Lựa chọn tiêu chí “tỷ lệ lao động nông nghiệp” trong hệ tiêu chí nước công nghiệp

Bài viết nêu lên quan điểm tiêu chí nước công nghiệp phải phản ánh thành quả phát triển của một quốc gia và đó là thành quả đạt được ở mức “nước công nghiệp”. Thành quả ở mức “nước công nghiệp” không phải chỉ thể hiện ở sức mạnh của bản thân công nghiệp, mà nó phải là sự chi phối mạnh mẽ của công nghiệp đối với các ngành khác của nền kinh tế, nhất là nông nghiệp. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung bài viết!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lựa chọn tiêu chí “tỷ lệ lao động nông nghiệp” trong hệ tiêu chí nước công nghiệp LỰA CHỌN TIÊU CHÍ “TỶ LỆ LAO ĐỘNG NÔNG NGHIỆP” TRONG HỆ TIÊU CHÍ NƯỚC CÔNG NGHIỆP GS.TS Ngô Thắng Lợi Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Lựa chọn tiêu chí nước công nghiệp đã được đặt ra trong rất nhiều nghiên cứutrong nước và quốc tế. Trên thực tế, Việt Nam cũng đã đưa ra và sử dụng một số bộtiêu chí nước công nghiệp trong quá trình đánh giá khả năng trở thành nước côngnghiệp của đất nước. Quan điểm của bài viết là: Tiêu chí nước công nghiệp phải phảnánh thành quả phát triển của một quốc gia và đó là thành quả đạt được ở mức “nướccông nghiệp”. Thành quả ở mức “nước công nghiệp” không phải chỉ thể hiện ở sứcmạnh của bản thân công nghiệp, mà nó phải là sự chi phối mạnh mẽ của công nghiệpđối với các ngành khác của nền kinh tế, nhất là nông nghiệp. Với quan điểm đó, bàiviết lập luận và đề xuất tiêu chí: “Tỷ lệ lao động nông nghiệp trong nền kinh tế” làmột trong hệ tiêu chí nước công nghiệp, cùng với những đề xuất mới về: (i) Giá trị củatiêu chí cần đạt được khi trở thành nước công nghiệp; (ii) Dự báo và đề xuất cácphương án thời gian để Việt Nam đạt được tiêu chí này; (iii) Kiến nghị những giảipháp chính giúp thực hiện được tiêu chí trên.1. Những luận cứ lựa chọn tiêu chí “Tỷ lệ lao động nông nghiệp” Tiêu chí “Tỷ lệ lao động nông nghiệp trong nền kinh tế” với ý nghĩa phản ánhcấu trúc nền kinh tế của một quốc gia phát triển ở trình độ nước công nghiệp, đã đượcđưa vào trong khá nhiều bộ tiêu chí ở trong nước và quốc tế. Trong bộ tiêu chí của H.Chenery (1980), Đỗ Quốc Sam (2008), Cao Viết Sinh (2014), Tỷ lệ lao động nôngnghiệp được đưa vào là một tiêu chí độc lập. Theo A. Inkeles (1980), Nguyễn ĐìnhThúy (2009), thì tỷ lệ lao động nông nghiệp nằm trong tiêu chí chung là cơ cấu laođộng của nền kinh tế. Nguyễn Hồng Sơn (2014) thì gián tiếp nói đến tỷ lệ lao độngnông nghiệp trong bộ tiêu chí nước công nghiệp qua tiêu chí Tỷ lệ lao động phi nôngnghiệp. Như vậy, đã có sự thống nhất cao về tầm quan trọng của tiêu chí này trong cácbộ tiêu chí nước công nghiệp. Tuy nhiên, trong các bộ tiêu chí nói trên, ngoài tiêu chíTỷ lệ lao động nông nghiệp, còn bao gồm khá nhiều tiêu chí khác cũng phản ánh cấutrúc kinh tế của một nước công nghiệp như cơ cấu ngành kinh tế (theo GDP), tỷ lệ đôthị hoá và một số tiêu chí về dân số lao động khác. Theo quan điểm của tác giả, cáctiêu chí này có khía cạnh trùng lắp về ý nghĩa, hoặc không hoàn toàn đồng thuận vớinhau, thậm chí không thực sự phản ánh đúng xu hướng phát triển của một nước côngnghiệp, gây