Mô hình hoá mưa - dòng chảy ( Phần cơ sở - Nxb ĐH Quốc Gia Hà Nội ) - Chương 10

trở lại vấn đề lựa chọn mô hìnhNên nhớ rằng máy tính là một công cụ cho sự mô phỏng, và cái gì được mô phỏng sẽ trở thành thực tế của người dùng. Trong một xã hội như của chúng ta - xã hội sau hiện đại - không có những lịch sử vĩ đại để sửa chữa một nhận thức đặc biệt của thực tế giống như đã có vào thế kỷ 19. Chúng ta nhiều lần nhìn thấy tình trạng như vậy: truyền thông dựa vào một số trò chơi ngôn ngữ được chơi theo các...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mô hình hoá mưa - dòng chảy ( Phần cơ sở - Nxb ĐH Quốc Gia Hà Nội ) - Chương 10 Ch¬ng 10 trë l¹i vÊn ®Ò lùa chän m« h×nh Nªn nhí r»ng m¸y tÝnh lµ mét c«ng cô cho sù m« pháng, vµ c¸i g× ®îc m« phángsÏ trë thµnh thùc tÕ cña ngêi dïng. Trong mét x· héi nh cña chóng ta - x· héi sauhiÖn ®¹i - kh«ng cã nh÷ng lÞch sö vÜ ®¹i ®Ó söa ch÷a mét nhËn thøc ®Æc biÖt cña thùctÕ gièng nh ®· cã vµo thÕ kû 19. Chóng ta nhiÒu lÇn nh×n thÊy t×nh tr¹ng nh vËy:truyÒn th«ng dùa vµo mét sè trß ch¬i ng«n ng÷ ®îc ch¬i theo c¸c tËp hîp nhÊt ®Þnhcña nh÷ng quy t¾c. Mçi nhãm x· héi cã thÓ ch¬i mét trß ch¬i, vµ nh vËy ®ã lµ hiÖuqu¶ cña mçi trß ch¬i chøng minh nã . M«i trêng m¸y tÝnh h×nh ®îc xem xÐt nh métthiÕt bÞ kü thuËt cho phÐp chñ nh©n cña nã ch¬i nh÷ng trß ch¬i hiÖu qu¶ mét c¸ch ®ÆcbiÖt ... Mét ch¬ng tr×nh tèt lµ mét ch¬ng tr×nh t¹o ra nh÷ng ý ®Þnh thùc tÕ bëi ®iÖnb¸o viªn theo c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. P.B. Andersen vµ L. Mathiessen. 1987 Tuy nhiªn nh÷ng cè g¾ng ®Ó t¹o ra mét lý thuyÕt nh vËy (cña thñy v¨n häc lò lôt)lµ rÊt ®¸ng gi¸. Nã ph¸t triÓn nhËn thøc cña chóng ta vÒ c¸c hiÖn tîng thuû v¨n, c¶ithiÖn nh÷ng quyÕt ®Þnh trong quan hÖ víi tµi nguyªn níc, vµ c¶i thiÖn vÞ trÝ cñachóng ta víi nh÷ng nhµ ®Þa vËt lý. §Ó thùc hiÖn nã, chóng ta cÇn mét kiÕn thøc nÒnréng vÒ b¶n th©n ®èi tîng cña chóng ta vµ vÒ nh÷ng m«n häc cã liªn quan vµ mét kh¶n¨ng thùc tÕ ®Ó suy nghÜ s¸ng t¹o vµ lµm viÖc miÖt mµi. Jim Dooge. 198610.1 lùa chän m« h×nh trong m« h×nh hãa ma-dßng ch¶y nhkiÓm tra gi¶ thiÕt Dï sù thËt lµ chóng ta ®· Ýt chó ý tíi toµn bé líp nh÷ng m« h×nh ma-dßng ch¶y(c¸c m« h×nh ‘hép’ nhËn thøc hoÆc ESMA), ®iÒu næi bËt tõ nh÷ng ch¬ng tríc r»ngmét sù biÕn ®æi rÊt réng cña nh÷ng m« h×nh lµ s½n cã cho bÊt kú ¸p dông m« h×nh ho¸ma-dßng ch¶y nµo mµ kh«ng cã bÊt kú c¬ së râ rµng nµo ®Ó lùa chän chóng. Nh¾c l¹itiªu chuÈn ®· ®îc thiÕt lËp trong ch¬ng 1 cho sù lùa chän m« h×nh. Nh÷ng ®iÒu nµycã thÓ ®îc tæng kÕt l¹i nh sau:  Mét m« h×nh cã s½n, hoÆc nã cã thÓ ®îc lµm s½n nÕu sù ®Çu t thêi gian (vµtiÒn) cã thùc sù lµ ®¸ng gi¸ kh«ng?  M« h×nh cã dù b¸o nh÷ng biÕn ®îc yªu cÇu bëi nh÷ng môc tiªu cña mét dù ¸nhay kh«ng?  