Khảo sát mô hình câu [Một trăm] B không bằng [một] A trong tục ngữ

Sách Kho tàng tục ngữ người Việt (KT) ghi 16 đơn vị tục ngủ có cung mô hình (Một trăm] B không bằng (một] A. Đây là một trong số những mô hình câu được tục ngữ sử dụng nhiều. Dưới đây, dựa theo nội dung của chúng thuộc lĩnh vực nào trong tương quan với con người, và quan hệ giữa B và A là cùng hay khác trường nghĩa, mà trình bày một phần các đơn vị tục ngữ vừa nêu".
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khảo sát mô hình câu [Một trăm] B không bằng [một] A trong tục ngữVĂN HOÁ DÂN GIAN VÀ NHÀ TRƯỜNG 71 KHÁO SÁT MÔ HÌNH CÂU [Mỡỉm Sữ/ÔMĩ gẰNCỊ[MỘT] A TRONG TỤC NGỬ & N H A TRƯƠNG TRIỀU NGUYÊN’*’ I. Sách K ho tà n g tục n g ữ người Việt 2. B, A thuộc đời sống gia đình, xã(KT)’1’ ghi 46 đơn vị tục ngừ có cung mô hội của con ngườihình [Một tră m ] B kh ô n g bằng [một] A . Đây + B, A cùng trư ờ ng nghĩa:là một tro n g sô n h ữ n g mô h ìn h câu được (9) Trăm con tra i không b ằ n g lỗ taitục ngử sử d ụ n g nhiều. con gái Dưới đây. dựa theo nội d u n g của chúng (10) Mẹ đ á n h một trả m không bằngthuộc lĩnh vực nào tro n g tương q u a n với cha ngăm m ột tiếngcon người, và q u a n hệ giữa B và A là cùnghay khác trư ờ ng n g hĩa, m à trìn h bày một (11) Một tră m ông chú ch ẳn g bằngph ần các đơn vị tục ngữ vừa n ê u í2). m ột cái hĩm bà cô. 1. B, A thuộc đời sông vật chât của (12) Một tră m con gái làn g T rạ i khôngcon người b ằ n g cái dại con gái làn g Đông. + B, A cùng trư ờ ng nghĩa: + B, A khác trư ờ n g nghĩa: (1) Một tră m đám cưổi không bằng (13) Trăm q u a n tiề n nọ không bằng vọhàm dưới cá trê có con riêng (2) Một tră m áo gấm không bằng một (14) Ruộng sâ u tr â u nái không bằngtấm áo tơi con gái đ ầu lòng (3) Ngày đàn g không b ằ n g gang nước (15) Giặc bên Ngô không b ằ n g bà cô (4) Một đám ru ộ n g hóc không bằng b ên chồngmột góc ruộng dồng. (16) Táng m ả h à m rồng không bằng + B, A k h á c trư ờ ng nghĩa: lấy chồng Bến H ỉ”. (5) Ăn m ột bữa m ột con heo không 3. B, A thuộc đời sống tinh thầnbằng ngọn gió tro n g dèo thổi ra của con người (6) Của rề rề không b ằ n g một nghề + B, A cùng trư ờ n g nghĩa:trong tay (17) Một q u a n tiền công không bằng (7) Căn ló không b ằ n g xó vườn m ột đồng tiề n thưởng (8) Buôn th u y ề n buôn vã không bằng (18) Ba năm ở vối người d ẩn, chẳngmột a hà tiện. b ằ n g một lúc đứng gần người khôn ’ ThS, Hội Văn nghệ dân gian Thừa T hiên - Huế.72 TRIỀU NGUYÊN (19) Trăm ông sao ch ẳn g b ằ n g m ột ông + B, A tro n g mô h ìn h có k hi đứng trướctrăng một trăm , một. Ví dụ, các câu: (10) Mẹ đán h m ột tră m không b ằ n g cha ngăm một (20) Quạ già tră m kho an g không bằng tiế n g ”, (20) Q uạ già tră m khoang khôngphượng hoàng mối nở. bằng phượng h o àn g mới nở (có th ể dùng + B, A khác trư ờ ng nghĩa: lôi nói tương đương cho s á t hợp với mô (21) Trăm dao b ầ u không bằng một hình: Một tră m roi mẹ đ á n h không bằngcâu nói phải m ột tiếng cha ngăm ; và N hiều tuổi m à là (22) Một kho v àn g không bằng một quạ th ì không bằn g mới đẻ (một c h ú t tuổinang chữ đầu) n h ư n g phượng hoàng). (23) Xây công xãy cầu không bằn g cho + Khi B, A cùng trư ờ ng nghĩa, mô hìnhn h a u b á t gạo có nội dung cụ th ể, rõ ràng: câu (1) khen h àm dưới cá trê ngon, câu (9) tá n dương (24) T răm cái tội không b ằ n g chỗ lội con gái, câu (17) n êu tác d ụ n g lớn lao củaLong Xuyên. tiền thưởng,... N h ư n g mô h ìn h cũng cho II. K hảo s á t mô h ìn h được hiểu là cách th ấ y sự th á i quá, có th ể cả sự b ấ t hợp lí:tiếp cận ở n h iêu m ặ t k h ác n h a u n h ữ n g vấn h àm dưới cá trê m à cả tră m cỗ tiệc đámđê mà mô h ìn h th ể hiện, theo m ột quy cưới không b ằ n g (9), lỗ ta i con gái (haytrìn h ch ân xác, k h ách q uan. Ớ trư ờ ng hợp người con gái) m à ch ấp cả tră m người conđang bàn, có th ể xem xét ba m ặt: qu an hệ tra i (9), m ột đồng tiên thưở ng m à có ýnội tại (quan hệ giữa các yếu tô tro n g mô ng h ĩa hơn cả m ột q u a n tiề n công1 (17),... ”hình); sự vận động (các d ạ n g tương ứng của Khi B, A khác trư ờ n g nghĩa, mô hìnhmô hình: njô h ìn h đồng nghĩa, mô h ìn h trá i có nội dung ít rõ ràn g , m à trừ u tượng hơn:nghĩa, mô h ìn h đường biên) và cách tạo câu (5) coi trọ n g ngọn gió t ...