Kiến thức về cơ sở di truyền chọn giống thủy sản: Phần 2

Phần 2 của Cơ sở di truyền chọn giống thủy sản gồm có những nội dung chính sau: Di truyền qua tế bào chất và ảnh hưởng của dòng mẹ, biến dị và đột biến; di truyền học quần thể; giao phối cận thân và ưu thế lai; thuần hóa - di giống, bảo tồn nguồn gen của cá; kỹ thuật di truyền ứng dụng trong chọn giống cá. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiến thức về cơ sở di truyền chọn giống thủy sản: Phần 2 Chương 6 DI TRUYỀN QUA TẾ BÀO CHẤT VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA DÒNG MẸ Kể từ khi người ta xác định được ADN và nhiễm sắc thể trong nhân tế bào, chúng tađó thấy khá rõ vai trò của ADN và nhiễm sắc thể trong việc di truyền các đặc điểm/tínhtrạng của loài, nòi, giống, . . . qua các thế hệ. Thế nhưng mọi hoạt động sống của cơ thểsinh vật lại diễn ra trong tế bào chất của tế bào như sinh tổng hợp protein, trao đổi chất, cácquá trình sinh hoá khác, . . .. Hơn thế nữa người ta cũng đã phát hiện ra một số dạng ADNcó trong một số nội bào quan trong tế bào chất của tế bào, người ta đó gọi các nhân tố nàylà hệ thống plasmagen. Ty thể và lạp thể là những bào quan có chứa vật chất di truyền(ADN), do vậy chúng có bộ máy sinh tổng hợp protein riêng. Có người đã ví von, nếu xemvai trò của ADN và nhiễm sắc thể (hay nhân tế bào) như là chính phủ Trung ương điềuhành các hoạt động chính của đất nước thì những gì mà các thành phần ADN trong tế bàochất thực hiện cũng giống như vai trò của chính quyền địa phương trong một đất nước.Trong phần này chúng ta hãy cùng nhau xem xét vai trò của tế bào chất trong di truyền. Những đặc điểm cơ bản của di truyền tế bào chất Nhân và tế bào chất của tế bào là một thể thống nhất của tế bào sống. Vật chất ditruyền cơ bản nằm trong nhân tế bào (>99%), tuy nhiên các thành phần trong tế bào chấtcũng có chứa một ít vật liệu di truyền. Vì vậy cần rút ra những đặc điểm cơ bản của ditruyền tế bào chất để phân biệt tính di truyền ngoài nhân (trong tế bào chất) với tính ditruyền trong nhân. - Về cơ bản, hợp tử thu nhận tế bào chất qua mẹ (tế bào trứng), vì thế phương pháplai thuận nghịch cho phép ghi nhận ảnh hưởng di truyền của tế bào chất. Khi tiến hành laithuận nghịch (dạng mẹ A bố B - lai thuận, dạng mẹ B với bố A - lai nghịch), những saikhác về kết quả của sự biểu hiện tính trạng ở các con lai cho phép nhận xét đánh giá ảnhhưởng của dạng mẹ tới sự biểu hiện của tính trạng. - Những tính trạng do các gen ở ty thể, lạp thể (và các thể cộng sinh ở tế bào chất - vikhuẩn, virus) kiểm tra, về cơ bản được di truyền theo hệ mẹ. Chúng sẽ được phân biệt vớicác tính trạng do các nhân tố di truyền trong nhân kiểm soát nhờ phép lai thuận nghịch. - Sự di truyền của các yếu tố di truyền trong tế bào chất không có các quy luật rõràng như do các yếu tố di truyền trong nhân kiểm soát. Vì trong quá trình phân bào khôngcó sự phân chia đồng đều về thành phần của các bào quan ở tế bào chất cho các giao tử nhưtrường hợp phân chia nhiễm sắc thể trong nhân tế bào. Hình 6.1. Lá bị khảm ở cây Mirabilis jalapa - Trên cơ sở đa bào có thể xẩy ra trường hợp hình thành thể khảm theo biểu hiện củatính trạng do các gen trong tế bào chẩt kiểm tra. Điều đó xẩy ra là do sự phân bố ngẫu nhiên 152các thành phần mang gen ở tế bào chất cho các tế bào con trong quá trình phân bào, từ đódẫn tới hiện tượng lá bị khảm (hình 7.1). - Số lượng bào quan mang vật chất di truyền ở bào chất thường là rất lớn và biếnđộng. Khi xẩy ra đột biến ở những bào quan bình thường cùng loại, các đột biến ở tế bàochất có thể bị mất đi một cách nhanh chóng. - Nhiều bằng chứng đã cho thấy, các yếu tố di truyền ở tế bào chất có mối quan hệ mậtthiết với các yếu tố di truyền trong nhân tế bào. Sử dụng phương pháp thay thế nhân thựcnghiệm có thể làm sáng tỏ sự ảnh hưởng tương đối của nhân và bào chất trong sự biểu hiệncủa kiểu hình của tính trạng. Sự di truyền của lạp thể Nhiều dạng thực vật có dạng lá sọc, ở chúng trên lá xanh có sự xen kẻ bởi các vệt sọctrắng hoặc vàng. Đó là các vùng mô không chứa hoặc chứa rất ít các lạp thể, hay các lạpthể bị hỏng không có chlorophil. Correns (1908) và nhiều tác giả khác đã nghiên cứu sự di truyền của các đốm đặc biệttrên lá cây hoa phấn Mirabilis jalapa và cây hoa mõm chó Antirrium majus. Trên nền lá củacây Mirabilis jalapa có những chấm xanh nhạt hay chấm trắng, thậm chí là có những cànhcó lá hoàn toàn xanh và có những cành lá hoàn thành mất sắc tố (màu trắng). Màu trắng (lábạch tạng) của lá là do lục lạp bị đột biến nên mất khả năng tạo thành diệp lục tố và vì vậymà không thể có màu xanh khi tiếp xúc với ánh sáng. Khi sinh sản hữu tính, hoa xuất hiện từ các cành lá có màu xanh sẽ cho ra hạt mà sauđó đem gieo sẽ mọc ra cây có lá xanh, hoa xuất hiện từ cành có lá màu trắng sẽ cho ra hạtmà sau đó nếu đem giao sẽ mọc ra cây có lá trắng và những cây có lá màu trắng này sẽnhanh chóng bị chết vì không quang hợp được nên không có dinh dưỡng nuôi cây. Hoaxuất hiện từ các cành có lá đốm sẽ cho ra các hạt mà sau đó nếu đem gieo sẽ mọc ra cây cólá đốm (xanh trắng xen kẽ). Khi cây có hoa ta tiến hành thụ phấn nhân tạo (tiến hành lai thuận nghịch), trườnghợp hoa của dạng bạch tạng làm mẹ được thụ ...