Lâm sàng thống kê: Bài 22. Đo lường ảnh hưởng: Odds ratio, relative risk, risk ratio, hazard ratio - Nguyễn Văn Tuấn

Tất cả những chỉ số vừa đề cập (RR, HR, OR) đều có liên hệ đên khái niệm risk (nguy cơ). Trong y khoa, nguy cơ là một khái niệm tương đối, nói đên xác suất của một sự kiện có thể xảy ra trong một thời gian nhất định. Do đó, có hai khía cạnh trong định nghĩa trên: sự kiện và thời gian.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lâm sàng thống kê: Bài 22. Đo lường ảnh hưởng: Odds ratio, relative risk, risk ratio, hazard ratio - Nguyễn Văn Tuấn Lâm sàng th ng kê 22 o lư ng nh hư ng: Odds ratio, relative risk, risk ratio, hazard ratio Nguy n Văn Tu n Trong bài “Lâm sàng th ng kê 14”, tôi ã gi i thích s liên h và khác bi t gi aodds ratio (OR) và relative risk (RR), và nh ng khó khăn trong vi c di n gi i OR. G n ây có m t s b n h i tôi v risk ratio và hazard ratio (HR) là gì, và cách s d ng cũngnhư di n gi i các ch s này như th nào. Trong bài này, tôi s gi i thích ng n g n cácthu t ng này. Tôi s không d ch sang ti ng Vi t, vì có ý các b n c bi t thu t ngnguyên th y ti ng Anh khi ra ngoài có d p “h i nh p” cùng các ng nghi p qu c t . Nhưng trư c khi vào , tôi mu n k cho các b n m t câu chuy n trong l ch s ykhoa có liên quan n nguy cơ và xác su t. Christiaan Barnard là nhà gi i ph u u tiênghép tim (heart transplantation) trên th gi i. Trong h i kí c a mình, ông thu t l i m tcâu chuy n v b nh nhân thay tim u tiên trên th gi i c a Barnard: ó là LouisWashkansky. Khi ư c ưa vào phòng gi i ph u, Washkansky ang say mê c sáchtrên giư ng như không ý gì n m t s ki n l ch s y khoa s p x y ra. Barnard vàophòng gi i ph u, t gi i thi u v i Washkansky, và gi i thích tư ng t n r ng ông s c t btrái tim c a Washkansky và thay vào ó là m t trái tim m i lành m nh hơn. Barnard nóithêm: ông s có cơ may bình ph c (there is a chance that you can get back to normal lifeagain). Washkansky không h i cái cơ may ó là bao nhiêu, không h i ông có th s ngbao lâu n a, mà ch nói “tôi s n sàng” và quay l i ti p t c c sách! Barnard c m th yr t lo âu và b i r i, b i vì Washkansky rõ ràng không ý th c ư c r ng ây là m t ski n quan tr ng trong cu c i c a chính ông mà còn là m t s ki n l ch s trong y h c.Nhưng bà v c a Washkansky h i: “Cơ may mà bác sĩ nói là bao nhiêu?” Barnard trl i: “80 ph n trăm”. Mư i tám ngày sau cu c gi i ph u, Washkansky qua i. ây,con s 80% ư c hi u như th nào? Có ph i trong 100 ngư i ư c ph u thu t thì có 80ngư i s ng sót? Hay nó ph n ánh m t tin tư ng, m t c m nh n cá nhân c a bác sĩBarnard? Ph n dư i ây s bàn n ý nghĩa c a con s nguy cơ này.Khái ni m nguy cơ và xác su t T t c nh ng ch s v a c p (RR, HR, OR) u có liên h n khái ni m risk(nguy cơ). Trong y khoa, nguy cơ là m t khái ni m tương i, nói n xác su t c a m ts ki n có th x y ra trong m t th i gian nh t nh. Do ó, có hai khía c nh trong nhnghĩa trên: s ki n và th i gian. S ki n trong b i c nh nghiên c u y khoa c p nnh ng bi n c lâm sàng như t vong, m c b nh, b nh tái phát, v.v… B i vì nguy cơ cóy u t th i gian, cho nên thông thư ng chúng ta nói n nguy cơ là ph i kèm theo nguycơ trong m t quãng th i gian nh t nh. N u không có y u t th i gian, ngư i ta có thhi u ó là nguy cơ tr n i (lifetime risk).Chương trình hu n luy n y khoa – YKHOA.NET Training – Nguy n Văn Tu n 1 Nguy cơ là m t xác su t. Xác su t, theo T i n Ti ng Vi t, là “S o ph n ch cc a m t bi n c ng u nhiên.” nh nghĩa này có ba ph n: nh lư ng (s o), ch c ch n,và ng u nhiên. Có gì mâu thu n ây: Chúng ta có th nói m t hi n tư ng x y ra do haiy u t , ng u nhiên và ch c ch n, ch khó mà nói trong ng u nhiên không có s ch cch n! Vì th chúng ta không th dùng nh nghĩa ph thông này trong khoa h c ư c. Trong toán h c, xác su t thư ng ư c gi i thích b ng m t ví v v trò chơi súcs c hay m t ng xu. M t ng ti n (kim lo i) có hai m t, và hãy t m g i hai m t ó làA và B. N u chúng ta gieo ng ti n ó m t l n, k t qu s là: ho c A xu t hi n, ho c Bxu t hi n. N u chúng ta gieo nhi u l n (hàng tri u l n ch ng h n), chúng ta s kì v ngm t A s xu t hi n kho ng 50 ph n trăm. Theo m t nh nghĩa c a toán h c, xác su tm t A xu t hi n là 0.5 hay 50%. Chúng ta cũng có th nói xác su t B xu t hi n là 50%. Nhưng ó là m t ví d tương i vô b (r t hay th y trong sách giáo khoa th ngkê) ch ng có giá tr ng d ng gì trong th c t . Chúng ta có th t ví d xác su t ótrong môi trư ng xã h i và y t m t cách th c t hơn. Ví d trong m t c ng ng cư dâng m 1000 ngư i, có 20 ngư i b b nh ung thư. ây s ngư i có ti m năng b ung thưlà 1000 ngư i, và s ngư i th c s b ung thư (s ki n) là 20 ngư i. Chúng ta có vàicách phát bi u v qui mô này: • Cách th nh t là dùng con s ph n trăm: “T l b nh ung thư trong c ng ng là 2 ph n trăm” (l y 20 chia cho 1000, r i l y k t qu nhân cho 100). • Cách th hai là ơn gi n l y 20 chia cho 1000 và v i k t qu 0.02, chúng ta cũng có th phát bi u “Xác su t b b nh ung thư trong c ng ng là 0.02”. Chúng ta cũng có th th hi n phát bi u ó b ng m t kí hi u toán h c: P(ung thư) = 0.02. (P là vi t t t c a ch probability, t c xác su t). • Cách th ba là dùng t s kh dĩ ...