Lễ nghi nông nghiệp cổ truyền Chăm và hệ thống thủy lợi tỉnh Ninh Thuận - Bình Thuận: Phần 2

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 cuốn sách "Hệ thống thủy lợi và lễ nghi nông nghiệp cổ truyền Chăm Ninh Thuận - Bình Thuận" tiếp tục trình bày hệ thống lễ nghi nông nghiệp rất đa dạng, trong phần lễ cũng như phần hội lúc nào cũng gắn bó với nhau trong các hình thái âm nhạc nghi lễ. Từ những lễ nghi nông nghiệp đã khẳng định đóng góp cho nền văn hóa dân gian Chăm đầy bản sắc dân tộc. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lễ nghi nông nghiệp cổ truyền Chăm và hệ thống thủy lợi tỉnh Ninh Thuận - Bình Thuận: Phần 2 CHƯƠNG V LỄ NGHI NÔNG NGHIỆP (Adăt ngăk yang ham u tanưh) Lễ nghi nông nghiệp Chăm , cơ b ản là các lênghi thuộc tín ngưỡng dân gian, xuât p h á t từ mộtnền v ăn hoá tâm linh b ản địa N am á. M ột n ền vănhoá b ắ t nguồn từ nông nghiệp, ngày n ay ngừờiC hăm v ẫn còn duy trì các h ìn h th á i lễ khác n h au . Lễ hội cầu đảo đầu năm Lễ nghi cộng đồng kh u vực Lễ nghi m ang tín h ch ấ t cá thể. Không p hải chuyên đề nghiên cứu sâu về lễ hội86nên chúng tôi chỉ giới thiệu khái q u át các lễ hộiliên qu an đến các lễ nghi nông nghiệp. 1. R ija n ư g ă r (lế m ú a đ ầ u n ăm ) M ang tín h chất tiễn đưa năm cũ đón mừngnăm mới: cầu an, cầu phúc, cầu mưa, cầu sự sinhsôi nẩy nở cho người và v ật nuôi cây trồng. C h ứ c s ắ c là m lế: Mưdôn, Ka-ing và các nghệnhân sử dụng nhạc cụ truyền thông. Lễ hội được tổ chức theo định kỳ hàng năm vàothượng tu ầ n th á n g 1 lịch Chăm , (tháng 4 dươnglịch). Đây là lễ hội mở đầu cho các lễ cầu đảo đầunăm. Người Chăm có câu: B alan th a m ai tă l N găk rija nưgăr, bloh palao rijasah (Tháng giêng đến nơi L àm lễ m úa hội rồi làm lễ cầu đảo ) Các làn g C hăm đều tổ chức đồng loạt và cùngthòi gian. Cuộc lễ diễn ra h ai ngày vào th ứ năm vàthứ sáu. L ế v ậ t: Gà và dê. Người C hăm có th u ậ t ngữtam ư m ư n u k ta b iăk pabe (vào gà ra dê) có nhà lê(kajang) được dựng lại từ nơi công cộng. Dài 6m50,rộng 4m 50. cao 2m80 theo chiều đông tây, 2 mái 87lợp tr a n h h ay tấm bạc, che kín bằng kà tăng, 3m ặ t tây, nam , bắc. Đ ầu n h à lễ phía tây căng m àng bông (paning)p h ía trê n giăng tấm vải trắ n g tượng trư ng cho bầutrơi . ph ía dưới cũng căng tâm vải trắ n g và 1 câym ía đỏ tượng trư ng cho đ ất đai và thảo mộc (nưốc).Vì người C hăm quan niệm nước từ rễ cây m à ra. Quy mô lễ hội diễn ra trong thời gian h ai ngày1 đêm. Lễ v ậ t gồm 3 con gà, 1 con dê và các sảnph ẩm nông nghiệp. Các vị th ầ n được mòi trong lễrija n ư g ar gồm: * C á c v ị th ầ n s iê u n h iê n : - Y ang pô yang am ư (thần âm dương) - P ô ln ư nưgăr (bà chúa Xứ) - K ayDukay Dai (thần sáng tạo ra chữ nghĩa bùa chú) - Pô P ăn (thần nắm vận m ệnh, sổ bộ) - Prăm ưđit, Prămmưlưk (thần tạo ra bùa chú). * V u a c h ú a đã được t h ầ n l i n h h ó a : Pô T ang Pô G ihlau Pô R iyak Pô T h ă n88 - Pô Thai Pô H anim păn Pô Girai bhok Pô klong kasêt Pô klong Chăn Pô Sah nư Pô A tăng ahok Pô ra mê Pô N ai C hay ta th u n C hay jalim C hay Sit, Chay trong Chay S ăk bal biaju P a tra palay, P a tra nưgăr Các vị th ầ n siêu nhiên Ka-ing, M ưduôn chỉ rótrượu k h ấn mời, dự lễ còn các vị n h ân th ầ n Mưdônvừa k h ấn mòi vừa vỗ trống Pa RanƯng h á t cho Ka-ing m úa bầu. * Đ o ạ n h á t m ờ i: Gihau chuh pahôryăk ia Bôl ngăk rịịa da-a... Pô Tang mưrai 89 Pôk săp da-a pô mai la rao takai dơh di danok la dua patin lao bbok Đơh di danok giăng bôl limah. Ahar anưk bôl bbiah. Ka-ing khuai limak, mưduôn doh da-a...Tạm dịch: * Trích đoạn MưdLôn hát mời: Đốt trầm rót nước kính dâng Thần dân làm lễ mời thần Pô Tang Mời ngài đến với dân làng Nước sạch đ ể sẵn rửa chân mời ngồi Rửa chân rửa m ặt xong xuôi Ngồi bên bàn tổ chứng thời lễ dăng Mời Ngài đến với thần dân. Vỗ trố n g m ưduôn h át, Ka-in d âng lễ m ời... Cứmỗi vị T h ầ n mỗi điệu trông, mỗi điệu m ú a khácnhau. M úa h ầ u pô H anim p ăn trong điệu trố n g kapởtư n g bừng dồn dập với vũ điệu m úa roi, k h ă n đỏ>đạp lửa r ấ t h ấp dẫn, đã cuôn h ú t ngưòi xem thêhiện sức m ạnh con người.90 M úa h ầu pô Ạ tăng Ahok trong điệu trống n h ặ tkhoan trầm bổng, khoan thai. Ka-ing cầm cây míavới vũ điệu chèo thuyền, thể hiện rõ n ét ngườiChăm ngoài nông nghiệp còn là ngư dân giỏi. Điệu m úa đạp lửa và chèo thuyền, tượng trưngcho nước và lửa, là hai yếu tô quyết định được haym ất m ùa của cư dân nông nghiệp. M úa h ầu pô Nai, Ka-ing lại mặc áo dài nữtruyền thống, đôi k h ăn (trah bơ), tay cầm quạt,bưng cổ bồng hoa quả, m úa rấ t uyển chuyển theođiệu trông khoan th ai, trầ m bổng nhxí bưỏm xoècánh bay, trong không gian vô tận, điệu m úa dânghoa quả tượng trư n g cho sự tu h ành bao hà ...