Kinh tế phát triển - Bài 7: Cơ cấu kinh tế với tăng trưởng kinh tế

Kinh tế phát triển - Bài 7: Cơ cấu kinh tế với tăng trưởng kinh tế cung cấp cho người học các kiến thức về những vấn đề chung về cơ cấu kinh tế, cơ cấu ngành kinh tế, cơ cấu vùng kinh tế, cơ cấu thành phần kinh tế.

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kinh tế phát triển - Bài 7: Cơ cấu kinh tế với tăng trưởng kinh tế Trung tâm Đào tạo E-learning Cơ hội học tập cho mọi người BÀI 7: CƠ CẤU KINH TẾ VỚI TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ Chương VII gồm những nội dung sau: I. Những vấn đề chung về cơ cấu kinh tế II. Cơ cấu ngành kinh tế III. Cơ cấu vùng kinh tế IV. Cơ cấu thành phần kinh tế I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CƠ CẤU KINH TẾ 1. Khái niệm  Nền kinh tế bao gồm nhiều ngành, lĩnh vực, bộ phận… vận động và phát triển trong mối liên hệ chặt chẽ, phức tạp, lệ thuộc vào nhau cả về quy mô và trình độ. Cấu trúc của nền kinh tế bao gồm các ngành, các thành phần, các vùng, các lĩnh vực kinh tế... và các mối quan hệ hữu cơ giữa chúng được gọi là cơ cấu kinh tế.  Nền kinh tế chỉ có thể tăng trưởng và phát triển khi giữa các bộ phận, các mặt, các yếu tố cấu thành của nó có sự phù hợp lẫn nhau về chất và về lượng, hay nói cách khác, phải có cơ cấu kinh tế hợp lý. Do vậy, khi nghiên cứu những điều kiện để tăng trưởng và phát triển kinh tế, các nhà kinh tế không thể bỏ qua vấn đề quan trọng là cơ cấu kinh tế. 2. Các nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu kinh tế  Điều kiện tự nhiên, bao gồm các nguồn tài nguyên như đất đai, dầu khí và các khoáng sản trong lòng đất; tài nguyên rừng, biển, sức gió, sức nước; các điều kiện về khí hậu như nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa... Điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng to lớn đến cơ cấu kinh tế.Kinh tế phát triển - Bài 7 Trang 1 Trung tâm Đào tạo E-learning Cơ hội học tập cho mọi người  Trình độ phát triển của nền sản xuất xã hội. Khi nền sản xuất xã hội còn ở tình trạng lạc hậu thì cơ cấu kinh tế của nó phụ thuộc rất nhiều vào các điều kiện tự nhiên. Nền kinh tế càng phát triển thì sự phụ thuộc đó càng bớt dần. Các ngành công nghiệp, dịch vụ và các ngành kinh tế có hàm lượng khoa học-công nghệ cao ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế quốc dân.  Mức độ phát triển quan hệ kinh tế đối ngoại của mỗi quốc gia. Trong điều kiện nền kinh tế khép kín, nhiều ngành nghề phải được đầu tư để thoả mãn nhu cầu phong phú, đa dạng của cả sản xuất và tiêu dùng. Trong điều kiện nền kinh tế mở, cơ cấu kinh tế sẽ dịch chuyển theo hướng: những ngành có nhiều lợi thế sẽ phát triển nhanh, chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong nền kinh tế; những ngành không có lợi thế, chi phí sản xuất cao sẽ thu hẹp dần và nhu cầu về các loại sản phẩm của ngành đó sẽ được thoả mãn bằng con đường nhập khẩu.  Cơ chế chính sách của nhà nước. Trước hết, các chính sách kinh tế của nhà nước tác động đến các yếu tố cung và cầu và qua đó tác động đến cơ cấu kinh tế. Tuy nhiên, với tư cách là một loại nhân tố độc lập, cơ chế chính sách thực sự có tác động rất mạnh đến xu hướng vận động tổng quát của sự hình thành và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, kể cả cơ cấu ngành, cơ cấu thành phần và cơ cấu vùng lãnh thổ của nền kinh tế. 3. Tính chất của cơ cấu kinh tế  Thứ nhất, tính khách quan. Cơ cấu kinh tế do những yếu tố vật chất của nền sản xuất quy định (sức lao động, tư liệu sản xuất, tài nguyên, công nghệ...). Cơ cấu kinh tế còn phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế - xã hội, mức độ phát triển quan hệ kinh tế đối ngoại. Điều đó có nghĩa là, cơ cấu kinh tế mang tính khách quan; tồn tại và vận động độc lập với con người.  Thứ hai, tính lịch sử. Bị quy định bởi các yếu tố vật chất của nền sản xuất, mà các yếu tố này lại luôn luôn vận động và phát triển nên cơ cấu kinh tế cũng không ngừng vận động và phát triển.Kinh tế phát triển - Bài 7 Trang 2 Trung tâm Đào tạo E-learning Cơ hội học tập cho mọi người Tính lịch sử của cơ cấu kinh tế biểu hiện ở chỗ: không có cơ cấu kinh tế chung cho mọi nền kinh tế và không có cơ cấu kinh tế duy nhất cho một nền kinh tế ở các giai đoạn lịch sử khác nhau. II. CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ 1. Khái niệm  Cơ cấu ngành kinh tế là cơ cấu của nền kinh tế xét về phương diện kinh tế - kỹ thuật. Đó là tổng thể các quan hệ, sự lệ thuộc lẫn nhau giữa các ngành, các lĩnh vực kinh tế.  Các ngành kinh tế không tồn tại độc lập mà phụ thuộc vào nhau cả về chất và lượng. Sự phát triển hay lạc hậu của một ngành kinh tế có thể kéo theo sự phát triển hoặc trì trệ của các ngành kinh tế khác. Chẳng hạn, sự phát triển của ngành thông tin viễn thông, của hệ thống giao thông vận tải... sẽ tác động tích cực đến sự phát triển của các ngành công nghiệp và xây dựng, ngân hàng và thương mại...  Xây dựng cơ cấu ngành kinh tế hợp lý trở thành một trong những điều kiện cho nền kinh tế tăng trưởng và phát triển. 2. Nội dung xây dựng cơ cấu ngành kinh tế Theo cách phân chia của kinh tế học hiện đại, nền kinh tế gồm có 3 khu vực: khu vực một gồm có nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp và khai khoáng; khu vực hai gồm các ngành công nghiệp và xây dựng; khu vực ba bao gồm các ngành dịch vụ. Quan hệ giữa các khu vực xuất phát từ vai trò, vị trí của chúng đối với các khu vực khác và đối với nền kinh tế.  Nông nghiệp là ngành cung cấp lương thực, thực phẩm nuôi sống toàn xã hội và đó là điều kiện hết sức quan trọng để phát triển các ngành kinh tế khác. Tuy nhiên, khi nông nghiệp đã phát triển đến một trình độ nhất định, nhất là khi đã ...