học, học sinh đượcrèn luyện tư duy logic, điều này được thể hiện rất rõ.Ví dụ khi giải quyết bài tập: Cho hỗn hợp hai kim loại Fevà Al vào dung dịch CuSO4. Sau phản ứng hoàn toàn thuđược A rắn và hỗn hợp 2 muối B. Hãy xác định các chất cótrong A.Ở trong bài toán trên, chắc chắn trong B phải có muốiAl2(SO4)3, muối kia phải là FeSO4 vì nếu là muối CuSO4thì sẽ bị Fe phản ứng tiếp. Như vậy trong A không thể cóAl vì khi Fe tan thì Al đã hết. Vậy trong A chắc chắn có Cuđược tạo thành và có thể có Fe còn dư.Một ví dụ khác là khi học sinh học về bảng tuần hoàn, khinắm được các quy luật của bảng tuần hoàn thì học sinh cóthể vận dụng từ vị trí – cấu tạo – tính chất.- Tư duy trừu tượng:Với trình độ của khoa học ngày nay, các nguyên tử chưađược nhìn thấy bằng mắt, vậy làm sao để có thể mô tả đượccác hiện tượng xảy ra trong hóa học bằng bản chất của cáchiện tượng đó. Tư duy trừu tượng được sử dụng như mộtcông cụ đắc lực hỗ trợ cho quá trình nhận thức. Qua tư duytrừu tượng, đám mây electron được mô tả bằng các obitannguyên tử, các phân tử liên kết với nhau được mô tả bằngcông thức hóa học, quá trình diễn ra trong phản ứng hóahọc được mô tả bằng các phương trình hóa học, sự chonhận electron được mô tả bằng các quá trình oxi hóa, khử.Với sự giúp sức của công nghệ thông tin, quá trình tạo tưduy trừu tượng cho học sinh được dễ dàng hơn. Ví dụ: phảnứng hóa học được mô hình hóa trên màn hình máy tính, quátrình tan của tinh thể muối ăn được mô tả bằng hình ảnhtrực quan, các cơ chế được dựng thành phim hoạt hình…có thể nói, phát triển tư duy trừu tượng cho học sinh là mộtviệc quan trọng, làm thế nào để học sinh tư duy đúng bảnchất của hiện tượng, của quá trình là điều quan trọng. Khiđã được trang bị kĩ năng này, môn hóa học đối với học sinhsẽ trở nên rõ ràng hơn, dễ học hơn.- Tư duy biện chứng:Môn hóa học là một bộ môn khoa học mang tính thực tiễncao, nó mô tả các tất yếu khách quan các hiện tượng dướigóc độ hóa học. Tất cả các hiện tượng đều xảy ra trong mộtquy luật biện chứng. Vậy rèn tư duy biện chứng cho họcsinh cũng là nhiệm vụ của môn hóa học.Thô ...