Khuyến cáo trong điều trị sốt rét

Khảo sát thực tế tình hình tại một số cơ sở y tế ở tuyến đầu, khi phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét; các cơ sở điều trị chỉ biết thực hiện theo phác đồ thuốc quy định. Nhiều trường hợp không biết rõ việc điều trị thành công hay thất bại vì không theo dõi kết quả đúng quy trình đã được khuyến cáo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khuyến cáo trong điều trị sốt rétKhuyến cáo trong điều trị sốt rétKhảo sát thực tế tình hình tại một số cơ sở y tế ở tuyến đầu,khi phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét; các cơ sởđiều trị chỉ biết thực hiện theo phác đồ thuốc quy định. Nhiềutrường hợp không biết rõ việc điều trị thành công hay thất bạivì không theo dõi kết quả đúng quy trình đã được khuyến cáo.Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xây dựng phương pháp đánh giáđáp ứng điều trị áp dụng cho tất cả các cơ sở điều trị bệnh sốt rét.Phương pháp này chỉ cần theo dõi kết quả điều trị bệnh nhân trongthời gian 14 ngày vì hầu hết người bệnh sốt rét đều sống trongvùng sốt rét lưu hành, có sự lây truyền tại chỗ. Việc theo dõi kếtquả điều trị với mục đích đánh giá đáp ứng điều trị để phân loạiđiều trị thất bại sớm (ETF: Early Treatment Failure), điều trị thấtbại muộn (LTF: Late Treatment Failure) và điều trị có kết quả, cónghĩa là điều trị thành công (ACR: Adequate Clinical Response).Nếu không thực hiện quy trình đánh giá này, không thể nào biếtđược việc điều trị thành công hay thất bại để có biện pháp xử trí bổsung một cách kịp thời, hiệu quả nhằm giúp bệnh nhân chóng khỏibệnh và chủ động ngăn ngừa sốt rét thể thông thường có thểchuyển thành sốt rét thể ác tính gây hậu quả tử vong.Điều trị thất bại sớmĐánh giá xác định điều trị thất bại sớm (ETF) nếu trong 3 ngày đầutiên điều trị qua quá trình theo dõi, bệnh nhân xuất hiện một trongnhững dấu hiệu sau:- Xuất hiện những dấu hiệu nguy hiểm hoặc có biểu hiện sốt rétnặng vào ngày D1, D2 hoặc D3 và còn ký sinh trùng trong máutrên lam máu xét nghiệm. Ngày D0 là ngày bắt đầu điều trị sau khiphát hiện, chẩn đoán bệnh.- Mật độ ký sinh trùng sốt rét trong máu ở ngày D2 cao hơn ngàyD0.- Mật độ ký sinh trùng sốt rét trong máu vào ngày D3 bằng hoặclớn hơn 25% mật độ ký sinh trùng sốt rét ở ngày D0. Điều trị sốt rét tại Viện Các bệnh truyền nhiễm và nhiệt đới Quốc gia. Ảnh: NHĐiều trị thất bại muộnĐánh giá xác định điều trị thất bại muộn (LTF) nếu trong thời giantheo dõi từ ngày D4 đến ngày D14, bệnh nhân xuất hiện một trongnhững dấu hiệu mà trước đó không phát hiện được một dấu hiệunào của việc điều trị thất bại sớm (ETF) như:- Xuất hiện những dấu hiệu nguy hiểm và có biểu hiện sốt rét nặngsau ngày D3, có ký sinh trùng sốt rét trong máu trên lam máu xétnghiệm cùng chủng loại ký sinh trùng sốt rét với ngày D0.- Bệnh nhân quay lại khám không đúng quy định tư vấn, hướngdẫn theo dõi, quản lý điều trị của nhân viên y tế vì tình trạng lâmsàng của người bệnh bị xấu đi và khi xét nghiệm máu phát hiện cóký sinh trùng sốt rét.- Có ký sinh trùng sốt rét trong máu xuất hiện vào bất kỳ ngày nàotheo quy định của việc xét nghiệm máu vào ngày D7 hoặc ngàyD14. Ký sinh trùng sốt rét phát hiện phải có cùng chủng loại kýsinh trùng sốt rét với ngày D0.Điều trị có kết quảĐánh giá xác định điều trị có đáp ứng, còn gọi là điều trị có kếtquả hay điều trị thành công (ACR) khi bệnh nhân không có mộtdấu hiệu nào xuất hiện xác định điều trị thất bại sớm (ETF) hoặcđiều trị thất bại muộn (LTF) và sạch ký sinh trùng trong suốt thờigian theo dõi.Khuyến cáoNhư vậy, để đánh giá xác định được việc điều trị thất bại sớm, điềutrị thất bại muộn và điều trị thành công; ngoài các triệu chứng bệnhlý của bệnh nhân sốt rét cần theo dõi trên lâm sàng, các cơ sở y tếphải thực hiện một bộ lam máu xét nghiệm tối thiểu theo dõi chongười bệnh vào các ngày D0, D2, D3, D7 và D14. Ngoài ra, có thểthực hiện thêm các lam máu xét nghiệm khác vào ngày trước khibệnh nhân xuất viện, ngày người bệnh quay trở lại không đúng thờigian hướng dẫn hoặc có biểu hiện bệnh lý xấu đi.Thực tế hiện nay, phần lớn các cơ sở y tế, kể cả cơ sở y tế tuyếntrên; trong hồ sơ bệnh án của bệnh nhân sốt rét thường chỉ có hailam máu, một lam máu xét nghiệm vào ngày D0 khi bệnh nhân vàoviện và một lam máu xét nghiệm vào ngày trước khi người bệnhxuất viện. Các lam máu lấy vào các ngày khác như D2, D3, D7,D14 hầu như không có y lệnh chỉ định nên xét nghiệm viên khôngthực hiện, bỏ sót. Nếu không thực hiện đúng theo quy trình đãđược WHO khuyến cáo, các cơ sở y tế không thể xác định đượcviệc điều trị sốt rét thành công hay thất bại, chất lượng điều trị sẽbị hạn chế và không chủ động ngăn ngừa sốt rét ác tính xảy ra gâytử vong do điều trị sốt rét thể thông thường không đáp ứng.Một vấn đề cũng cần quan tâm, trong Hướng dẫn chẩn đoán vàđiều trị bệnh sốt rét đã được Bộ Y tế ban hành, nếu không theo dõiđược việc điều trị thất bại sớm hoặc điều trị thất bại muộn thìkhông thể áp dụng, sử dụng các loại thuốc điều trị thay thế (secondline) thay cho các loại thuốc điều trị ưu tiên (first line) như quyđịnh. Nói cách khác, muốn sử dụng các loại thuốc điều trị thay thế,các cơ sở y tế phải chứng minh được việc dùng các loại thuốc điềutrị ưu tiên bị ...