Môi trường giáo dục - Chương 1 - Phần 2

Như vậy, có thể hiểu một vấn đề mang tính quy luật là: Chỉ trong môi trường lao động sáng tạo của con người, các giá trị văn hóa, các hoạt động giáo dục mới được hình thành và phát triển bền vững. III. VĂN HOÁ GIÁO DỤC VÀ VĂN HOÁ NHÀ TRƯƠNG Phạm trù văn hoá giáo dục được nhận diện từ hai phạm trù: phạm trù “ văn hoá” và phạm trù “ giáo dục” . Văn hoá được hiểu là cái đẹp, cái có giá trị chứa đựng sự hướng thiện đạt tới mục đích. Giáo dục...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Môi trường giáo dục - Chương 1 - Phần 2tiến bộ của cuộc sống. Như vậy, có thể hiểu một vấn đề mang tính quy luật là:Chỉ trong môi trường lao động sáng tạo của con người, cácgiá trị văn hóa, các hoạt động giáo dục mới được hìnhthành và phát triển bền vững. III. VĂN HOÁ GIÁO DỤC VÀ VĂN HOÁ NHÀTRƯƠNG Phạm trù văn hoá giáo dục được nhận diện từ hai phạmtrù: phạm trù “ văn hoá” và phạm trù “ giáo dục” . Văn hoáđược hiểu là cái đẹp, cái có giá trị chứa đựng sự hướngthiện đạt tới mục đích. Giáo dục được hiểu là quá trìnhchuyển giao kinh nghiệm xã hội thông qua dạy học là chủyếu. Do vậy, “ văn hoá giáo dục” là nét đẹp của công việcdạy học, nét đẹp nghề thầy đem lại lợi ích cha người học,cho cộng đồng. Suy rộng ra, văn hoá giáo dục là hệ thốnggiá trị trong quá trình hoạt động giáo dục, tạo nên niềm tin,giá trị về thái độ của các thành viên tham gia vào hoạt độnggiáo dục trong các cơ sở giáo dục (chủ yếu là trường học),ảnh hưởng đến cách làm việc của nhà trường và hiệu quảhoạt động của nó trong thực tế. Trong thực tế, sự say mê,trách nhiệm trong nghề dạy học của giáo viên mang đậmnét văn hoá nghề nghiệp. Nền sản xuất cũ khi nông nghiệp là phổ biến với độnglực kinh tế nông nghiệp, có văn hoá giáo dục tập trung vàongười thầy. Đặc trưng của văn hoá giáo dục này là đặtngười thầy ở vị trí trung tâm của quá trình đào tạo. Thôngtin từ bài giảng của thầy là chân lý tuyệt đối người học tiếpnhận thụ động theo sự hướng dẫn chỉ bảo của thầy. Trongkhi xã hội đang thiếu thông tin, hoặc thông tin chưa đượcxử lí, thì nguồn thông tin có giá trị nhất là từ người thầy. 27 Cách dạy học theo lối uy quyền là chủ yếu, kiến thứcđược truyền từ miệng cho đến tai, hình thức biểu hiện phổbiến là “ thầy giảng - trò ghi” . Người học phải phục tùngthầy tuyệt đối và tâm niệm mọi việc “ không thầy đố màylàm nên” . Văn hoá giáo dục theo lối này thậm chí vẫnđang tồn tại ở nước ta hiện nay. Trong các cơ sở đào tạogiáo viên (trường đại học, khoa sư phạm, trường caođẳng...) vẫn còn tồn tại một số giáo viên dạy theo lối dạyhọc uy quyền, áp đặt Điều này là nguyên nhân chính dẫnđến sự trì trệ trong dạy học, cản trở các yếu tố tiến bộ trongnhà trường. Nền sản xuất mới khi kinh tế công nghiệp và dịch vụchiếm tỷ trọng lớn trong việc tạo ra tổng sản phẩm xã hộimà động lực chủ yếu là tri thức, trí tuệ thế “ văn hoá giáodục uy quyền” phải được thay thế bằng “ văn hoá giáo dụcdạy học cộng tác, dân chủ. Người thầy vẫn có vị trí quantrọng trong hoạt động dạy học được xã hội tôn vinh, songngười học có vị trí trung tâm của tiến trình đào tạo. Đặctrưng của văn hoá giáo dục này là “ thầy thiết kế - trò thicông” hay “ thầy dẫn dắt - trò lĩnh hội” . Người thầy dẫndắt trò đi từ những kiến thức cơ bản đến những kiến thứcchuyên sâu với vai trò người hướng dẫn, người chỉ đạo,người cố vấn trong quá trình đào tạo Người học dưới sựhướng dẫn, giúp đỡ của thầy trau dồi cho mình năng lựcchủ động tự điều khiển quá trình tiếp thu kiến thức, mởmang kiến thức. Thầy nêu vấn đề, hoặc gợi mở nêu vấn đề,trò tập giải quyết vấn đề, tiến tới độc lập giải quyết vấn đề.Quan hệ thầy trò trên nền tảng “ thầy quý trò - trò kínhthầy” có sự đối thoại cởi mở dân chủ giữa thầy với trò, tròvới thầy. Thầy giúp trò “ Học một biết mười”, trò có ý chítự học, tự động học tập, biến quy trình đào tạo thành quátrình tự đào tạo. (Xem thêm: Đặng Quốc Bảo : Quản lí 28trường học - một số vấn đề lí luận và thực tiễn - Tập bàigiảng chuyên đề cao học quản lí giáo dục, ĐH Quốc gia,H., 2004). Môi trường này thực sự là môi trường dân chủ,đã khuyến khích người dạy và người học sáng tạo, về bảnchất là môi trường xã hội văn minh, hiện đại. Jepherson đã nói một cách hình ảnh về kinh tế tri thức,đại ý: anh nghe tôi nói, thu nhận kiến thức của tôi nhưngkhông làm tôi dốt đi. Châm ngọn nến của anh bằng lửa củatôi, nến của anh sáng lên, nhưng lửa của tôi không tối đi.Như vậy, sự chia xẻ, sự phát triển của trí tuệ là đặc trưngcủa kinh tế tri thức và đây là tư tưởng mới, nội dung mớitrong giáo dục nhà trường hiện đại. Theo đó, các quan hệtrong trường học và ngoài trường học cần có sự đồng thuậnđể hướng đến mục tiêu phát triển xã hội, phát triển conngười. Đặc trưng của nền văn minh trí tuệ là tạo ra các xuhướng cộng tác trong mọi lĩnh vực cùng với sự cạnh tranhquyết liệt. Do đó trong giáo dục, đặc biệt là giáo dục đạihọc, phẩm chất của chuyên gia cần có là năng lực hợp tácvà cạnh tranh. Đây là hai phẩm chất còn yếu của sinh viêncác trường đại học, ngay cả trong các trường, viện nghiêncứu, để thiết lập được các quan hệ cộng tác có hiệu quảcũng cần có thời gian lâu dài. Trong xã hội hiện đại, khi trí tuệ là quyền lực và tri thứclà hàng hoá thì lối sống biết chia xẻ đã đem lại sức mạnhmới - đó là lối sống trong thời đại kinh tế tri thức. Trongcác định nghĩa về học tập, ý kiến của tác giả Lâm QuangThiệp rất đáng chú ý: “ Học là quá trình tự biến đổi mìnhvà làm phong phú mình bằng cách chọn nhập và xử líthông tin lấy từ môi trường xung quanh” (Tạp chí Giáodục, số 118, 7/2005). Như vậy, để tích cực hoá hoạt độnghọc tập của người học, cần xây dựng một môi trường thôngtin phong phú, môi trường kiến thức tích cực để người học 29phát triển. Nói đến “ văn hoá giáo dục” tất yếu phải mởrộng bàn về “ văn hoá nhà trường” . Hoạt động dạy và họccủa thầy, trò được diễn ra trong phạm vi nhà trường. Nhàtrường dù theo phương thức chính quy “ formal education”hay theo phương thức không chính quy “ nonformaleducation” đều là môi trường tốt để thầy và trò thống nhấtvới nhau thực hiện mục tiêu đào tạo, phương pháp đào tạodo mục tiêu phát triển xã hội, thành quả của khoa học vàtrình độ cơ sở vật chất kỹ thuật xã hội quy định. Mô hìnhdạy học thông qua các phương tiện truyền thông, mạngInternet, qua các mô hì ...