Lễ nghi nông nghiệp cổ truyền Chăm và hệ thống thủy lợi tỉnh Ninh Thuận - Bình Thuận: Phần 1

Cuốn sách "Hệ thống thủy lợi và lễ nghi nông nghiệp cổ truyền Chăm Ninh Thuận - Bình Thuận: Phần 1" có nội dung gồm 4 chương. Chương 1: Công trình thuỷ lợi cổ truyền; Chương 2: Ruộng đất; Chương 3: Lịch Chăm về công nghiệp; Chương 4: Tư liệu sản xuất - Phương pháp canh tác. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lễ nghi nông nghiệp cổ truyền Chăm và hệ thống thủy lợi tỉnh Ninh Thuận - Bình Thuận: Phần 1398.0959758 H250T ÍGHÍÊN c ứ u VÃN HOÁ CHĂM NH NINH THUẬN_________ TRƯƠNG HIẾN MAI - SỬVẢN NGỌC HỆ THỐNG THUỶ LỢI VÀ l i NGHI NÔNG NGHIỆP CỔ TRUYỀN CHĂM NINH THUẬN - BĨNH THUẬN HỆ THỐ NG THUỶ LỢlVÀ LỄ NGHI N Õ NG NGHIỆP c ổ TRUYẩN CHĂM N I N H - B Ì N H THUẬNOỊ009Sỹ2óễ>fU 5 0 T TRUNG TÂM NGHIÊN c ứ u VĂN HÓA CHĂM ____________ TỈNH NINH THUẢN____________ Trương H iến Mai —Sử Văn Ngọc HỆ THỐNG THỦY LỢI VÀ LE NGHI NÔNG NGHIỆP CỔ TRUYỀN CHĂM NINH — BÌNH THUẬN SiiNH T i -ỉ U ậ M p (Y Õ Õ Õ /^ NHÀ XUẤT BẢN VÁN HÓA DÂN TỘC HÀ NỘI - 2002 LỜ I N Ó I ĐẦU D ân tộc Chăm trong quá trìn h hình th à n h vàp h át triển , đã tạo nên m ột nền văn m inh rực rỡ,trong đó có một nền văn m inh lúa nước, quanghiên cứu, các công trìn h thủy lợi xa xưa, màngày nay con người còn ca ngợi. Hệ thông giếngChăm để cung cấp nước cho đồng ruộng được p h áthiện từ Q uảng Bình chạy dọc trê n m ảnh đ ất miềntru n g , giếng có hình dạng kỷ hà hay vuông hoặctròn, chung q uanh đều kè đá hay xếp gạch, dướiđáy giếng có lá t gỗ, nước r ấ t ngọt không h ề cạn.N hư vậy, người Chăm đã biết áp dụng thuỷ lợi làbiện pháp h àn g đầu trong nông nghiệp. H iện nay ỏN inh - Bình T huận đã tồn tạ i nhiều công trìn hth u ỷ lợi luôn được ngưòi d ân tu sửa và sử dụngd ẫn nước về đồng như công trìn h của v ua PôYang-In, PôKlongrai, Pô Rô mê và Pô D ăm ở Tuy Phongvà Bắc Bình ... 5 Từ đó lưu truyền những bài thánh ca được khơidậy trong lòng người- Chăm ca ngợi những côngđức k h ai th uỷ n hập điền như: N ú i đ ồ i đ iệ p đ iệp trù n g trù n g T à i p h é p th ầ n th ôn g của n gài Y ang-In Bài ca ca ngợi vua Pô Klong và Pô I’ô mê: Đ ắ p đ ậ p dọc theo bờ sổn g T à i p h é p P ô K long, P ôrôm ê Đ ắ p đ ậ p b ằ n g đ á th iê n n hiên H ay bài ngợi ca Pô Dăm: Pô D ă m đ ắ p đ ậ p n găn sông K h a i m ư ơn g d ẫ n nước cho d ă n cấy cày Ngưòi d ân nông nghiệp Chăm họ đã biết xemthời tiết, tín h nông lịch làm điểm để canh tác,trồ n g trọ t đã có nhiều tiến bộ ngang tầm với cácd ân tộc chuyên về nông nghiệp trong vùng ĐôngN am Á. Ngoài kỹ th u ậ t nông nghiệp, họ còn đưa ra quyước để q u ản lý canh tác r ấ t ch ặt chẽ và th ể hiện rõn é t niềm tin cầu ở trê n cho m ưa th u ậ n gió hòa, giahộ m ù a m àng bội thu, cây cối xanh tươi n ảy nỏ,ngưòi ngưòi được no ấm , được hình th à n h trong cáclễ hội n h ữ n g yếu tố nội sinh như tục thò đa th ầ n ,th ờ cúng tổ tiên ... Hệ thông lễ nghi nông nghiệprấ t đa dạng, trong phần lễ cũng như phần hội lúcnào cũng gắn bó vối n hau trong các hình th á i âmnhạc nghi lễ... M ặt khác, vãn học dân gian được nảy sinhbằng ca dao tục ngữ lưu truyền như nhắc nhở chocon cháu từ đời này sang đời khác trong nghề nôngphái cồn thực hiện những yếu tô co bản khác: Cấy lỏi thi. cỏ mọc dày Nồi nước sôi tràn bởi già lửa. Hay cho rằn g làm nông nghiệp phải biết 4 yếutố quyết định th à n h công trong sản xuất: Làm ruộng, nhất nước, nhì phân Thứ ba giông tốt, công chăm hàng ngày Không những làm ruộng, mà làm vườn cũngbiết chọn giông: Làm vườn p h ải biết chọn giông hoa quý Làm ruộng phải chọn giống lúa tốt Đông thòi họ đánh giá cao tìn h yêu của ngưòinông dân đôi với ruộng đất, như tìn h thướng chamẹ đối với con cái: Thương con thi tích đức Yêu ruộng đ ất thì đế giống. Từ nhữ ng lỗ nghi nông nghiệp đã khẳng địnhđóng góp cho nền văn hoá dân gian Chăm đầy bảnsắc dân tộc đậm n ét nhất. Trong công việc tiến hành điền đã nghiên cứuthực địa và sưu tầm tư liệu qua th ư tịch cổ củngnh ư được n hiều người Chăm hiểu biết cung cấp,chúng tôi đã sắp xếp hệ thống từ ng phần trongto àn bộ công trìn h để giúp cho những nhà nghiêncứu tìm hiểu sâu hơn nữa n ền văn m inh nôngnghiệp Chăm . Tuy nhiên chắc cũng còn nhiềukhiếm k h u y ết mong quý vị và các bạn đóng góp ýkiến bố su n g để công trìn h được hoàn chỉnh hơn.Chúng tôi xin cảm ơn các địa phương, các cộng tácviên h ai tỉn h N inh T huận - Bình T h u ận đã tạon hiều th u ậ n lợi và đóng góp nhiều tư liệu quý báugiúp chúng tôi hoàn th à n h công trìn h nghiên cứunày. T rư ơng H iến M a i8 CHƯƠNG 1 CÔNG TRÌNH THỦY LỢI CỔ TRUYỀN CHẢM Q ua nghiên cứu nhiều di tích lịch sử và di chỉkhảo cổ học ghi lại từ Q uảng Bình, Q uảng Trị đếnB ình Định còn nhiều di tích hồ chứa nước và hệthông dẫn nước hình kỷ hà để dẫn nước tưói tiêuvào đồng ruộng. Điều đó k hẳng định người Chămcó m ột n ền v ăn m inh lúa nưốc và công trìn h thuỷlợi k ...