Mô hình hoá mưa - dòng chảy ( Phần cơ sở - Nxb ĐH Quốc Gia Hà Nội ) - Chương 8

Dự Báo Lũ LụtHiện nay thủy văn học lũ lụt hấp dẫn cả về cách tiếp cận vi mô dựa vào những cơ chế liên tục lẫn cách tiếp cận vĩ mô dựa vào nghiên cứu thống kê của những tổng thể lớn. Không một cách tiếp cận nào hoàn toàn thích hợp với thủy văn học lưu vực, mà nó đòi hỏi những chuyển tiếp về quy mô giữa quy mô địa phương của vật lý thủy văn và quy mô toàn cầu của một khu vực địa lý chính. Jim Dooge, 1986 Có hai loại dự...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mô hình hoá mưa - dòng chảy ( Phần cơ sở - Nxb ĐH Quốc Gia Hà Nội ) - Chương 8 Ch¬ng 8 Dù B¸o Lò Lôt HiÖn nay thñy v¨n häc lò lôt hÊp dÉn c¶ vÒ c¸ch tiÕp cËn vi m« dùa vµo nh÷ng c¬chÕ liªn tôc lÉn c¸ch tiÕp cËn vÜ m« dùa vµo nghiªn cøu thèng kª cña nh÷ng tæng thÓlín. Kh«ng mét c¸ch tiÕp cËn nµo hoµn toµn thÝch hîp víi thñy v¨n häc lu vùc, mµ nã®ßi hái nh÷ng chuyÓn tiÕp vÒ quy m« gi÷a quy m« ®Þa ph¬ng cña vËt lý thñy v¨n vµquy m« toµn cÇu cña mét khu vùc ®Þa lý chÝnh. Jim Dooge, 1986 Cã hai lo¹i dù b¸o lò ®îc ®ßi hái trong thñy v¨n häc. Mét lµ dù b¸o lu lîng lòvµ ph¹m vi ngËp lôt trong thêi gian lò, ®Æc biÖt lµ ®Ó quyÕt ®Þnh xem liÖu nh÷ng c¶nhb¸o lò lôt cã cÇn ph¶i ®îc ph¸t b¸o hay kh«ng. Lo¹i dù b¸o thêi gian thùc’ nµythêng ®îc gäi lµ dù b¸o lò. Trong nh÷ng lu vùc nhá dù b¸o lò tríc hÕt lµ bµi to¸nm« h×nh ma-dßng ch¶y, liªn quan ®Õn ma ra®a hoÆc nh÷ng tr¹m ®o ma tõ xa göisè liÖu trë l¹i cho mét c¬ quan ph©n tÝch lò lôt trong thêi gian thùc ®Ó sö dông víi métm« h×nh dù b¸o. Trong nh÷ng lu vùc lín cã thÓ liªn quan tíi c¶ m« h×nh ma-dßngch¶y lÉn m« h×nh thñy lùc cña c¸c lßng dÉn: d¹ng ®Ó x¸c ®Þnh bao nhiªu níc sÏ ®ãnggãp cho sãng lò; sau ®ã cho phÐp dù ®o¸n møc ®é lôt léi cña vïng ngËp lôt vµ ®Æc tÝnhlò trong suèt thêi gian lò. Nh÷ng ph¬ng ph¸p dù b¸o thêi gian thùc cña lu lîng lòvµ møc ®é ngËp lôt ®îc chia ra trong n¨m môc ®Çu tiªn cña ch¬ng nµy. Lo¹i dù b¸o thø hai ®îc ®Ò cËp ®Õn lµ tÇn suÊt cña biÕn cè trËn lò víi nh÷ng ®élín kh¸c nhau. Lò lín h¬n th× x¸c suÊt vît nhá h¬n- trËn lò cã ®é lín nh thÕ hoÆclín h¬n sÏ xÈy ra trong mét n¨m bÊt kú. TÇn suÊt thÊp h¬n cña biÕn cè cã thÓ ®îcbiÓu diÔn nh mét thêi kú lÆp l¹i hay kho¶ng t¸i diÔn dµi h¬n, nh vËy chóng ta hyväng trËn lò trung b×nh 100 n¨m xuÊt hiÖn mét lÇn lín h¬n trËn lò víi thêi kú lÆp l¹i50 n¨m. Nh÷ng thêi kú lÆp l¹i nµy liªn quan tíi nghÞch ®¶o cña x¸c suÊt vît. VÝ dô,mét sù kiÖn 100 n¨m cã x¸c suÊt vît b»ng 0.01 trong bÊt kú n¨m ®¬n nµo; sù kiÖn 50n¨m cã x¸c suÊt vît b»ng 0.02. X¸c ®Þnh mét sù kiÖn cùc h¹n bëi thêi kú lÆp l¹i cñanã lµ mét c¸ch biÓu thÞ x¸c suÊt vît kh¸ tù nhiªn nhng hiÓu ®óng møc ý nghÜa cñathêi kú lÆp l¹i