Một số chính sách xã hội của các chúa Trịnh đối với ngoại Kiều phương Tây 1

Một số chính sách xã hội của các chúa Trịnh đối với ngoại Kiều phương Tây 1Từ thế kỷ XVI, khi nhiều nước phương Tây đến Đàng Ngoài xin được đặt quan hệ ngoại giao thì cũng như các nước phương Đông khác, quốc gia Đại Việt phải đối diện với một làn sóng văn minh mới. Hệ quả của sự giao lưu đó dẫn đến những ảnh hưởng lẫn nhau giữa các nền văn hoá và trên thực tế đã tạo ra những biến đổi xã hội không nhỏ. Đây là mối lo ngại cho triều đình Lê -...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số chính sách xã hội của các chúa Trịnh đối với ngoại Kiều phương Tây 1 Một số chính sách xã hội của các chúa Trịnh đối với ngoại Kiều phương Tây 1 Từ thế kỷ XVI, khi nhiều nước phương Tây đến Đàng Ngoài xin được đặt quanhệ ngoại giao thì cũng như các nước phương Đông khác, quốc gia Đại Việt phảiđối diện với một làn sóng văn minh mới. Hệ quả của sự giao lưu đó dẫn đến nhữngảnh hưởng lẫn nhau giữa các nền văn hoá và trên thực tế đã tạo ra những biến đổixã hội không nhỏ. Đây là mối lo ngại cho triều đình Lê - Trịnh vì kẻ cầm quyền lạirất muốn duy trì một xã hội ổn định trong trật tự phong kiến. Để giải quyết mối longại này, các chúa Trịnh đã đưa ra nhiều chính sách xã hội khác nhau đối vớingoại kiều phương Tây. Hoạt động của ngoại kiều phương Tây ở Đàng Ngoài thế kỷ XVII - XVIII... Tranh vẽ đám rước chúa Trịnh xuất hành, thế kỷ 17 Năm 1523, vua Bồ Đào Nha đã gửi một bức thư đến chính quyền Đại Việtchính thức xin thông thương và truyền đạo. Đến năm 1533, giáo sĩ người Bồ ĐàoNha đã tới Đàng Ngoài truyền đạo, mở đầu cho quan hệ bang giao giữa Đại Việtvới các nước phương Tây. Sang thế kỷ XVII, người Hà Lan, người Anh và ngườiPháp cũng lần lượt đến Đàng Ngoài đặt quan hệ ngoại giao. Thời kỳ này, các nước phương Tây đến Đàng Ngoài chỉ có hai hoạt động chính,đó là thông thương và truyền giáo. Tuy nhiên, động cơ và mục đích của mỗi nướccó khác nhau. Nếu như người Hà Lan và người Anh đặt trọng tâm vào mở rộng thịtrường buôn bán thì người Bồ Đào Nha và người Pháp lại chú ý nhiều hơn đếnviệc truyền đạo. Những hoạt động của người Pháp mập mờ giữa lĩnh vực tôn giáovà thương mại, “họ có thương điếm nhưng không thể nói rành mạch là dùng đểbuôn bán hay nhằm mục đích truyền giáo”(2). Người Bồ Đào Nha cũng vậy, ảnhhưởng thương nghiệp của họ mờ nhạt, chủ yếu là việc truyền đạo. Cho phép thông thương và truyền đạo đồng nghĩa với việc chính quyền ĐàngNgoài thừa nhận có một cộng đồng người Âu sinh sống ổn định và lâu dài trên đấtnước. Phần lớn ngoại kiều cư trú trong các thương điếm của họ. Thương điếm củaHà Lan được lập ở phố Hiến từ năm 1637 đến năm 1700 và ở Kẻ Chợ từ năm1644 đến năm 1700. Thời gian hoạt động ngắn hơn so với người Hà Lan nhưngthương điếm của người Anh cũng tồn tại suốt 25 năm (1672-1697). Năm 1680,Công ty Đông Ấn của Pháp cũng