Khuyến công nghệ: Một cơ hội chính sách cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam

Bài viết cung cấp lý luận về khuyến công nghệ, một chính sách hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp để thúc đẩy hiện đại hóa và cải thiện về công nghệ, tập trung vào các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đã định hình; xác định rõ phạm vi, đối tượng của khuyến công nghệ trong không gian chính sách, làm nổi bật cách tiếp cận “cầm tay chỉ việc” và “vươn tới” doanh nghiệp của khuyến công nghệ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khuyến công nghệ: Một cơ hội chính sách cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt NamJSTPM Tập 9, Số 1, 2020 35 KHUYẾN CÔNG NGHỆ: MỘT CƠ HỘI CHÍNH SÁCH CUNG CẤP HỖ TRỢ KỸ THUẬT CHO DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM Nguyễn Võ Hưng1 Viện Chiến lược và Chính sách khoa học và công nghệTóm tắt:Bài viết cung cấp lý luận về khuyến công nghệ, một chính sách hỗ trợ trực tiếp doanhnghiệp để thúc đẩy hiện đại hóa và cải thiện về công nghệ, tập trung vào các doanh nghiệpnhỏ và vừa (DNNVV) đã định hình; xác định rõ phạm vi, đối tượng của khuyến công nghệtrong không gian chính sách, làm nổi bật cách tiếp cận “cầm tay chỉ việc” và “vươn tới”doanh nghiệp của khuyến công nghệ. Phân tích các chương trình, tổ chức hiện có nội dunghỗ trợ kỹ thuật cho DNNVV, bài viết chỉ ra rằng, việc dựa vào bộ máy cơ quan nhà nước,cán bộ nhà nước, ngân sách nhà nước và cơ chế “xin-cho” khiến các chương trình nàykhó “vươn tới” được số đông DNNVV, tác động của các chương trình do vậy chưa đủ sâurộng. Hạn chế này đồng thời cũng cho thấy, khuyến công nghệ là một cơ hội chính sáchđầy tiềm năng chờ được khai thác. Bài viết đề xuất ý tưởng thiết kế một chương trìnhkhuyến công nghệ tại Việt Nam theo nguyên lý liên kết mạng lưới, với các trung tâmkhuyến công nghệ ở địa phương là hạt nhân, sử dụng cơ chế quan hệ đối tác công-tư để cóđược tính chuyên nghiệp, nhanh nhạy trong cung cấp dịch vụ, và cơ chế hợp tác công-côngđể huy động được nguồn lực từ các bộ ngành, địa phương, tổ chức quốc tế, các chươngtrình, dự án có cùng mục tiêu hỗ trợ DNNVV. Ý tưởng thiết kế này còn khá mới ở ViệtNam, đương nhiên sẽ có những xung đột, vướng mắc với cơ chế, chính sách hiện hành. Bàiviết cũng gợi ý một số hướng tháo gỡ những vướng mắc này.Từ khóa: Quan hệ đối tác công tư; Khuyến công nghệ; Lan truyền công nghệ.Mã số: 190604011. Bản chất của khuyến công nghệKhuyến công nghệ là một hình thức hỗ trợ về công nghệ cho các doanhnghiệp sản xuất nhỏ và vừa nhằm cải thiện khả năng cạnh tranh của cácdoanh nghiệp này. Sau một số định nghĩa với cách lựa chọn câu từ khácnhau, Shapira et al. (2015) viết: “Khuyến công nghệ được định nghĩa làviệc hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp để thúc đẩy hiện đại hóa và cải thiện vềcông nghệ, tập trung vào các DNNVV đã định hình”. Có 3 điểm chốt trongđịnh nghĩa này: Thứ nhất, “hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp”, được hiểu là hỗtrợ theo yêu cầu cụ thể của doanh nghiệp, “cầm tay chỉ việc” hướng dẫn1 Liên hệ tác giả: nvhungism@yahoo.com36 Khuyến công nghệ: một cơ hội chính sách cung cấp hỗ trợ kỹ thuật…doanh nghiệp; Thứ hai, nhằm “thúc đẩy hiện đại hóa và cải thiện về côngnghệ”, chứ không tập trung vào phát triển những công nghệ mới mang tínhđột phá; Thứ ba, nhằm vào “DNNVV đã định hình” chứ không phải là cácdoanh nghiệp khởi nghiệp (start-up) và thường nhằm vào các DNNVVtrong lĩnh vực chế biến, chế tạo2. Khuyến công nghệ là một loại hoạt độnglan truyền công nghệ nhưng có đặc thù riêng về cách thực hiện, loại côngnghệ và đối tượng thụ hưởng.Về nguồn gốc, khuyến công nghệ được lấy cảm hứng từ thành công củakhuyến nông trong việc giúp nông dân nâng cao năng suất bằng cách chủđộng tiếp cận người nông dân để giới thiệu với họ những cách làm tốt nhấtcho công việc của họ. Tương tự như khuyến nông, điểm mấu chốt củakhuyến công nghệ là chủ động tìm đến DNNVV để nâng cao nhận thức củadoanh nghiệp về các vấn đề năng suất, chất lượng, công nghệ mà trongnhiều trường hợp người chủ và/hoặc cán bộ quản lý DNNVV còn chưa nắmrõ; giúp họ xác định cơ hội cải thiện; và chỉ cho doanh nghiệp những dịchvụ hỗ trợ công nghệ mà họ có thể được hưởng lợi.Trong một số tài liệu về chính sách công nghiệp, khuyến công nghệ đôi khiđược sử dụng đồng nghĩa với khuyến công, khuyến sản xuất. Tuy nhiên,nhiều tác giả đề xuất không nên sử dụng lẫn hai khái niệm này. Thực tiễn ởnhiều nước, khuyến công thường nhắm tới đối tượng là những doanhnghiệp yếu thế và tập trung vào việc hỗ trợ doanh nghiệp lập kế hoạch kinhdoanh, định hướng chiến lược, kế toán tài chính, nghiên cứu làm thị trường,trong khi đó nội dung hỗ trợ về công nghệ thường hạn chế3.Để làm rõ phạm vi, đối tượng của khuyến công nghệ, Shapira (2015) phânbiệt khuyến công nghệ với một số khái niệm liên quan như sau: “Khuyếncông nghệ không chủ ý nhằm chuyển giao công nghệ từ phòng thí nghiệmmà là các biện pháp mang tính hệ thống để cải thiện hoạt động công nghệcủa doanh nghiệp. Khuyến công nghệ không chủ ý nhằm vào công nghệđẳng cấp mà là những cải tiến thực dụng trong hoạt động và tác nghiệp,thông thường là với những công nghệ đã được kiểm chứng về thương mại.Khuyến công nghệ không thuần túy là một chương trình (R&D4) của nhànước mà là một quá trình được dẫn dắt bởi nhu cầu của doanh nghiệp, cáccơ hội thị trường và dựa vào các nguồn lực (tri thức công nghệ) hiện có.Khuyến công nghệ không phải là “phương thuốc” để giải quyết khủnghoảng hay là những thay đổi cấp tiến, mà hoạt động trên một nền tảng côngnghiệp tương đối ổn định”.2 Hỗ trợ kỹ thuật cho DNNVV ở ngành dịch vụ không được gọi là khuyến và thường do các trung tâm địaphương chuyên môn hóa theo ngành nghề (bán lẻ, du lịch,...) thực hiện (Shapira et al, 2017).3 Ở Việt Nam, khuyến công cũng có phạm vi khá hẹp, nhằm vào công nghiệp “nông thôn” và/hoặc sản xuất sạch hơn.4 Chú thích của tác giả.JSTPM Tập 9, Số 1, 2020 37Khuyến công nghệ tuy có yếu tố chuyển giao công nghệ (CGCN) nhưngkhác với CGCN theo ngữ nghĩa phổ biến hiện nay của cụm từ này. Trongcác bàn luận về chính sách khoa học, công nghệ và đổi mới hiện nay, chuyểngiao công nghệ thường được dùng như một thuật ngữ chuyên biệt để chỉ nỗlực thương mại hóa các kết quả nghiên cứu (được nhà nước tài ...