lµ ®iÒu rÊt quan träng. Nã lµ kú väng ®é dµi trung b×nh thêi gian gi÷anh÷ng biÕn cè mét sù kiÖn cã ®é lín ®· cho. Do ®ã íc lîng cña thêi kú lÆp l¹i lµ rÊtkhã kiÓm tra víi nh÷ng ®é dµi cña nh÷ng ghi chÐp th«ng thêng cã s½n ë nh÷ng vÞ trÝ®· ®o ®¹c. ThËm chÝ mét sù kiÖn thêi kú lÆp l¹i 10 n¨m lý tëng ®ßi hái sè liÖu lò métthÕ kû hoÆc nhiÒu h¬n ®Ó thu ®îc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c ®é lín ®Ønh lò, trong thêi gianmµ nh÷ng ®Æc trng cña hÇu hÕt c¸c lu vùc cã xu híng thay ®æi theo c¸ch cã thÓ cãmét ¶nh hëng ®Õn ph©n bè tÇn suÊt lò. C¸c ®Æc trng tÇn suÊt cña nh÷ng trËn ma,cùc h¹n còng ®îc biÕt ®· thay ®æi trong 100 n¨m tríc hoÆc h¬n n÷a, v× nh÷ng dao264®éng khÝ hËu vµ cã lÏ còng c¶ thay ®æi khÝ hËu. §a ra tiÒm n¨ng nh vËy cho sù thay®æi quan träng, c¸i thËt sù ®îc yªu cÇu lµ mét íc lîng x¸c suÊt cña mét con lò víi®é lín cho tríc díi c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn thêi (hoÆc t¬ng lai thay ®æi), vµ biÓu thøc cñax¸c suÊt nµy díi d¹ng mét thêi kú lÆp l¹i th× cã phÇn l¹c ®êng. Nh vËy, íc lîng tÇn suÊt lò lµ mét vÊn ®Ò rÊt khã kh¨n. Cã mét sù thay ®æicña nh÷ng ph¬ng ph¸p s½n cã ®Ó kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò, kÓ c¶ íc lîng thèng kªdùa vµo mÉu ®o ®¹c lò t¹i mét vÞ trÝ, nh÷ng ph¬ng ph¸p ®Þa ph¬ng ho¸ cho nh÷nglu vùc kh«ng cã sè liÖu vµ nh÷ng ph¬ng ph¸p dùa vµo m« h×nh ma -dßng ch¶y. Métnghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ chñ ®Ò thó vÞ nµy n»m ngoµi ph¹m vi cña quyÓn s¸ch nµy; ë ®©ychóng ta sÏ chØ xem xÐt c¸ch tiÕp cËn m« h×nh hãa ma -dßng ch¶y, mét c¸ch tiÕp cËnmµ hiÖn thêi ®ang thu hót mét sè quan t©m. Cã sù suy ®o¸n r»ng ë nhiÒu vïng cña thÕ giíi, nh÷ng sù kiÖn cùc h¹n sÏ trëthµnh cùc h¹n h¬n nh mét kÕt qu¶ cña c¶ c¸c thay ®æi khÝ hËu lÉn thay ®æi sö dông®Êt. Lý do ®i theo híng c¶nh b¸o cña khÝ quyÓn sÏ g©y ra vßng tuÇn hoµn tÝch cùch¬n, dÉn tíi nh÷ng trËn ma cùc h¹n h¬n, trong khi sù ph¸ rõng vµ ®« thÞ hãa vµnh÷ng thay ®æi sö dông ®Êt kh¸c sÏ cã xu híng lµm t¨ng c¸c hÖ sè dßng ch¶y. §ångthêi, sù t¨ng mùc níc biÓn liªn quan ®Õn sù tan cña nh÷ng khèi b¨ng ë cùc vµ nhiÖt®é biÓn t¨ng cã thÓ lµm cho nh÷ng vïng cöa s«ng vµ ven biÓn dÔ bÞ ngËp lôt h¬n. NÕu®iÒu nµy chøng tá lµ xÈy ra th× qu¸ tr×nh cña c¶nh b¸o lò sÏ cµng ngµy cµng trë nªnquan träng h¬n. Theo lÞch sö, con ngêi ®· cã xu híng thêng xuyªn tr¸nh nh÷ng ®ång b»ngngËp lôt thêng xuyªn ®Ó sinh sèng. Tuy nhiªn, víi d©n sè ngµy cµng t¨ng vµ sù ®«thÞ hãa ngµy cµng t¨ng, cµng ngµy cµng cã thªm nhµ ë vµ nh÷ng tßa nhµ th¬ng m¹i ënh÷ng vïng lµ bé phËn cña ®ång b»ng ngËp lôt tù nhiªn. Víi t×nh huèng nµo ®ã,nh÷ng c«ng tr×nh phßng chèng ngËp lôt nh ®Ëp ch¾n vµ ®ª ®iÒu hoÆc c¸c kÌ cã thÓ södông ®Ó g ...