Khái quát về hòn non bộ

Non bộ là nghệ thuật xây dựng, sắp đặt, thu nhỏ, đưa những ngọn núi to lớn ngoài tự nhiên vào trong các vườn cảnh (giả sơn) để phục vụ mục đích thưởng ngoạn trong cuộc sống. Non bộ là một thú chơi của không chỉ của người Việt mà còn là của nhiều dân tộc trên thế giới. Trong nghệ thuật vườn cảnh Á Đông, người Nhật Bản có bonkei, người Trung Hoa có penjing.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khái quát về hòn non bộKhái quát về hòn non bộNon bộ là nghệ thuật xây dựng, sắp đặt, thu nhỏ, đưa những ngọn núi to lớnngoài tự nhiên vào trong các vườn cảnh (giả sơn) để phục vụ mục đíchthưởng ngoạn trong cuộc sống.Non bộ là một thú chơi của không chỉ của người Việt mà còn là của nhiềudân tộc trên thế giới. Trong nghệ thuật vườn cảnh Á Đông, người Nhật Bảncó bonkei, người Trung Hoa có penjing. Cả hai là bồn cảnh (chữ Nho: 盆景) tương tự như cách chơi Non bộ ở Việt Nam nhưng riêng người Việt pháttriển lối kết hợp chặt chẽ thành phần nước, còn người Nhật và Hoa lại chútrọng đến yếu tố cây xanh.Lịch sử Nghệ thuật Non Bộ tại Việt NamTheo Đại Việt sử ký thì tháng 6 năm Ất Dậu (985) vua Lê Đại Hành, nhân lễsinh nhật vua người ta đắp quả núi giả trên chiếc bè giữa sông để vua quanđi thuyền chung quanh thưởng ngoạn.Sách chữ Nho Phương danh bị khảo thì nhắc đến trong dân gian cũng chơibồn trì và giả sơn tức là bể cạn và non bộ. Vậy thì rất có thể cái thúvương giả này đã từ trong cung đình truyền ra tứ dân rồi ngày càng phổ biến.Thiết kếTại Việt Nam non bộ là những cụm núi giả đặt giữa một bồn nước nhỏ. Kíchthước bồn nước, nhỏ thì chỉ 15-20 cm, lớn thì đến 2-3 m đặt trong các vườnnhà, nhưng cũng có khi xây lớn 8-9 m tại những đền, chùa, cung điện. Bểnhỏ thì không thả cá và có thể để trưng trong nhà nhưng những loại bể lớnxây ngoài vườn thì có thể nuôi cá kiểng, thả bèo. Tầm sâu của bồn nướckhông mấy quan trọng nhưng khoảng cách mặt nước phẳng lặng là điể mthiết yếu.Ví dụ Hòn non bộĐá dùng đắp non bộ thì những loại đá xốp dễ hút nước từ trong bồn lên đểnuôi cây như đá san hô là hợp nhất. Đá cứng như đá vôi thì cần có khe nứt,kẽ gân để làm mạch nước. Dạng đá thì trong khi người Nhật và Hoa thíchnhững loại đá hình thù dị kỳ nhưng tiêu chuẩn của người Việt khi đắp hònnon bộ là đá phải có dạng giống ngọn núi hay hải đảo, có thực tính hơn. Núiđắp thì thường có số lẻ như 1, 3, 5... ngọn chứ không đắp số chẵn 2,4,6...ngọn bao giờ, đó là vì theo quan niệm thì những gì lẻ vẫn tự nhiên hơn.Trong nghệ thuật hòn non bộ, cái trọng tâm là hồn của đá, cây xanh chỉ đượcsắp xếp tô điể m thêm nét tự nhiên cho núi giả chứ không phải trọng tâm củatiểu cảnh nên thế cây không phải quá nghiêm ngặt như phép chơi bonsai củaNhật; tuy nhiên vẫn phải theo tỉ lệ, cây không thể cao to hơn núi... bởi mụcđích của nghệ thuật non bộ là thu hút người xem tổng thể hài hoà: ngọn núicao, mặt nước lặng; cây xanh và những vật trang trí trên ngọn núi, nét gầnxa...Nghệ thuật xây dựng non bộ tuy có những nguyên tắc, quy luật rất chặt chẽ,khắt khe như chủ, khách, xa gần, chẵn lẻ , cao thấp... nhưng hiện tại cáchchơi đã phóng khoáng hơn.Hòn non bộ và kiến trúcHòn non bộ có một địa vị quan trọng trong cách bài kế sân vườn và kiến trúccổ Việt Nam. Nhà dân gian đặt hòn non bộ ở sân trước làm cảnh đón khách.Trong sân chùa, sân đền cũng dùng hòn non bộ như tấm bình phong để chắnyểm tà cùng tô điểm thêm cho cảnh quan cảm giác thoát tục. Chùa TrấnQuốc, Đền Quan Thánh, Đền Ngọc Sơn và Văn miếu ở Hà Nội đều có hònnon bộ ngoài sân. Thái Bình Lâu trong Tử Cấm Thành Huế nơi vua nhàNguyễn ra đọc sách cũng có hòn non bộ lớn. Riêng sân đình thì không đặthòn non bộ mà để trống khoáng giống sân chầu Điện Thái Hoà. Đó là vìđình là nơi biểu hiện uy quyền chứ không phải nơi vãn cảnh thưởng ngoạn.