Ly Giải Cơ Vân (Rhabdomyolysis)

Ly giải cơ vân thường gặp trong cấp cứu khi cơ bắp bị hoại tử. Trường hợp điển hình là “hội chứng vùi lấp” (crush injury syndrome) do Bywaters và Beall tả ở những nạn nhân bị pháo kích ở Luân đôn trong chiến tranh thế giới II, những người này bị nhiều tổn thương bắp thịt và chết trong vòng 1 tuần vì suy thận cấp. Ngày nay ta gặp những bệnh nhân bị ly giải cơ vân do nhiều nguyên nhân khác nhau. Tổn thương của tế bào cơ làm cho potassium, phosphate, myoglobin, creatin kinase và...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ly Giải Cơ Vân (Rhabdomyolysis) Ly Giải Cơ Vân (Rhabdomyolysis) Ly giải cơ vân thường gặp trong cấp cứu khi cơ bắp bị hoại tử.Trường hợp điển hình là “hội chứng vùi lấp” (crush injury syndrome) doBywaters và Beall tả ở những nạn nhân bị pháo kích ở Luân đôn trong chiếntranh thế giới II, những người này bị nhiều tổn thương bắp thịt và chết trongvòng 1 tuần vì suy thận cấp. Ngày nay ta gặp những bệnh nhân bị ly giải cơvân do nhiều nguyên nhân khác nhau. Tổn thương của tế bào cơ làm chopotassium, phosphate, myoglobin, creatin kinase và urate lọt vào trong máu * Bệnh nhân thường ở trong tình trạng nặng, đau bắp thịt, nước tiểuđen hay đậm như nước trà, men creatin kinase (CK) trong máu cao. từ10.000 đến 100.000 IU/L (đơn vị quốc tế). Nước tiểu có myoglobin, khôngcó hồng cầu bạch cầu hoặc hemoglobin. Myoglobin trong máu giảm nhanhtrong khi creatin kinase tồn tại lâu do đó ta có thể gặp bệnh nhân có CK caomà không có myoglobin niệu. Vì xét nghiệm tìm myoglobin cần thời giannên nếu bệnh nhân tiểu xậm màu mà huyết tương trong thì chắc là tiểu ramyoglobin vì myoglobin không đổi màu huyết tương trong khi bệnh nhântiểu ra hemoglobin (hemoglobinuria) có huyết tương xậm màu..Vì tế bào cơbị ly giải potassium trong máu tăng cao cùng với tăng phosphate và hạ calci,một số bệnh nhân bị suy thận cấp với creatinin tăng nhanh. * Nguyên nhân của tổn thương cơ bắp có thể do chấn thương, bệnhchuyển hóa, nhiễm trùng, ngộ độc, và thuốc. Chấn thương có thể do tai nạnxe cộ, nhà đổ, động dất, hôn mê lâu, nằm đè lên một phần chi, do vận độngthái quá như chạy việt dã 99 km, hoặc bị trúng nắng vì đổ mồ hôi nhiều khinhiệt độ chung quanh cao nhất là đối với người không quen vận động hoặcngười già và trẻ em. Ly giải cơ vân cũng xảy ra ở những người có bệnh chuyển hóaglycogen, lipid, purine. Nhiệt độ cao ác tính (malignant hyperthermia) làbiến chứng do gây mê bằng đường hô hấp gồm sốt cao, co cứng bắp thịt toànthân, toan chuyển hóa xảy ra ở một số người do yếu tố di truyền. Hội chứngneuroleptic ác tính (malignant neuroleptic syndrome) gồm sốt cao, rung cơ,co cứng bắp thịt toàn thân do điều trị bằng phenothiazine, halopiridol đơnđộc hay kết hợp với thuốc chữa trầm cảm ba vòng (tricyclic antidepressants)hoặc thuốc chữa bệnh Parkinson Ly giải cơ vân cũng có thể do thuốc và chất độc như ngộ độc rượu,ngộ độc thuốc phiện và các chất ức chế thần kinh gây bất động và thiếu máucục bộ (ischemia) do chèn ép bắp thịt. Các chất gây kích động, kinh phong,lọan trương lực cơ (dystonia) và nhiệt độ cao do cocaine làm cho cơ bắptăng nhu cầu về năng lượng. Các chất độc chuyển hóa như carbon monoxide(CO) làm giảm sự sản xuất năng lượng trong cơ. Các chất colchicine, statins,bạch phiến, rượu là chất độc của cơ bắp. Tương tác thuốc có thể gây ly giảicơ vân ở một số người: một số thuốc làm tăng nồng độ statins trong máu nhưthuốc kháng sinh thuộc nhóm macrolide, cyclosporine, gemfibrozil, cácthuốc ức chế protease dùng điều trị siêu vi liệt kháng (HIV). Nhiễm trùnggồm nhiễm siêu vi như cúm A và B, siêu vi Cocsackie, Epstein-Barr, herpessimplex, adenovirus, echovirus, cytomegalovirus kể cả ký sinh trùng sốt rétcó thể làm ly giải cơ vân (do mật độ hồng cầu bị ký sinh cao làm tắc vimạch). Rối lọan đện giải như hạ hoặc tăng Natri huyết, hạ Kali huyết, tăngáp lực thẩm thấu (hyperosmolar), hạ phosphate, hạ calci huyết đều có thểlàm ly giải cơ vân. Bệnh nội tiết như nhược giáp có thể kèm theo đau bắpthịt và tăng CK; bệnh nhân nhược giáp có thể tiểu ra myoglobin khi vậnđộng mạnh vì thiếu kích thích tố tuyến giáp giảm sự ly giải glyco gen, ảnhhưởng đến sự sản sinh năng lượng. Tiểu đường toan huyết làm ly giải cơ vânvì các rối lọan đường và điện giải. Pheochromocytoma gây ly giải cơ vân vìco mạch gây thiếu máu cục bộ. * Xử trí gồm điều trị bệnh cơ bản gây ly giải cơ vân và ngừa hoặcđiều trị suy thận cấp.. Cần truyền nhiều dung dịch đẳng trương vì bệnh nhânthường thiếu thể tích lưu thông vì nước di chuyển vào vùng cơ bị họai tử.Cần truyền dịch nhanh cho đến khi CK giảm xuống đến 1.000 IU /L giữnước tiểu ở mức 300ml/giờ. Sau khi đã bù đủ nước, có thể truyền dung dịchmannitol nếu bệnh nhân không bị thiểu niệu. Việc truyền bicarbonate cònđược bàn cãi. Có ý kiến cho rằng kiềm hóa nước tiểu không có lợi hơn làtruyền dịch đẳng trương đơn thuần vì kiềm hóa có thể có hại vì làm kết tủacalcium phosphate do đó làm nặng tình trạng hạ calci huyết. Cần theo dõi sátcác chất điện giải, đề phòng tăng Kali huyết đến mức có thể đe dọa đời sống.Không điều trị hạ calci huyết trừ khi bệnh nhân có triệu chứng vì có thể làmnặng thêm tình trạng tăng calci huyết khi bệnh nhân phục hồi vì khi đó calciđọng ở các mô bị họai tử được điều động trở lại vào máu. Dù được điều trịmột số bệnh nhân vẫn bị suy thận cấp do họai tử ống thận cấp (acute tubularnecrosis), khi đó bệnh nhân cần lọc thận tích cực nh ...