Khảo sát hiện trạng thành phần loài thủy sản và dự báo các ảnh hưởng của công trình ngăn mặn đến nguồn lợi thủy sản bắc Bến Tre

Nghiên cứu và đánh giá tác động của các công trình ngăn mặn dự án Thủy lợi Bắc Bến Tre đến nguồn lợi thủy sản để phục vụ cho phát triển bền vững được thực hiện từ tháng 4/2015 đến 4/2016 tại 20 trạm khảo sát với 26 ngư dân tham gia quan trắc thành phần loài và sản lượng khai thác hàng ngày, kết hợp với việc thu mẫu định kỳ hàng tháng qua 5 loại ngư cụ khai thác thủy sản phổ biến ở địa phương.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khảo sát hiện trạng thành phần loài thủy sản và dự báo các ảnh hưởng của công trình ngăn mặn đến nguồn lợi thủy sản bắc Bến Tre VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II KHẢO SÁT HIỆN TRẠNG THÀNH PHẦN LOÀI THỦY SẢN VÀ DỰ BÁO CÁC ẢNH HƯỞNG CỦA CÔNG TRÌNH NGĂN MẶN ĐẾN NGUỒN LỢI THỦY SẢN BẮC BẾN TRE Nguyễn Nguyễn Du1*, Nguyễn Văn Phụng1, Vũ Vi An1, Nguyễn Văn Trọng1 TÓM TẮT Biến đổi khí hậu và nước biển dâng, điển hình là vấn đề ngập lụt và xâm nhập mặn có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động canh tác nông nghiệp, thủy sản và đời sống của cộng đồng. Hiện nay, Bến Tre đang tiến hành chuẩn bị triển khai dự án xây dựng các công trình thủy lợi ngăn mặn cho toàn khu vực Bắc Bến Tre. Nghiên cứu và đánh giá tác động của các công trình ngăn mặn dự án Thủy lợi Bắc Bến Tre đến nguồn lợi thủy sản để phục vụ cho phát triển bền vững được thực hiện từ tháng 4/2015 đến 4/2016 tại 20 trạm khảo sát với 26 ngư dân tham gia quan trắc thành phần loài và sản lượng khai thác hàng ngày, kết hợp với việc thu mẫu định kỳ hàng tháng qua 5 loại ngư cụ khai thác thủy sản phổ biến ở địa phương. Kết quả khảo sát cho thấy hiện trạng thành phần loài thủy sản ở địa phương rất đa dạng và phong phú với 253 loài cá được xác định trong đó có 188 loài được định danh từ thu mẫu và 178 loài từ việc theo dõi ghi chép của ngư dân. Bên cạnh đó, có 30 loài động vật thủy sản khác cũng được xác định như tôm, cua, ốc hến và mực. Họ cá chép và họ cá bống có tỉ lệ thành phần loài cao nhất với lần lượt là 17,8% và 13% tổng số loài. Thành phần loài cá được chia làm 3 nhóm: nhóm cá nước ngọt xuất hiện vào mùa lũ (tháng 7-12) gồm Cyprinidae, Siluridae, Pangasidae, Notopteridae, Botidae, Cobiidae, Anabantidae, Channidae, Osphronemidae…, nhóm cá nước mặn xuất hiện vào mùa khô (tháng 1-5) gồm Clupeidae, Engraulidae, Leiognathidae, Lut- janidae …, và nhóm cá nước lợ xuất hiện quanh năm gồm Gobiidae, Mugillidae, Polynemidae… Cá cháy bẹ (Tenualosa thibaudeaui) nằm trong danh sách đỏ cũng được tìm thấy trong nghiên cứu này. Hầu hết các loài cá thu được trong giai đoạn thành thục sinh dục đều ở giai đoạn 1 – 3. Điều này cho thấy vùng dự án Bắc Bến Tre không phải là vùng sinh sản tập trung của các loài cá. Việc đề xuất xây dựng các cống, đê ngăn mặn trong khu vực dự án chưa cho thấy những tác động nghiêm trọng đến nguồn lợi thủy sản, sự đa dạng của khu hệ cá ở ĐBSCL, nhưng sự thay