Làm báo điện tử: Cắt dán và... bóp méo

Đọc qua cái tin kể trên trên VNExpress, tôi hơi áy náy về cái tít, còn nội dung thì không có ý kiến gì. Nhưng kiểm tra bản tin gốc trên Tuổi Trẻ, tôi thấy có một số cái “sự vênh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Làm báo điện tử: Cắt dán và... bóp méo Làm báo điện tử: Cắt dánvà... bóp méo Đọc qua cái tin kể trên trên VNExpress, tôi hơi áy náy về cái tít, còn nội dung thì không có ý kiến gì. Nhưng kiểm tra bản tin gốc trênTuổi Trẻ, tôi thấy có một số cái “sự vênh.” Thứ nhất là bài lấy lạiđược biên tập đi chút ít (thôi thì để cho câu cú gọn gàng, tạmchấp nhận), thứ nhì là những cái tên viết tắt T., V., B. đã điềmnhiên biến thành Thu, Vân, Bích (tôi tặc lưỡi, ừ thì tên nào màchẳng là tên giả, lại cho qua), nhưng cái tít gốc thì hoàn toànchẳng có “nỗi nhục” nào cả. Cụ thể, nó là “Thâm nhập nhữngđường dây môi giới lấy chồng ngoại - Bài 1: Đau đớn thay phậnđàn bà.”Cũng tình trạng biên tập bạt mạng như thế, tôi thấy một bài kháctrên VNExpress với cái mở ngoặc (theo Lao Động) bên dưới. Trabản gốc thì chỉ thấy một cái tít trung tính: “Hưng Yên: Xét xử sơthẩm gần 70 con bạc liên tỉnh” nhưng sau khi biên tập một chútthì nó biến thành “Đánh bạc có gái giải đen.” Cần lưu ý rằng chitiết bắt “8 trường hợp mua bán dâm” chỉ là một chi tiết trong bàivà thực sự trọng tâm chính là con số 116 con bạc bị bắt và 69 kẻbị ra tòa vì liên quan đến vụ đánh bạc, mua bán dâm.Một vụ không có “xáo trộn” nhiều về nội dung khi được đăng tảilại nhưng khá buồn cười là tin “Hai lần bị vợ cắt ‘của quí’” trênTuổi Trẻ được VNExpress biên tập, sau đó VietNamNet... lấy lạimột phần tin trên VNExpess nhưng đổi tít thành “Vẫn ổn định sauhai lần bị vợ cắt ’của quý’.” Trong tin này, trên Tuổi Trẻ viết là“18h ngày 9/6” nhưng sang hai báo kia trở thành “Tối 9/6.” Vàchắc hai báo kia thấy chữ “của quý” chưa rõ ràng nên sửa luônthành... “dương vật.” Trước đó không lâu, một bài viết khá dàitrên Tiền Phong về chị Chủ tịch Hội Phụ nữ huyện Bắc Mê (HàGiang) xin sinh con ngoài giá thú khi xuất hiện trên một tờ báođiện tử khác chỉ còn chừng hơn 1/3 nhưng không hề theo dạngbài trích dẫn mà vẫn là mở ngoặc (theo...) ở dưới. Đọc thêm:Ly kỳ nhất có lẽ là vụ bài viết trên báo Đẹpcủa TTXVN với tựa đề “’Con đường tình - Làm báo kiểuyêu’ của Ánh” khi lên một số trang web lại Thịt luộcbiến thành “Nguyệt Ánh thất vọng vì đàn ông - Các báo điện tửViệt” và gây nên một cuộc tranh cãi nảy lửa VN có vi phạm bảntrên nhiều diễn đàn. Thực ra trong bài viết, quyền?nhân vật chỉ kể về mấy cuộc tình của mìnhvà nêu quan điểm riêng rằng “Đàn ông Việt nên thay đổi quanniệm, đừng nghĩ tất cả phụ nữ đều cần tiền và phải dựa vào họ.”Song một câu đúc kết thành tít đã thực sự gây nên chấn động.Người ta phê phán, thậm chí chửi rủa mà chẳng cần đọc kỹ bài,chỉ dựa vào cái tít. Ô hay, cô ta đâu hề nói thất vọng, đấy là mấytờ báo khai thác lại đã tự nói đấy chứ! Sau vài ngày, cái tít tai hạinày đã được dỡ bỏ để trở về với “bản gốc” nhưng mọi sự đã quámuộn. Các cuộc tranh luận trên các diễn đàn vẫn đang tiếp tục.Có một trang web khá phổ biến từng bị phê phán trên các báokhác vì “biến hóa” bài sao chép thành bài của mình bằng cáchcho cái cụm từ “theo...” vào một vị trí rất khiêm tốn trong nội dungbài. Hậu quả, người đọc có thể hiểu theo logic thông thường làchỉ có cái câu đó là lấy theo báo kia, còn toàn bộ nội dung là sảnphẩm của tôi. May thay, tình trạng này lâu nay không còn thấyxuất hiện (hoặc chưa bị phát hiện thêm).Tôi cố gắng tự bào chữa cho hành động kể trên là chỉ nhằm gâyhấp dẫn cho độc giả và nhiều khi là vô ý thức. Nhưng rõ ràngtrong không ít trường hợp, việc giật tít cho thật sốc, thật choángrõ ràng là có chủ ý. Và không ít trường hợp, nội dung thậm chícòn bị bóp méo như những ví dụ kể trên.Quan điểm của tôi về báo chí rất đơn giản: Không được sao chépcủa nhau để sử dụng vào mục đích thương mại (bán báo hoặcbán quảng cáo). Về nguyên tắc, muốn sử dụng bài của ngườikhác thì phải xin phép, dù là dùng cho mục đích phi lợi nhuận. Tấtnhiên, trong bối cảnh sử dụng thông tin từ Internet một cách tự dovà tràn lan hiện nay, việc xin phép sử dụng cho mục đích cá nhânkhông phải thường xuyên được tuân thủ, song nếu một tờ báolấy làm “hàng hóa” của mình để đưa lên trang web nhằm lôi kéođộc giả và bán quảng cáo thì không có lý gì lại được dùng “chùa.”Và dù là dùng “chùa” hay thậm chí là có thỏa thuận, tôi cũng cóquan điểm rất rõ ràng về việc dùng lại tin của cơ quan báo chíkhác như sau: 1. Nếu có dòng chữ “Theo...” ở đầu hoặc cuối bài thì nhất thiết phải đăng nguyên văn. 2. Nếu không thể đăng đầy đủ do diện tích/khoảng trống hạn chế thì có thể biên tập nhưng chỉ là cắt giảm chữ chứ không được can thiệp vào từng câu và không được làm thay đổi ý nghĩa của từng câu, và đương nhiên là cả toàn bộ bài (nói nôm na là không được cắt gọt tùy tiện). Ngay cả tiêu đề (tít) của bài cũng phải tôn trọng tiêu chí này và nếu cần thay đổi thì cũng khôn ...