Lịch sử di cư của người Hoa vào Đàng Trong

Trong lịch sử Việt Nam, vương quốc Đàng Trong là một hiện tượng khá đặc biệt. Từ một thế lực cát cứ nhỏ bé so với Đàng Ngoài, Đàng Trong đã vươn lên lớn mạnh, tiếp tục di dân khẩn hoang, mở mang lãnh thổ, can thiệp ảnh hưởng ở Chân Lạp, đối trọng vớI Xiêm La…
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lịch sử di cư của người Hoa vào Đàng TrongLịch sử di cư của ngườiHoa vào Đàng Trong Trong lịch sử Việt Nam, vương quốc Đàng Trong là một hiệntượng khá đặc biệt. Từ một thế lực cát cứ nhỏ bé so với Đàng Ngoài,Đàng Trong đã vươn lên lớn mạnh, tiếp tục di dân khẩn hoang, mởmang lãnh thổ, can thiệp ảnh hưởng ở Chân Lạp, đối trọng vớI XiêmLa… Trong nhiều hoạt động của Đàng Trong , người Hoa đã tham giangay từ đầu như những lực lượng đóng góp quan trọng. Ngược lại,Đàng Trong với những đặc điểm khá riêng biệt đã thu hút mạnh mẽnhững ngườI Trung Hoa di cư đến làm ăn sinh sống, cư ngụ lâu dàinhư vùng đất lành chim đậu.Lịch sử quá trình di cư của người Hoa vào Đàng Trong gắn chặt vớitiến trình lịch sử phát triển của Đàng Trong và tình hình vùng duyênhải Nam Trung Hoa.Vào giữa cuối thế kỷ XVII, tình hình Trung Quốc có nhiều biến động.Năm 1644, với sự cộng tác của viên tướng nhà Minh phản bội là NgôTam Quế, quân đội Mãn Thanh đã chiếm được Bắc Kinh. Năm sau,Nam Kinh cũng thất thủ. Về cơ bản, Mãn Thanh đã thống trị toànTrung Hoa từ đó.Tuy nhiên, ở vùng Hoa Nam, tình hình vẫn còn hỗn loạn. Cuộc khángchiến của các đại diện tôn thất nhà Minh vẫn tiếp tục, mặc dù yếu ớt.Ba vua nhà Minh là Lỗ vương kháng chiến ở Chiết Giang, Đườngvương ở Phúc Kiến và Quế vương ở Quảng Đông. Họ đều có hùngtâm, được dân chúng ủng hộ nhưng thực tế yếu ớt, nên lần lượt thấtbại. Quế vương chống cự lâu hơn cả, bị quân Thanh truy đuổi phảichạy sang trú ở Miến Điện. Ngô Tam Quế đem quân sang ép vua MiếnĐiện phải giao nộp Quế vương và giết chết ông năm 1662.Một viên tướng của Đường vương là Trịnh Thành Công đã tiếp tụckháng chiến, hô hào “Phản Thanh phục Minh”. Thất bại ở đất liền,Trịnh Thành Công kéo quân ra chiếm Đài Loan làm cứ điểm khángchiến lâu dài, làm chủ cả vùng duyên hải đông nam Trung Hoa trongsuốt mấy mươi năm. Năm 1662, Trịnh Thành Công mất, con là TrịnhKinh thay, tiếp tục chiến đấu. Năm 1681, Trinh Kinh cũng mất, còn làTrịnh Khắc Sản thay thế, nhưng không đủ tài năng để lãnh đạo. Hainăm sau, quân Mãn Thanh tấn công Đài Loan, Trịnh Khắc Sản đầuhàng quân Thanh.Mãn Thanh nhanh chóng đánh bại được nhà Minh một phần nhờ sựgiúp sức của các hàng tướng nhà Minh. Sau khi bình định xong TrungHoa, Mãn Thanh phong tước cho các hàng tướng có công, cử họ đemquân