khó khăn khi đánh giá trong bối cảnh hiện nay. 72 Quan điểm đưa “Tỷ lệ lao động nông nghiệp trong nền kinh tế” là một tiêu chíbao trùm tất cả các khía cạnh về cấu trúc nền kinh tế (cả theo kết quả kinh tế, lao động,không gian, v.v…) dựa trên những logic luận cứ sau đây: Thứ nhất, nước công nghiệp là một dấu mốc phản ánh thành quả đạt đượctrong lộ trình phát triển kinh tế quốc gia Về mặt logic, thành quả quá trình phát triển kinh tế của một quốc gia đượcđánh dấu (chia) thành 3 giai đoạn: Nông nghiệp – Công nghiệp – Dịch vụ (M. Todaro,1994). Theo lý thuyết “ Phân kỳ các giai đoạn phát triển kinh tế” (Rostow, 1955), quátrình phát triển kinh tế của một quốc gia trải qua 5 giai đoạn: Nông nghiệp – Chuẩn bịcất cánh – Cất cánh – trưởng thành ( công nghiệp hiện đại) – Hậu công nghiêp (xã hộitiêu dùng cao). Như vậy, nếu xem xét một nước đã trở thành nước CN hay chưa, thựcchất là xem xét về trình độ phát triển của nước đó đã đạt được các tiêu chí ở giai đoạn2 (công nghiệp hiện đại – theo cách chia của Todaro), hoặc đã đạt được tiêu chí củagiai đoạn 4 ( trưởng thành – công nghiêp hiện đại - theo Rostow). Một quốc gia đạtđược trình độ nước công nghiệp tức là chuyển từ nền kinh tế nông nghiệp sang nềnkinh tế công nghiệp hiện đại, như vậy, điểm nhấn quan trọng là xem xét nông nghiệp“còn lại” bao nhiêu trong nền kinh tế, hiệu ứng lan toả của phát triển công nghiệphiện đại đã làm giảm tỷ trọng nông nghiệp đến mức độ nào. Như vậy, thay vì đưa racác tiêu chí về công nghiệp, việc sử dụng tiêu chí phản ánh nông nghiệp, nông thôncho phép đánh giá chính xác thành quả của một nước đã phát triển ở trình độ côngnghiệp hiện đại. Thứ hai, một quốc gia đã phát triển đến trình độ nước công nghiệp cần đượcxem xét toàn diện trên cả hai khía cạnh kinh tế và xã hội Bản chất của sự phát triển nền kinh tế phải được thể hiện trong cấu trúc kinh tế- xã hội. Theo cách lập luận ở mục thứ nhất, một nước đạt tiêu chí công nghiệp thểhiện ở mức độ lan toả của công nghiệp đến nông nghiệp. Vì thể, về mặt kinh tế, cấutrúc nền kinh tế cần nhấn mạnh đến phần còn lại của nông nghiệp trong nền kinh tế,được thể hiện qua các tiêu chí như: tỷ trọng GDP nông nghiệp chiếm trong tổng GDPnền kinh tế (phản ánh tập trung nhất), hay những kết quả khác như: tỷ trọng giá trị kimngạch xuất khẩu nông sản hàng hoá, tỷ trọng vốn đầu tư nông nghiệp,v.v…..Về mặt xãhội, các tiêu chí phản ánh cấu trúc xã hội của một quốc gia đạt tiêu chí nước côngnghiệp có thể là: tỷ lệ lao động nông nghiệp, tỷ lệ đô thị hoá, tỷ trọng dân số nôngthôn, ,v.v….. Tuy nhiên, như trên đã nói, hệ tiêu chí nước công nghiệp phải phản ánhtổng hợp những thành quả cuối cùng đạt được, vì thế, về cấu trúc kinh tế, trong số cáctiêu chí nêu trên, tỷ trọng nông nghiệp chiếm trong GDP là tiêu chí phản ánh đầy đủnhất. Về cấu trúc xã hội: do các nước công nghiệp phát triển ở trình độ cao đã thựchiện sự lan toả của công nghiệp không phải chỉ đến nông nghiệp, mà trên các lĩnh vựckhác như xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông, vận tải, nhà ở, logistic, v.v…, làm chosự “chia cắt” hay “bế quan toả cảm” giữa thành thị với nông thôn, giữa công nghiệp ...