Kiến Trúc Cổ Truyền Việt Nam

Kiến Trúc Cổ Truyền Việt NamCó gì lạ không khi vừa mới đây Viện Kiến trúc Quy hoạch Ðô thị và Nông thôn phát động cuộc thi "Tìm hiểu kiến trúc cổ truyền Việt Nam"? Cuộc thi phát động từ ngày 30-5 đến 30-6-2009, đề ra hẳn một mục tiêu là thu thập dữ liệu về thiết kế kiến trúc truyền thống của dân tộc.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiến Trúc Cổ Truyền Việt Nam Kiến Trúc Cổ Truyền Việt NamCó gì lạ không khi vừa mới đây Viện Kiến trúc Quy hoạch Ðô thịvà Nông thôn phát động cuộc thi Tìm hiểu kiến trúc cổ truyềnViệt Nam? Cuộc thi phát động từ ngày 30-5 đến 30-6-2009, đề rahẳn một mục tiêu là thu thập dữ liệu về thiết kế kiến trúc truyềnthống của dân tộc. Vậy là chúng ta, mấy chục năm qua, vẫn hiểuchưa nhiều về những tinh hoa kiến trúc còn nằm rải rác trên khắpvùng miền đất nước. Chùa Tây Phương.Di sản kiến trúc cổ truyền của chúng ta thật ra còn lại những gì?Hẳn không nhiều và không phải là những công trình tiêu biểunhất. Người ta hiện còn biết rất ít (và cũng nhiều điều người tachưa biết gì) về kiến trúc các cung điện thời Lý - Trần được xem làthời kỳ văn minh nhất của Ðại Việt và được sử sách khen ngợi làtrước đó chưa hề có, sánh ngang cùng Trung Hoa phương bắc.Những nền đất còn lại của các ngôi chùa thời kỳ này như chùa PhậtTích, chùa Dâu... có thể chứng minh.Tuy vậy, những gì còn lại tại Việt Nam ngày nay cũng đủ để ngườita biết cách thức xây dựng trong dân gian và những quy định trongcấu tạo kiến trúc thời xưa, được gọi là kiến trúc cổ Việt Nam.Các nhà nghiên cứu đều thống nhất rằng, quá trình phát triển nềnkiến trúc cổ Việt Nam gắn liền với môi trường thiên nhiên và hoàncảnh kinh tế - xã hội. Những công trình thiết kế kiến trúc cổ hầuhết được xây dựng trong thời kỳ phong kiến - chủ yếu là trước thếkỷ 19. Dù là công trình nhỏ bé như kiến trúc dân gian hoặc đồ sộ,phức tạp như kiến trúc cung đình, vật liệu xây dựng sẵn có ở địaphương đã được khai thác và sử dụng phổ biến và rộng khắp. Trảiqua nhiều triều đại, nhiều thế kỷ với bao thăng trầm lịch sử, đếnngày nay các công trình đã trải qua nhiều lần trùng tu sửa chữa đểtồn tại, một số còn giữ được cốt cách nguyên sơ song cũng cónhiều công trình bị pha tạp do nguyên nhân chủ quan hoặc kháchquan. Tuy nhiên, những công trình này vẫn là dấu tích cụ thể ghilại chặng đường sáng tạo và lao động nghệ thuật, mang dấu ấn lịchsử dân tộc rất rõ nét.Khi nói về kiến trúc cổ Việt Nam, một số người đọc qua vài cuốnsách về thiết kế kiến trúc, lầm tưởng đó là kiến trúc Trung Hoa.Nhưng thật ra kiến trúc cổ Việt Nam khác nhiều so với hệ kiến trúcngỡ đã bất di bất dịch Trung-Nhật-Hàn. Việt Nam cũng lấy gỗ làmvật liệu xây dựng cơ bản và tạo đặc trưng riêng cho nền kiến trúccủa mình, tương phản với kiến trúc gạch đá của các vùng còn lạitrên thế giới. Ðến khi biết là nhầm, người ta lại tưởng ảnh hưởngcủa kiến trúc Pháp rất sâu rộng. Sau đó, lại phân vân giữa nhữngcâu hỏi kiểu như kiến trúc Pháp thật sự có đẹp không?Cuộc thi này đặt ra có lẽ vì thế. Ðể biết mình là ai, câu trả lời cầnmột cái nhìn toàn cảnh. Ði từ tổng thể kiến trúc các làng đồng bằngBắc Bộ, câu trả lời dường như dễ thấy nhất: đường làng, cổng làng,lũy tre, cây đa, đình làng, hệ thống hồ ao đến nhà ba gian hai chái,những gốc mít, khóm cau..., tất cả đều hài hòa trong mối quan hệvề tỷ lệ, không gian, mầu sắc, chất liệu. Tuy nhiên, nó chỉ là hệthống kiến trúc quy hoạch của nông thôn xưa, không phải và chưabao giờ là hệ thống của đô thị.Kiến trúc cổ truyền là gì? Câu hỏi đó có thể đã hơi muộn. Trongkhi nhà cao tầng xây dựng ở khu trung tâm đô thị cũ đang bị nhiềuthành phố trên thế giới chối bỏ, thì chúng ta lại tiếp nhận. Trongkhi các di sản khảo cổ học đô thị ngày càng trở nên hiếm hoi trênthế giới, bảo tồn và phát huy giá trị chúng đã được nâng lên tầmcao mới về văn hóa, công nghệ thì ở ta các di sản khảo cổ họcđược nhận thức hết sức mờ nhạt, việc khai quật khảo cổ học - mộtcông việc đòi hỏi sự công phu, hệ thống, khoa học - thì có lúc, cónơi bị đối xử như việc tìm kiếm kho báu ở thế kỷ 18 tại thành phốcổ Hơ-cu-la-num (Herculanum) hay các quảng trường La Mã. Dođó, xuất hiện thể loại khảo cổ học giải phóng mặt bằng.Rõ ràng, chúng ta chưa có đủ thời gian và điều kiện cần thiết đểxác lập hệ giá trị kiến trúc quy hoạch riêng. Trước là do Pháp, sauảnh hưởng Liên Xô (trước đây), miền nam đậm dấu ấn Mỹ. Ðếnthời kỳ đổi mới, các trào lưu kiến trúc tràn vào như lũ. Và vì gầnnhư chưa có sự chuẩn bị và thiếu hẳn một hệ thống chuẩn các giátrị nên hệ quả tất yếu là đâu đâu cũng đầy rẫy những sản phẩm laicăng, nhại cổ, là bệnh chia lô..., là những nạn dịch. Cái gọi làkhu đô thị mới, khu du lịch sinh thái thời gian gần đây đã vàđang ẩn chứa những mầm dịch nguy hiểm. Câu chuyện các vănphòng kiến trúc nước ngoài chiếm thế thượng phong trong cạnhtranh với các văn phòng nội cũng thật hiển nhiên và dễ hiểu.Lấy một thí dụ. Việc xây dựng tòa tháp cao tầng lên trên di tíchkhảo cổ học Ðàn Nam Giao và dịch chuyển di tích, di vật sang vịtrí khác được coi là phục vụ cho việc phát huy giá trị di tích ÐànNam Giao trong sự kết hợp hài hòa với yêu cầu xây dựng pháttriển Thủ đô văn minh, hiện đại là sự hài hòa giữa bảo tồn vớiphát triển? Không thể có sự hài hòa ở đây. Nếu một di sản phảinhường chỗ cho công trình kiến trúc ...