Mối liên quan giữa SNP72 gen p53 và SNP 309 gen MDM2 với nguy cơ ung thư phổi

Đa hình thái nucleotid đơn (Single Nucleotide Polymorphism - SNP) tại vị trí codon 72 trên exon 4 gen p53 với sự biến đổi nucleotid G > C làm thay đổi acid amin Arg > Pro và SNP 309 T > G gen MDM2 đã được công bố có mối liên quan với ung thư phổi.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mối liên quan giữa SNP72 gen p53 và SNP 309 gen MDM2 với nguy cơ ung thư phổi TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC MỐI LIÊN QUAN GIỮA SNP72 GEN P53 VÀ SNP309 GEN MDM2 VỚI NGUY CƠ UNG THƯ PHỔI Trần Khánh Chi, Trần Huy Thịnh Trường Đại học Y Hà Nội Đa hình thái nucleotid đơn (Single Nucleotide Polymorphism - SNP) tại vị trí codon 72 trên exon 4 gen p53 với sự biến đổi nucleotid G > C làm thay đổi acid amin Arg > Pro và SNP 309 T > G gen MDM2 đã được công bố có mối liên quan với ung thư phổi. Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu trên Thế giới vẫn chưa được khẳng định nhất quán trên các quần thể nghiên cứu khác nhau. Đề tài được thực hiện nhằm xác định nguy cơ mắc ung thư phổi liên quan đến SNP Arg72Pro gen p53 và SNP 309 T ˃ G gen MDM2. 208 bệnh nhân được chẩn đoán xác định ung thư phổi nguyên phát tại Trung tâm Hô hấp, Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu – Bệnh viện Bạch Mai và 173 người không mắc ung thư phổi được lựa chọn nghiên cứu; tiến hành phân tích một số đặc điểm về lâm sàng và xác định SNP Arg72Pro gen p53, SNP 309 T ˃ G gen MDM2 liên quan đến nguy cơ gây ung thư phổi. Kết quả ghi nhận kiểu gen SNP309 GG của gen MDM2 làm gia tăng nguy cơ ung thư phổi 1,7 lần với OR = 1,7; 95%CI = 1,4 - 2,7 và 1,8 lần ở nam giới với OR = 1,8; 95%CI = 1,02 - 3,2 theo mô hình gen lặn; không ghi nhận được mối liên quan giữa SNP Arg72Pro gen p53 với nguy cơ mắc ung thư phổi (OR = 0,79; 95%CI = 0,45 - 1,36). Kiểu gen GG của gen MDM2 làm tăng nguy cơ ung thư theo mô hình gen lặn. Chưa thấy được sự tương quan giữa SNP Arg72Pro gen p53 với nguy cơ mắc ung thư phổi. Từ khóa: SNP Arg72Pro gen p53, gen MDM2, SNP 309 T ˃ G gen MDM2, ung thư phổi I. ĐẶT VẤN ĐỀ Ung thư phổi là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên Thế giới và Việt Nam [1]. Bên cạnh yếu tố nguy cơ chính là hút thuốc lá, các nhà khoa học hiện nay tập trung vào nghiên cứu vai trò của kiểu gen trong việc xác định những cá thể nhạy cảm với ung thư, trong đó có ung thư phổi. Kiểu gen nhạy cảm với ung thư có thể được hình thành từ tính đa hình của các gen mã hoá tổng hợp nên các phân tử protein tham gia vào quá trình chuyển hoá các hợp chất gây ung thư, kiểm soát chu kỳ tế bào, sửa chữa các tổn thương DNA và chết theo chương trình của tế bào [2]. Gen p53 là gen áp chế ung thư nằm tại vị trí p13.3 của nhiễm sắc thể (NST) số 17, mã hóa protein p53 có trọng lượng phân tử 53kDa - một protein trong nhóm điều hòa chu kỳ tế bào. Con đường tín hiệu p53 có vai trò trung tâm trong quá trình ngăn chặn sự phát sinh ung thư nhờ khả năng dừng chu kỳ tế bào và gây chết theo chương trình của tế bào (apoptosis) khi có sự tổn thương DNA không được sửa chữa hay xuất hiện sự hoạt hoá các oncogen. Đột biến gen p53 gặp khá phổ biến trong nhiều loại ung thư trong đó có ung thư phổi và được nhiều nghiên cứu trên thế giới cũng như tại Việt Nam đề cập đến [3]. Gen MDM2 nằm trên nhánh dài của nhiễm Địa chỉ liên hệ: Trần Khánh Chi, Bộ môn Hóa sinh, Trường Đại học Y Hà Nội sắc thể số 12 giữa vị trí vùng 14 băng 3 đến Email: chibish@gmail.com vùng 15. MDM2 là yếu tố điều hoà âm tính Ngày nhận: 23/12/2016 trong con đường tín hiệu p53 do có thể gắn Ngày được chấp thuận: 26/2/2017 trực tiếp với protein p53 và ức chế hoạt tính TCNCYH 106 (1) - 2017 1 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC của chúng. Đồng thời MDM2 còn thúc đẩy quá tâm Y học hạt nhân và Ung bướu - Bệnh viện trình giáng hoá protein p53 trong tế bào thông Bạch Mai được chẩn đoán xác định bằng mô qua con đường ubiquitin hoá [4]. bệnh học. Đa hình Arg72Pro trên exon 4 của gen p53 - 173 mẫu máu của nhóm chứng không nằm trong vùng giàu prolin, có vai trò quan mắc các loại ung thư, tương ứng về tuổi và trọng đối với chức năng apoptosis của protein giới với nhóm bệnh. p53. Sự thay thế nucleotid G > C tại codon 72 dẫn đến bộ ba CGC mã hóa cho arginin bị 2. Phương pháp thay đổi thành bộ ba CCC mã hóa cho prolin - Tách chiết DNA tổng số từ các mẫu máu [5]. Biến thể Arg tăng cường quá trình apop- theo phương pháp sử dụng enzyme protease tosis và ức chế sự biến đổi của tế bào. Ngược K và phenol: chloroform: isoamyl alcohol. lại, biến thể Pro tăng cường quá trình phiên - Xác định kiểu gen SNP Arg72Pro gen mã của các gen sửa chữa DNA. Nhiều nghiên p53 cứu cho thấy, đa hình Arg72Pro có tương (Restriction Fragment Length Polymorphism - bằng phương pháp RFLP - PCR quan với nguy cơ mắc và tiến triển của một số PCR). bệnh lý ung thư như ung thư vú, đại tràng, + Khuếch đại vùng gen chứa SNP phổi, gan và cổ tử cung. Bên cạnh đó, nhiều Arg72Pro của gen p53 bằng phương pháp nghiên cứu về tính đa hình thái của gen PCR, sử dụng cặp mồi đặc hiệu: MDM2 ghi nhận SNP quan trọng nhất nằm ở F: 5’ - CTG GTA AGG ACA AGG GTT GG - 3’. vị trí 309 - SNP309 (rs2279744), trong đó sự R: 5’ - ACT GAC CGT GCA AGT CAC AG - 3’. biến đổi từ nucleotid T thành nucleotid G đã được chứng minh làm tăng ái lực của sự hoạt hóa phiên mã Sp1 dẫn đến sự biểu hiện ở mức độ cao hơn mRNA và protein của MDM2 gây ức c ...