MIỄN DỊCH GHÉP (Kỳ 1)

Ghép là một thủ thuật chuyển các tế bào, mô hoặc các cơ quan từ một vị trí này sang một vị trí khác. Vào cuối thế kỷ IXX đầu thế kỷ XX người ta đã nghiên cứu các kỹ thuật ngoại khoa để tiến hành ghép. Vào những năm đầu thế kỷ XX một nhà ngoại khoa người Áo đã thông báo rằng ông ta có thể mổ cắt rời một thận của một con vật sau đó ghép lại vào chính con vật đó và quả thận này vẫn duy trì được chức năng. Khi những quả...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
MIỄN DỊCH GHÉP (Kỳ 1) MIỄN DỊCH GHÉP (Kỳ 1) Ghép là một thủ thuật chuyển các tế bào, mô hoặc các cơ quan từ một vị trínày sang một vị trí khác. Vào cuối thế kỷ IXX đầu thế kỷ XX người ta đã nghiêncứu các kỹ thuật ngoại khoa để tiến hành ghép. Vào những năm đầu thế kỷ XXmột nhà ngoại khoa người Áo đã thông báo rằng ông ta có thể mổ cắt rời một thậncủa một con vật sau đó ghép lại vào chính con vật đó và quả thận này vẫn duy trìđược chức năng. Khi những quả thận được cắt ra như vậy rồi ghép vào cơ thểđộng vật khác thì chúng bị giảm chức năng một cách nhanh chóng. Vào nhữngnăm 1920-1930 nhiều tác giả đã tiến hành ghép thực nghiệm giữa những động vậtvới nhau nhưng tất cả đều bị thất bại. Khi tiến hành giải phẫu các cơ quan ghépngười ta thấy các bạch cầu của cơ thể túc chủ thâm nhiễm rất nhiều vào cơ quanhoặc mô ghép. Vào những năm 1940 Medawar P.B. đã tiến hành một số quan sát giúp ôngta tin rằng sự thải bỏ mô ghép là kết quả của một đáp ứng miễn dịch. Trong khiđiều trị cho những bệnh nhân bị bỏng trong chiến tranh thế giới lần thứ IIMedawar nhận thấy nếu lấy da từ một vị trí này để ghép sang một vị trí khác củacùng một cơ thể thì luôn luôn thành công, trong khi đó nếu lấy da từ một cơ thểcùng huyết thống để ghép cho một cơ thể khác thì mảnh da bị loại bỏ. Trong mộttrường hợp tác giả lấy da của người anh để ghép cho người em thì mảnh ghép bịloại bỏ; nếu cũng lấy da từ người anh đó để ghép lại lần thứ hai thì sự thải bỏ xẩyra nhanh hơn nhiều. Nhận xét này đã dẫn Medawar tới một thực nghiệm trên độngvật như sau: lấy tế bào của cơ thể cho để mẫn cảm sơ bộ cho cơ thể nhận sau đótiến hành ghép da từ cơ thể cho sang cơ thể nhận thì mảnh ghép bị thải bỏ. Năm1945 ông đã công bố công trình trong đó cho rằng thải bỏ mô ghép xẩy ra là domột đáp ứng miễn dịch chống lại mô, cơ quan ghép. Trong những năm sau nhậnxét này đã được chứng minh là đúng. Dù cho nhà ngoại khoa có lành nghề đến đâuđi nữa thì những mô ghép cũng phải chịu một cuộc tấn công của đáp ứng miễndịch. Chính hệ thống đã tham gia vào sự nhận biết và phá hủy các tế bào của bảnthân cơ thể nhận đã bị thay đổi sẽ hoạt động nhận biết và phá hủy các tế bào lạ củamô ghép. Phân môn miễn dịch ghép giúp chúng ta hiểu được cơ sở miễn dịch củasự thải bỏ mô ghép. Chính sự hiểu biết này đã mang lại khả năng làm giảm hoạtđộng của hệ thống miễn dịch giúp cơ thể chấp nhận mô ghép. Nhiều tác nhân ứcchế miễn dịch đã được phát hiện và ứng dụng trong ghép cơ quan. Chỉ 10 năm saukhi Medawar công bố công trình của mình người ta đã thực hiện thành công caghép thận người đầu tiên trên thế giới. Ngày nay ghép mô và cơ quan đã trở thànhmột phương pháp điều trị phổ biến ở nhiều nơi. Ghép thận, tim, phổi, gan, tủyxương, giác mạc đã được thực hiện ngày một nhiều với tỷ lệ thành công ngày mộtcao hơn. Cơ sở miễn dịch học của sự thải bỏ mô ghép Cường độ đáp ứng miễn dịch chống lại mô ghép thay đổi tùy theo kiểughép. Có những kiểu ghép chính sau đây: - Ghép tự thân (autograft): tức là chuyển dời mô hoặc cơ quan từmột vị trí này sang một vị trí khác trên cùng một cơ thể. Kỹ thuật này thường đượctiến hành với các bệnh nhân bỏng bằng cách lấy da từ một chỗ lành ghép vào chỗbị bỏng. - Ghép cùng gene (isograft): là việc trao đổi mô ghép giữa hai cơ thểgiống nhau hoàn toàn về di truyền. Ðối với những dòng chuột thuần chủng thìghép cùng gene xẩy ra khi lấy mô hoặc tạng của một con chuột này ghép sang conchuột khác cùng dòng. Ở người, ghép cùng gene được thực hiện chỉ khi cơ thể chovà cơ thể nhận là những anh (chị) em sinh đôi cùng trứng. - Ghép khác gene cùng loài (allograft): là việc trao đổi ghép giữa cácthành viên khác nhau về di truyền nhưng cùng trong một loài. Ở chuột nhắt ghépkhác gene cùng loài khi chuyển mô của một con chuột thuộc dòng này ghép sangcho một con chuột thuộc dòng khác. Ở người phần lớn các trường hợp ghép mô,cơ quan được thực hiện đều là ghép khác gene cùng loài, trừ khi người cho vàngười nhận là hai anh em sinh đôi cùng trứng giống nhau hoàn toàn về di truyền. - Ghép khác loài (xenograft): đó là việc trao đổi ghép giữa các cơthể khác loài chẳng hạn như lấy tim của loài linh trưởng hoặc lợn ghép cho người. Cả trường hợp ghép tự thân và ghép đồng gene luôn luôn thành công là dosự đồng nhất về di truyền giữa cơ thể cho và cơ thể nhận (Hình x-1a). Do mô ghépluôn luôn khác biệt về di truyền với cơ thể túc chủ bởi vậy nó luôn được hệ thốngmiễn dịch nhận biết như một vật lạ và thải bỏ mô ghép thực chất là một phản ứngmiễn dịch chống lại các kháng nguyên ghép. Rõ ràng là ghép khác loài có mức độkhác nhau về di truyền lớn nhất và vì thế phản ứng thải bỏ mô ghép cũng khốc liệtnhất. Hình 18-1: Sơ đồ quá trình liền và thải bỏ mảnh ghép. (a) Mảnh ghép tựthân được chấp nhận và liền trong vòng 12– ...