Gi¶ thiÕt cña m« h×nh cã thÓ giíi h¹n vÒ nh÷ng ph¬ng diÖn mµ b¹n biÕt vÒ306ph¶n øng cña lu vùc b¹n quan t©m ®Õn hay kh«ng?  TÊt c¶ c¸c ®Çu vµo cÇn thiÕt cña m« h×nh cho viÖc x¸c ®Þnh ®é lín dßng ch¶y, choviÖc x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÒu kiÖn biªn vµ ®iÒu kiÖn ban ®Çu vµ cho viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞnh÷ng th«ng sè, cã thÓ ®îc cung cÊp trong nh÷ng sù rµng buéc thêi gian vµ chi phÝcña mét dù ¸n hay kh«ng? T¹i giai ®o¹n nµy hiÓn nhiªn lµ nh÷ng tiªu chuÈn nµy thùc chÊt cung cÊp c¬ sëcho viÖc lo¹i bá m« h×nh vµ, nh ®îc chØ ra tõ trong ch¬ng 1, nã thËt qu¸ dÔ dµng ®Ólo¹i bá toµn bé c¸c m« h×nh cã s½n v× kh«ng ®ñ c¸c gi¶ thiÕt hoÆc nh÷ng ®ßi hái kh«ngkh¶ thi cho sè liÖu ®Çu vµo. §iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ rÊt h÷u Ých: trong rÊt nhiÒu dù ¸n,nhµ thñy v¨n häc vÉn ®îc yªu cÇu lµm nh÷ng dù b¸o ®Þnh lîng nh÷ng g× cã thÓ chê®îi trong d¹ng ®Ønh lò, dßng ch¶y vµo kho níc hoÆc nh÷ng biÕn kh¸c díi nh÷ng®iÒu kiÖn kh¸c nhau. Nh vËy mét hoÆc nhiÒu h¬n c¸c m« h×nh ph¶i ®îc gi÷ l¹i. Tuy nhiªn, ®©y lµ n¬i mµ ý tëng cña viÖc quy ®Þnh m« h×nh trë nªn rÊt quanträng. Cho mét sù më réng nµo ®ã, chóng ta cã thÓ vît qua mét sè h¹n chÕ cña nh÷ngm« h×nh s½n cã b»ng c¸ch quy ®Þnh nh÷ng dù b¸o cña chóng trªn bÊt kú nh÷ng quantr¾c s½n cã nµo hoÆc kiÕn thøc cã tríc ®ã vÒ lu vùc quan t©m. Theo truyÒn thèng,®iÒu nµy ®· ®îc lµm bëi sù hiÖu chØnh hoÆc tèi u hãa c¸c gi¸ trÞ th«ng sè, mÆc dï nã®· ®îc ®Ò cËp trong ch¬ng 7 r»ng mét chiÕn lîc chung h¬n cña viÖc quy ®Þnh trongkhu«n khæ bÊt ®Þnh sÏ lµ mét c¸ch tiÕp cËn tháa m·n h¬n nhiÒu cho t¬ng lai. Trongkhu«n khæ nµy, bÊt kú m« h×nh nµo dù b¸o mét biÕn quan t©m lµ mét dù b¸o viªn h÷uÝch tiÒm n¨ng, cho ®Õn khi cã b»ng chøng (hoÆc mét quan ®iÓm hîp lý) ®Ó lo¹i bá nã.Gi¸ trÞ cña sù quy ®Þnh theo ph¬ng thøc nµy lµ m« h×nh hoÆc nh÷ng m« h×nh ®îcgi÷ l¹i ph¶i phï hîp víi sè liÖu s½n cã (Ýt nhÊt cho mét møc chÊp nhËn ®îc nµo ®ã);ngîc l¹i chóng sÏ bÞ lo¹i bá. §iÒu nµy sau ®ã sÏ ®a ra mét sè c¬ së cho ®é tin tëngtrong nh÷ng dù b¸o khi nh÷ng m« h×nh ®ã ®îc sö dông ®Ó ngo¹i suy hoÆc dù ®o¸nnh÷ng sù ph¶n øng cho nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c. Thö vµ m« t¶ qu¸ tr×nh m« h×nh hãa nh d¹ng ¸nh x¹ cña mét lu vùc ®Æc biÖt(duy nhÊt) hoÆc phÇn tö cña lu vùc vµo bªn trong kh«ng gian m« h×nh (H×nh 10.1;cho mét th¶o luËn chi tiÕt h¬n, xem Beven 2000). Ch¬ng 7 ®· chØ ra lµm thÕ nµo ¸nhx¹ nµy cã thÓ ®îc lµm khi sö dông quy ®Þnh dùa vµo nh÷ng ®é h÷u hiÖu hoÆc nh÷ngträng sè mê. V× nhiÒu lý do, chñ yÕu liªn quan ®Õn giíi h¹n cña cÊu tróc m« h×nh vµ -íc lîng th«ng sè m« h×nh, ¸nh x¹ sÏ lµ mét xÊp xØ cÇn th ...