Luận án Tiến sĩ Y tế công cộng: Thực trạng nhiễm HIV, bệnh lao AFB (+) và đánh giá hiệu quả can thiệp dự phòng ở nhóm nghiện chích ma túy tại tỉnh Đắk Lắk

Luận án Tiến sĩ Y tế công cộng với đề tài "Thực trạng nhiễm HIV, bệnh lao AFB (+) và đánh giá hiệu quả can thiệp dự phòng ở nhóm nghiện chích ma túy tại tỉnh Đắk Lắk" do Phạm Thọ Dược thực hiện nhằm mục tiêu xác định tỷ lệ nhiễm HIV và bệnh lao AFB (+) trong nhóm nghiện chích ma túy ở tỉnh Đắk Lắk năm 2011; mô tả một số yếu tố liên quan đến tình trạng đồng nhiễm HIV và lao trên nhóm nghiện chích ma túy; đánh giá hiệu quả can thiệp dự phòng cộng đồng nhằm hạn chế tình trạng nhiễm HIV và lao trên nhóm nghiện chích ma túy giai đoạn 2011-2012.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận án Tiến sĩ Y tế công cộng: Thực trạng nhiễm HIV, bệnh lao AFB (+) và đánh giá hiệu quả can thiệp dự phòng ở nhóm nghiện chích ma túy tại tỉnh Đắk Lắk 1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ VIỆN VỆ SINH DỊCH TỄ TRUNG ƯƠNG PHẠM THỌ DƯỢCTHỰC TRẠNG NHIỄM HIV, BỆNH LAO AFB (+) VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CAN THIỆP DỰ PHÒNG Ở NHÓM NGHIỆN CHÍCH MA TÚY TẠI TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Bùi Đức Dương 2. PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Yến HÀ NỘI - 2014 2 ĐẶT VẤN ĐỀ HIV/AIDS và bệnh lao là hai vấn đề y tế công cộng quan trọng đã vàđang được quan tâm trên toàn thế giới. Mặc dù hai bệnh này có tác nhân gâybệnh, cơ chế lây truyền cũng như nhóm đối tượng nguy cơ khác nhau, nhưngđã tác động tương tác làm tăng gánh nặng bệnh tật ở nhiều quốc gia trên thếgiới. HIV đã làm cho chiến lược phòng chống bệnh lao ở nhiều quốc gia bịthất bại và ngược lại, bệnh lao là nguyên nhân chính gây tử vong ở nhómngười nhiễm HIV [115]. Theo báo cáo của Tổ chức y tế thế giới (WHO) năm 2012 có khoảngmột phần ba trong số 34 triệu người nhiễm HIV trên toàn thế giới bị mắc lao[115]. Năm 2011, ước tính 8,7 triệu người mắc bệnh lao và 1,1 triệu người(13%) nhiễm HIV mắc lao mới; 1,4 triệu người tử vong vì bệnh lao, trong đóước tính 430.000 triệu người (24%) đồng nhiễm HIV [89], [113]. Bệnh laoluôn đồng hành với tình trạng nhiễm HIV, là một trong những bệnh nhiễmtrùng cơ hội. Trên 30% số người nhiễm HIV có nguy cơ mắc bệnh lao cao 21- 34 lần so với người không nhiễm HIV và gần 50% số người nhiễmHIV/AIDS bị chết do lao [71], [115]. Việt Nam, mặc dù có những cam kết mạnh mẽ và triển khai các chươngtrình dự phòng, nhưng sự lan truyền của HIV vẫn còn phức tạp, nhất là ở cácnhóm quần thể có hành vi nguy cơ cao. Số liệu thống kê của Bộ Y tế, kể từkhi phát hiện trường hợp HIV đầu tiên năm 1990 cho đến 31/12/2012, sốtrường hợp hiện còn sống: nhiễm HIV là 208.866, bệnh nhân AIDS là 59.839và đã tử vong do AIDS là 62.183 trường hợp. Số liệu giám sát trọng điểm, tỷlệ nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy là 13,4% (2011) và 11,6%(2012), hiện vẫn là nhóm nguy cơ cao lây truyền HIV [8], [10], [14]. Bêncạnh HIV, bệnh lao vẫn còn là gánh nặng về sức khỏe, y tế và xã hội. Theo sốliệu điều tra của Dự án phòng, chống lao quốc gia, trên 40% dân số Việt Nambị nhiễm lao. Việt Nam xếp thứ 12 trong 22 nước có số lượng bệnh nhân(BN) lao cao nhất thế giới và thứ 14 trong 27 nước có lao đa kháng và siêu 3kháng cao [89]. Hàng năm ước tính có thêm 180.000 BN lao, trong đó cókhoảng 6.000 BN lao đa kháng và khoảng 7.400 BN HIV/lao. Tuy nhiênchúng ta mới chỉ phát hiện được khoảng 60% số BN ước tính trong khoảngtrên dưới 100.000 BN mỗi năm [3], [6]. Khu vực Tây Nguyên gồm tỉnh Đắc Nông, Đắk Lắk, Gia Lai và KonTum năm 1993 phát hiện 5 trường hợp nhiễm HIV đầu tiên, đến 31/12/2012,số trường hợp hiện nhiễm HIV là 3.395 trường hợp, bệnh nhân AIDS là 1.400và 765 trường hợp đã tử vong do AIDS. Phân bố HIV trên nhóm NCMT là38,2% (2011), 37,6% (2012) phân bố BN lao nhiễm HIV là 3,5% (2011),3,4% (2012) [17], [37]. Đắk Lắk là một tỉnh miền núi cao nguyên trung phần, cũng hội đủ vàtiềm ẩn các đặc điểm về HIV và bệnh lao trên người nhiễm HIV. Lũy tích từ1993 đến 31/12/2012 ghi nhận số trường hợp nhiễm HIV còn sống được báocáo là 1.520 người, trong đó 623 người chuyển sang AIDS và 351 người đã tửvong do AIDS. Phân bố nhiễm HIV trên nhóm đối tượng NCMT là 43,55%,BN lao là 3,1% [17], [35]. Các yếu tố liên quan tới nhiễm HIV và bệnh lao có sự tương tác qua lạigiữa 2 tình trạng bệnh này. Nhiễm HIV làm cơ thể bị suy giảm miễn dịch, suygiảm miễn dịch dễ bị nhiễm và mắc bệnh lao [58], đặc biệt ở các đối tượng cónguy cơ cao. Xác định được các yếu tố liên quan là cơ sở khoa học để đưa rabằng chứng cho công tác xây dựng kế hoạch dự phòng và khống chế đại dịchHIV/AIDS cũng như bệnh lao phù hợp với bối cảnh của từng địa phương vàtừng quốc gia. Để có được bức tranh tổng thể về hai vấn đề sức khỏe cộngcộng, đồng thời với sự can thiệp chủ động, nhằm giảm thiểu tỷ lệ mắc và tửvong, điều quan trọng là hiểu rõ các yếu tố nguy cơ của nhóm đối tượng cóhành vi nguy cơ cao để đưa ra các biện pháp ưu tiên trong công tác can thiệpdự phòng và phòng chống. Trên cơ sở những kiến thức khoa học về HIV và bệnh lao mà các chiếnlược phòng, chống cũng như mô hình can thiệp được áp dụng, nhưng kết quảcũng còn hạn chế do nhiều nguyên nhân như nguồn nhân lực, vật lực và sự 4khó khăn trong tiếp cận, cũng như đặc thù riêng của địa phương với nhiều dântộc và trình độ kinh tế còn thấp. Hơn nữa, khu vực Tây Nguyên chưa cónghiên ...