Kĩ năng xúc cảm - xã hội của học sinh tiểu học

Bài viết đề cập đến thực trạng kĩ năng xúc cảm- xã hội của học sinh ở trường tiểu học hiện nay. Kĩ năng xúc cảm- xã hội ở học sinh tiểu học được thể hiện ở 4 khía cạnh (kĩ năng hợp tác, kĩ năng đồng cảm, kĩ năng kiểm soát xúc cảm, kĩ năng giải quyết xung đột) với mức độ khác nhau.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kĩ năng xúc cảm - xã hội của học sinh tiểu họcJOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0075Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 6A, pp. 61-69This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn KĨ NĂNG XÚC CẢM - XÃ HỘI CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC Lê Mỹ Dung Viện Nghiên cứu Sư phạm, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Bài báo đề cập đến thực trạng kĩ năng xúc cảm- xã hội của học sinh ở trường tiểu học hiện nay.Kĩ năng xúc cảm- xã hội ở học sinh tiểu học được thể hiện ở 4 khía cạnh (kĩ năng hợp tác, kĩ năng đồng cảm, kĩ năng kiểm soát xúc cảm, kĩ năng giải quyết xung đột) với mức độ khác nhau.Có sự khác biệt rõ rệt về kĩ năng xúc cảm - xã hội của học sinh nam và nữ, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê. Môi trường gia đình của học sinh; Đặc điểm tâm lí học sinh; Mối quan hệ giáo viên - học sinh; Môi trường cộng đồng xung quanh là các yếu tố ảnh hưởng đến kĩ năng xúc cảm - xã hội của học sinh tiểu học. Từ khóa: Kĩ năng, xúc cảm, xúc cảm - xã hội, kĩ năng xúc cảm - xã hội.1. Mở đầu Ngày nay xã hội chúng ta đang được đánh giá bằng một chuẩn mực mới, tập trung vàonhững phẩm chất cá nhân như: Tính sáng tạo, sự đồng cảm, khả năng tự kiểm soát bản thân, khảnăng thích ứng/giải quyết các vấn đề của bản thân và khả năng thuyết phục. Các phẩm chất trênnằm trong cấu trúc của một loại trí tuệ mới - trí tuệ xúc cảm. Năng lực này cần thiết cho tất cả cáclĩnh vực hoạt động của con người và cần thiết cho mọi lứa tuổi của đời người. Giáo dục tiểu học là cấp học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, có nhiệm vụ xâydựng và phát triển các phẩm chất nhân cách và trí tuệ cho trẻ em nhằm hình thành cơ sở ban đầucho sự phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam. Luật Giáo dục ban hành năm 2005 đãxác định: “Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triểnđúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để tiếp tục họctrung học cơ sở” [8]. Quá trình lớn lên của mỗi đứa trẻ chính là quá trình trải nghiệm, tập nhiễm, học các kĩ năngxúc cảm - xã hội để giúp chúng thích ứng và thành công trong các hoạt động cùng hoặc với ngườikhác. Khởi xướng, thiết lập những mối quan hệ hợp tác, đồng cảm, chia sẻ, chủ động đề nghịngười khác giúp đỡ, biết kiềm chế.v.v... là những kĩ năng xúc cảm- xã hội tiêu biểu một cá nhânthể hiện trong các hoạt động cùng hoặc với người khác. Những hành vi đề nghị người khác giúpđỡ, thể hiện sự vui mừng, biết nói lời cảm ơn khi được người khác giúp đỡ, động viên, thông cảmkhi người khác gặp chuyện buồn, khen ngợi người khác khi họ làm được việc tốt.v.v... là nhữngbằng chứng cụ thể ở người có kĩ năng xã hội tốt. Sớm phát triển các kĩ năng xã hội này để giúp trẻthành công trong việc thiết lập, duy trì mối quan hệ tốt với người khác là một trong những nhiệmvụ quan trọng của giáo dục, giúp trẻ đạt được sự thành công học đường. Đúng như Karen StoneMcCown khẳng định: “Cuộc sống xúc cảm của trẻ có ảnh hưởng lớn tới việc học tập của chúng.Phải khỏe về xúc cảm cũng giống như phải giỏi về môn Toán hay môn Văn vậy” [5] và Schutz vàNgày nhận bài: 13/2/2015. Ngày nhận đăng: 3/5/2015.Liên hệ: Lê Mỹ Dung, e-mail: dungtamly@yahoo.com. 61 Lê Mỹ DungLanehart (2002) đã viết khi đề cập đến một vấn đề đặc biệt của xúc cảm trong giáo dục: “Xúc cảmliên quan mật thiết đến hầu như mọi khía cạnh của quá trình giảng dạy và học tập, do đó, sự hiểubiết về bản chất của xúc cảm trong bối cảnh trường học là rất cần thiết” [10]. Việc làm rõ thực trạng kĩ năng xúc cảm - xã hội của học sinh tiểu học làm cơ sở để đề xuấtbiện pháp rèn luyện kĩ năng xúc cảm - xã hội tích cực là cần thiết giúp kịp thời phòng ngừa, ngănchặn những hành vi không mong muốn có thể xảy ra, thúc đẩy hành vi tích cực của học sinh vàgóp phần nâng cao chất lượng giáo dục học sinh ở nhà trường phổ thông.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Cơ sở lí luận về kĩ năng xúc cảm- xã hội của học sinh tiểu học Khái niệm kĩ năng (KN). Kĩ năng được hiểu một cách thông thường là biết thực hiện mộthành động hay hoạt động nào đó có kết quả. Song bản chất kĩ năng là gì lại được các nhà khoa họcnghiên cứu và đề cập đến ở những góc độ khác nhau. Khuynh hướng thứ nhất xem kĩ năng như là mặt kĩ thuật của thao tác, hành động hay hoạtđộng. Đại diện cho quan niệm này là các tác giả: V.A.Crucheski, A.G. Côvaliôp, Trần TrọngThuỷ... Theo V.A. Kruchetxki “kĩ năng là thực hiện một hành động hay một hoạt động nào đó nhờsử dụng những kĩ thuật, những phương thức đúng đắn” [7;88]. Trong cuốn “Tâm lí học cá nhân”A.G. Côvaliôp cũng xem “kĩ năng là phương thức thực hiện hành động phù ...