trấn giữ các tỉnh phía Nam: Ngô Tam Quế giữ Vân Nam, ThượngKhả Hỉ ở Quảng Đông, Cảnh Kế Mậu ở Phúc Kiến. Người đời thườnggọi họ là Tam Phiên vương. Ba người này nhân lúc thế lực Mãn Thanhchưa vững vàng ở phương Nam, đã xây dựng lực lượng, dần dần lykhai, chống lại Mãn Thanh. Quân Thanh phải đem quân đánh dẹp.Trong Tam Phiên, Ngô Tam Quế có lực lượng mạnh nhất, đã từngxưng đế, đặt tên nước là Đại Chu (1678), nhưng chỉ được ba năm sauthì bị nhà Thanh diệt.Tóm lại, trong khoảng thời gian gần 40 năm sau khi quân Thanhchiếm được Nam Kinh, cơ bản cai trị Trung Hoa, vùng Hoa Nam là bãichiến trường khốc liệt giữa Mãn Thanh và các lực lượng chống đốitheo xu hướng chính trị khác nhau. Trong đó nổi bật là cuộc khánhchiến của lực lượng “Phản Thanh phục Minh”. Trong khoảng thời gian40 năm đó, đã có các đợt di cư của người Hoa ra nước ngoài, xa lánhách thống trị của Mãn Thanh. Tiêu biểu là đợt di cư của Trần ThượngXuyên, Dương Ngạn Địch của nhóm Mạc Cửu.Về sự kiện nhóm Trần Thượng Xuyên và Dương Ngạn Địch đến ĐàngTrong, Đại Nam Thực Lục Tiền Biên của triều Nguyễn ghi rõ: “… KỷMùi (1679), mùa xuân, tháng giêng, tướng cũ nhà Minh là Long MônTổng binh Dương Ngạn Địch và phó tướng Hoàng Tiến, Cao Lôi Liêmbinh Trần Thượng Xuyên và phó tướng Trần An Bình đem hơn 3000quân và hơn 50 chiếc thuyền đến các cửa biển Tư Dung và Đà Nẵng,tự trần là bô thần nhà Minh, vì nghĩa không chịu làm tôi nhà Thanh,nên đến để xin là tôi tớ…”. Chúa Hiền đã dung nạp họ đưa vào khaikhẩn đất Biên Hoà và Mỹ Tho. Đoàn người Hoa này đã “… vỡ đất pháhoang, dựng thành phố chợ, buôn bán giao thông với người TrungQuốc, Tây Dương, Nhật Bản. Thuyền buôn tấp nập, phong hoá TrungHoa đã dần dần thấm thía xanh tốt khắp đất Đông Phố…”, như TrịnhHoài Đức đã nhận xét trong Gia Định Chí.Nhóm Mạc Cửu gia nhập Đàng Trong trong hoàn cảnh khác hơn. Ôngsinh ngày 8 tháng 5 năm Ất Mùi (1855). Như vậy Mạc Cửu sinh ra vàtrưởng thành khi nhà Minh đã đổ, Mãn Thanh cơ bản thống trị TrungHoa. Ông đã rời bỏ quê hương ra đi để tránh bị cạo đầu bím tóc theophong tục Mãn Thanh. Cũng theo Thực Lục Tiền Biên, ông đã đếnChân Lạp “… làm chức Ốc Nha, thấy phủ Sài Mạt ở nước ấy có nhiềungười buôn các nước thụ họp bèn mở sòng gác bạc để thu thuế gọi làhoa chi, lại được hố bạc chôn nên thành giàu. Nhân đó chiêu tập dâuxiêu dạt đến các nơi Phú Quốc, Cần Bột, Giá Khê, Luống Cày, HươngÚc, Cà Mau, lập thành 7 xã thôn. Thấy ở đất ấy tương truyền có ngườitiên thường hay hiện ra ở trên sông, nhân thế đặt tên là Hà Tiên. Đếnđây Mạc Cửu cho ngườI bộ thuộc là Trương Cầu và Lý Xá dâng thư xinlàm Hà Tiên trưởng. Chúa nhận cho, trao cho chức Tổng binh. Cửuxâ ...