Kiểm định và nhận diện mô hình nghiên cứu hành vi điều chỉnh lợi nhuận của các công ty niêm yết tại Việt Nam

Nghiên cứu này thực hiện kiểm định nhằm tìm ra mô hình phù hợp nhất để nhận diện hành vi điều chỉnh lợi nhuận của các công ty niêm yết tại Việt Nam. Qua đó, nhận diện xu hướng điều chỉnh lợi nhuận của nhà quản lý các công ty này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiểm định và nhận diện mô hình nghiên cứu hành vi điều chỉnh lợi nhuận của các công ty niêm yết tại Việt NamTẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 18, SỐ Q3 - 2015KIỂM ĐỊNH VÀ NHẬN DIỆN MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU HÀNH VI ĐIỀU CHỈNH LỢINHUẬN CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAMTESTING AND IDENTIFYING MODEL FOR EARNINGS MANAGEMENT BEHAVIOR OF THELISTED COMPANIES IN VIETNAMNguyễn Anh Hiền, Phạm Thanh TrungTrường Đại học Sài Gòn - Email: nguyenanhhien2004@yahoo.com(Bài nhận ngày 25 tháng 06 năm 2015, hoàn hỉnh sửhữ ngày 30 tháng 07 năm 2015)TÓM TẮTCá nhà nghiên u đã đư r nhiều mô hình khác nhau để nhận diện hành vi điều hỉnh lợi nhuận ủnhà qu n lý. Trong đó, ó b mô hình đượ nhiều nhà nghiên u trên thế giới kế thừ gồm: mô hìnhủ Jones (1991), mô hình Jones i tiến ủ Dechow, Sloan và Sweeney (1995) và mô hình ủKothari, Leone and Wasley (2005). Nghiên u này thự hiện kiểm đ nh nhằm tìm r mô hình phù hợpnh t để nhận diện hành vi điều hỉnh lợi nhuận ủ á ông ty niêm yết tại Việt N m. Qu đó, nhậndiện xu hướng điều hỉnh lợi nhuận ủ nhà qu n lý á ông ty này.Từ khóa: iều hỉnh lợi nhuận, qu n tr lợi nhuận, hành vi điều hỉnh lợi nhuận, mô hình nhận diệnhành vi điều hỉnh lợi nhuận, điều hỉnh lợi nhuận ủ nhà qu n lý.ABSTRACTA number of different models to identify earnings management behavior have been introduced byresearchers. The three most popular ones are model of Jones (1991), Modified-Jones Model of Dechow,Sloan and Sweeney (1995) and the model of Kothari, Leone and Wasley (2005). This study aims toconducts tests in order to find the most suitable model in identifying earnings management behavior ofthe listed companies in Vietnam; thereby detecting trend in earnings management of these companies’managers.Keywords: Earnings management, profit management, earnings management behavior, model forearnings management behavior, earnings management of managers.1. ĐẶT VẤN ĐỀTrong các thông tin trên báo cáo tài chính(BCTC) thì thông tin lợi nhuận được nhà đầutư quan tâm nhiều nhất và cũng là thông tin mànhà quản lý có xu hướng tác động vào nhiềunhất. Trong những năm gần đây, với việc mộtloạt các công ty niêm yết công bố kết quả kinhdoanh thay đổi giữa trước và sau kiểm toán đãgây nhiều lo lắng cho nhà đầu tư và các cơquan quản lý. Mặc dù, sau đó theo yêu cầu củaSở giao dịch chứng khoán, các đơn vị này đãcó văn bản giải trình nhưng nhìn chung vẫnchưa giải tỏa được tâm lý lo lắng của nhà đầutư. Các nhà đầu tư luôn muốn biết tiền củamình được sử dụng như thế nào và kết quả hoạtđộng kinh doanh thật sự của công ty. Tuynhiên, sự tách biệt giữa chủ sở hữu (nhà đầu tư)và nhà quản lý trong mô hình công ty cổ phầnđã dẫn đến việc xung đột lợi ích giữa chủ sởhữu và nhà quản lý. Trong khi chủ sở hữumuốn biết nhiều thông tin liên quan đến doanhnghiệp thì nhà quản lý lại có xu hướng hạn chếcung cấp thông tin hoặc cung cấp thông tin cóđộ tin cậy thấp. Do đó, nhà đầu tư cũng nhưTrang 7Science & Technology Development, Vol 18, No Q3 - 2015các nhà nghiên cứu gần như bị động trước cácthông tin do các công ty niêm yết cung cấp.Trước thực tế đó, các nhà nghiên cứu đãxem xét đưa ra các mô hình để nhận diện và đolường hành vi điều chỉnh lợi nhuận của nhàquản lý. Trên Thế giới đã có nhiều mô hình nổitiếng trong nhận diện hành vi điều chỉnh lợinhuận nhưng liệu các mô hình này có phù hợpkhi áp dụng tại thị trường chứng khoán ViệtNam?Để trả lời cho câu hỏi này, nhóm nghiêncứu đã thực hiện kiểm định mức độ phù hợpcủa ba mô hình nhận diện hành vi điều chỉnhlợi nhuận phổ biến trên Thế giới gồm mô hìnhcủa Jones (1991), mô hình Jones cải tiến củaDechow, Sloan và Sweeney (1995) và mô hìnhcủa Kothari, Leone and Wasley (2005). Quađó, nhận diện mô hình thích hợp nhất để nghiêncứu hành vi điều chỉnh lợi nhuận của các côngty niêm yết tại Việt Nam.2. CƠ SỞ LÝ THUYẾTTrong các mô hình nhận diện hành vi điềuchỉnh lợi nhuận công bố ở nước ngoài, các tácgiả đã dựa trên nguyên tắc cơ sở dồn tích củakế toán để chia lợi nhuận trong kỳ của doanhnghiệp thành hai loại là lợi nhuận thực thu bằngtiền (cash earnings) và lợi nhuận dồn tích(accrual earnings). Trong đó, lợi nhuận thựcthu bằng tiền hình thành từ các khoản doanhthu và chi phí bằng tiền mà doanh nghiệp đãthu và chi trong kỳ. Riêng lợi nhuận dồn tích làlợi nhuận được tính trong kỳ của doanh nghiệpnhưng chưa thu được bằng tiền như các khoảndoanh thu bán chịu cho khách hàng sau khi đãtrừ các khoản chi phí không phải chi trả bằngtiền; các khoản chi phí phải trả; chi phí tríchtrước; các khoản dự phòng giảm giá tài sản; dựphòng phải trả, khấu hao tài sản cố định trongkỳ...Các nhà quản lý thường không thể thựchiện hành vi điều chỉnh trên các khoản lợiTrang 8nhuận bằng tiền. Tuy nhiên, đối với khoản lợinhuận dồn tích thì nhà quản lý có thể điềuchỉnh khi sử dụng nguyên tắc cơ sở dồn tíchtrong kế toán. Trên lý thuyết, nguyên tắc cơ sởdồn tích nhằm đảm bảo doanh nghiệp phản ánhđúng doanh thu, chi phí tro ...