Khảo sát hàm lượng các hợp chất peflo hóa (PFCs) trong máu của một số loại cá tại khu vực Hà Nội

Các hợp chất peflo hóa (PFCs) có tính chống thấm, chống cháy, được sử dụng phổ biến trong sản xuất các sản phẩm tiêu dùng có tính kháng bẩn, dầu mỡ và chữa cháy. Đây là những hợp chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POPs), trong đó axit peflooctansunphonic (PFOS) và các muối của nó đã được đưa vào Công ước Stockholm từ năm 2009.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khảo sát hàm lượng các hợp chất peflo hóa (PFCs) trong máu của một số loại cá tại khu vực Hà NộiKhoa học Tự nhiênKhảo sát hàm lượng các hợp chất peflo hóa (PFCs)trong máu của một số loại cá tại khu vực Hà NộiPhan Đình Quang, Nguyễn Thúy Ngọc, Phùng Thị Vĩ, Nguyễn Thị Thu Nga, Nguyễn Thị Kim Thùy,Dương Hồng Anh, Phạm Hùng Việt, Lê Hữu Tuyến*Trung tâm Nghiên cứu Công nghệ Môi trường và Phát triển Bền vững (CETASD),Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà NộiNgày nhận bài 16/12/2016; ngày chuyển phản biện 19/12/2016; ngày nhận phản biện 24/1/2017; ngày chấp nhận đăng 26/1/2017Tóm tắt:Các hợp chất peflo hóa (PFCs) có tính chống thấm, chống cháy, được sử dụng phổ biến trong sản xuất các sảnphẩm tiêu dùng có tính kháng bẩn, dầu mỡ và chữa cháy. Đây là những hợp chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy(POPs), trong đó axit peflooctansunphonic (PFOS) và các muối của nó đã được đưa vào Công ước Stockholmtừ năm 2009. Các hợp chất PFCs trong 24 mẫu máu của một số loại cá như chép, trôi, mè và rô phi thu thập tạihồ Tây và hồ Yên Sở được chiết ghép cặp ion với tetrabutyl-ammoni hydro sulphat (TBA) kết hợp dung môichiết metyl tert-butyl ete (MTBE) và xác định bằng thiết bị sắc ký lỏng ghép nối hai lần khối phổ (LC-MS/MS).Các hợp chất PFCs được phát hiện trong tất cả các mẫu máu cá ở cả hồ Tây và hồ Yên Sở. Hiệu suất thu hồiđối với 17 hợp chất PFCs đạt từ 70-121%, giới hạn phát hiện và giới hạn định lượng trong các mẫu tương ứnglà 0,03 ng/ml và 0,1 ng/ml. Hàm lượng PFCs trung bình trong mẫu máu cá là 15,12 ng/ml (dao động từ 4,58 đến28,61 ng/ml). Kết quả nghiên cứu cho thấy, hàm lượng các hợp chất PFCs trong cá cao phản ánh đặc tính tantốt và phân cực của các hợp chất PFCs. Các loại cá sống ở hồ Yên Sở tích lũy PFCs có xu hướng cao hơn hồTây và khả năng tích lũy các hợp chất này từ môi trường sống vào máu cá là rất đáng kể.Từ khóa: Cá, các hợp chất peflo hóa, hồ Tây, hồ Yên Sở.Chỉ số phân loại: 1.4Giới thiệuCác hợp chất PFCs là các hợp chất hữu cơ mà trongđó tất cả các hydro của mạch cacbon (C-H) được thay thếbằng nguyên tử flo (C-F). Mạch cabon-flo này có tính ổnđịnh hóa học cao và bền với nhiệt nên PFCs là hợp chấtbền, khó phân hủy và có khả năng tích lũy sinh học trongmôi trường. PFCs được đưa vào sản xuất phổ biến từnhững năm 1950 [1]. Do có các đặc tính như chống thấm,chống cháy nên PFCs được sử dụng khá phổ biến nhưmột sản phẩm phụ trong các hoạt động sản xuất các sảnphẩm công nghiệp cũng như tiêu dùng như chất bôi trơn,chất phủ giấy/dệt may/bao bì thực phẩm và bọt chốngcháy [2]. Một số nghiên cứu cho thấy rằng, các hợp chấtPFCs có ảnh hưởng xấu đến sức khỏe sinh sản của conngười như làm giảm số lượng tinh trùng và làm giảm khảnăng mang thai [3]. Một vài nghiên cứu khác đã chỉ rasự phơi nhiễm muối peflooctansunfonat (PFOS) và axitpeflooctanoic (PFOA) trước khi sinh sẽ làm giảm sự tăngtrưởng của thai nhi như giảm trọng lượng và kích thướckhi sinh [4]. Do đặc tính khó phân hủy, bền vững trongmôi trường, có độc tính cao và khả năng tích lũy sinh học[3, 4], muối peflooctansunfonat và peflooctansunfonylflorua (PFOSF) đã được bổ sung vào phụ lục B trongCông ước Stockholm từ năm 2009 và có hiệu lực vàonăm 2010 [5]. Nhiều công trình nghiên cứu trên thế giớiđã cho thấy sự có mặt các hợp chất PFCs trong các sảnphẩm tiêu dùng và các mẫu môi trường như trầm tích,nước và sinh học [6-8].Công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Hoàng Lâmvà cộng sự (2015) đã chỉ ra sự có mặt các hợp chất PFCstrong các loài giáp xác, cá và động vật thân mềm ở mộtsố con sông tại các khu công nghiệp và nông thôn khuvực phía Nam Việt Nam, bao gồm sông Đồng Nai (ĐồngNai), sông Mê Kông (Vĩnh Long) và sông Đà Rằng (PhúYên); trong đó hàm lượng axit perfloundecanoic cao nhấtlà 16,9 ng/g trọng lượng ướt [9]. Một số công trình nghiêncứu gần đây cũng cho thấy, hàm lượng PFCs trong nướcmặt ở các làng nghề dệt nhuộm và trong nước ở hồ Tây vàhồ Yên Sở dao động từ 5,47-12,02 ng/l, cao hơn nhiều sovới một số con sông khác trong thành phố [10, 11]. Cáckết quả nghiên cứu này cho thấy khả năng tiềm ẩn rủi rophơi nhiễm các hợp chất PFCs đối với các sinh vật sinhTác giả liên hệ: Tel: 0936577566; Email: lehuutuyen@gmail.com*16(5) 5.201717Khoa học Tự nhiênThe survey on the contentof perfluorinated chemicals (PFCs) in bloodof some fish species collected in Hanoi areaDinh Quang Phan, Thuy Ngọc Nguyen,Thi Vi Phung, Thi Thu Nga Nguyen,Thi Kim Thuy Nguyen, Hong Anh Duong,Hung Viet Pham, Huu Tuyen Le*Research Centre for Environment Technology and Sustainable Development(CETASD), VNU University of ScienceReceived 16 December 2016; accepted 26 January 2017Abstract:Perflourinated chemicals (PFCs) which possess suchthe properties as waterproof and flame resistant arewidely used to produce consumer products that areresistant to stains and grease and have the ability offire-fighting. PFCs are persistent organic pollutants(POPs), among the ...