đổi của môi trường nước lợ thành môi trường nước ngọt sẽ ảnh hưởng đến các loài cá biển và cá nước lợ do mất môi trường sống của chúng. Từ khóa: Bắc Bến Tre, thành phần loài, ngăn mặn, ảnh hưởng. I. ĐẶT VẤN ĐỀ Về mặt Thủy lợi – Nông nghiệp – Nông Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nước thôn, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy biển dâng, Việt Nam đã có kế hoạch thích ứng hoạch thủy lợi ĐBSCL giai đoạn 2012 ÷ 2020, với biến đổi khí hậu (giải pháp công trình và định hướng đến năm 2050 trong điều kiện biến phi công trình) để phát triển nông nghiệp bền đổi khí hậu, nước biển dâng tại quyết định số vững ở các tỉnh ven biển vùng Đồng bằng sông 1373/2012/QĐ-TTg với mục tiêu “Hoàn chỉnh Cửu Long (ĐBSCL). Các công trình ngăn mặn hệ thống đê bao ngăn mặn ven biển và dọc sông trong mùa khô là một trong những giải pháp nhằm phục vụ cho phát triển nông nghiệp, dân quan trọng đã được xác định. Một số công trình sinh và thủy sản,… Xây dựng các hệ thống cống ngăn mặn đã có, một số đang xây dựng và một ngăn mặn, giữ ngọt, tăng cường khả năng cấp số đang trong giai đoạn đề xuất thực hiện. nước ngọt từ các sông,… Đẩy nhanh xây dựng các công trình kiểm soát lũ để tạo điều kiện cho 1 Phòng Sinh thái Nghề cá và Tài nguyên Thủy sinh vật, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản II. *Email: didzu72@yahoo.com TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 9 - THÁNG 02/2017 67 VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II chuyển dịch thời vụ và phát triển thủy sản…”, dựng các công trình ngăn mặn này sẽ tác động và chiến lược phát triển nông nghiệp vùng của trực tiếp đến nguồn lợi thuỷ sản và đời sống ngư Bộ Nông nghiệp và PTNT. dân, đặc biệt là những người đang phụ thuộc Riêng tỉnh Bến Tre, Chính phủ đã phê duyệt vào nguồn lợi thuỷ sản này. báo cáo tiền khả thi dự án thủy lợi Ba Lai tại quyết Chính vì vậy chúng tôi thực hiện nghiên định số 567/CP-NN ngày 09/06/2000 và Bộ NN cứu “Hiện trạng thành phần loài thủy sản & PTNT đã phê duyệt Dự án đầu tư XDCT Hệ và dự báo các ảnh hưởng của các công trình thống thủy lợi Bắc Bến Tre giai đoạn 1 số 824/ ngăn mặn đến nguồn lợi thủy sản Bắc Bến QĐ-BNN-XD ngày 02/4/2010, sử dụng nguồn Tre“ nhằm phục vụ cho phát triển bền vững. vốn trái phiếu Chính phủ. Hiện nay dự án đang II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP được triển khai xây dựng, tuy nhiên do hạn hẹp về nguồn vốn nên các công trình đầu mối như 2.1. Mục tiêu nghiên cứu cống An Hóa, Bến Tre, Thủ Cửu, Tân Phú, Bến Mục tiêu của điều tra là thu thập thông tin Rớ có vốn đầu tư lớn, tuy đã được thiết kế nhưng về các loài thủy sản ở trong khu vực dự án để chưa có kinh phí để xây dựng. phục vụ công tác nghiên cứu nhằm đánh giá tác Việc xây dựng các công trình này sẽ ngăn động của việc xây dựng cống điều tiết nước đối chặn đường di cư của cá và các động vật thuỷ với nguồn lợi thủy sản và là cơ sở để phục vụ sản khác (di cư bắt mồi và di cư sinh sản), đặc cho việc phát triển ...