được phép lập thương điếm và hoạt động thươngmại liên tục trong 5 năm (1681-1686). Bên cạnh đó, do công việc truyền giáo màcác giáo sĩ phương Tây lại càng muốn cư trú lâu dài và hoà nhập sâu hơn vào đờisống của người dân Việt. Kết quả là đã hình thành một cộng đồng người ngoạiquốc trên lãnh thổ Đàng Ngoài. Trong quá trình cộng cư đó, lẽ tự nhiên sẽ diễn racác mối quan hệ xã hội giữa người Việt với người phương Tây. Một số chính sách xã hội của các chúa Trịnh Để ổn định và phát triển xã hội, đòi hỏi Nhà nước phải có những chính sách ph ùhợp cho ngoại kiều của từng nước cũng như trong từng hoàn cảnh, từng thời kỳlịch sử cụ thể. Trên thực tế, chính quyền Lê - Trịnh đã cố gắng đưa ra nhiều giảipháp trên tất cả các lĩnh vực nhằm củng cố và phát triển Đàng Ngoài trong đó cónhững chính sách về xã hội đối với ngoại kiều châu Âu. Nghiên cứu những chínhsách xã hội đối với ngoại kiều của các chúa Trịnh trong quá trình điều hành quốcgia Đàng Ngoài, xét đến cùng, chính là tìm hiểu thái độ của chính quyền ĐàngNgoài đối với các nước phương Tây ở thế kỷ XVII - XVIII, từ đó chúng ta có thểnhìn nhận một cách toàn diện hơn về một trong những thời kỳ biến động và phứctạp nhất của lịch sử dân tộc. Các chính sách này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến mốiquan hệ bang giao giữa Đại Việt với phương Tây. Trong thế kỷ XVII, quan hệ giữa chính quyền Lê - Trịnh với phương Tây nhìnchung là rất hoà hảo. Điều đó thể hiện ở ngay cách tiếp đón nồng hậu của các chúaTrịnh. Chính những người châu Âu đã công nhận rằng: “Khi đến xứ này thì lầnnào trở lại họ cũng được chúa đón chào, lần sau trọng thị hơn lần trước”(4). Ngày24/7/1641, chúa Trịnh Tráng gửi cho phó Toàn quyền Hà Lan ở Đài Loan một bứcthư, trong thư thể hiện rõ sự tin cậy và quý mến đối với người phương Tây: “Tôithấy ông ta (thuyền trưởng Hartsinde) tâm địa ngay thẳng, tôi coi ông ta như bàntay phải của tôi và thắng lợi to nhất là người Hà Lan được tự do buôn bán ở ĐàngNgoài”(9). Trước đó, năm 1627, chúa Trịnh Tạc còn kết bạn đồng tuế với giáo sĩAlexandre de Rhodes(1). Đa số các chúa Trịnh đều tỏ ra có thiện cảm với người phương Tây. Chẳng hạnnhư Trịnh Doanh (1720-1767), mặc dù là vị chúa đã ra nhiều lệnh chỉ cấm c ư trúđối với người phương Tây nhưng cũng có lúc bảo vệ kiều dân châu Âu. TrịnhDoanh đã từng có lệnh cấm sự miệt thị với người phương Tây: “…Ai dám nói xấungười châu Âu nữa sẽ bị cắt lưỡi”(5). Nhận thức rõ là số lượng ngoại kiều châu Âu cư trú ở Đàng Ngoài, dù ít, nhưngđây là một cộng đồng người cần phải quan tâm nhất. Do vậy, để dễ dàng cho việcquản lý, các chúa Trịnh đã có những chính sách cụ thể đối với họ. Năm Khánh Đức thứ hai (1650), chúa Trịnh Tạc đã ra quy định cho phép: “Cáctàu Hoà Lang (Pháp), Bồ Đào Nha, Italia, Anh, Ô lan (Hà Lan) khi đến nơi sẽđược phép trú ngụ ở những làng Thanh Trì và Khuyến Lương, được canh gác vàđược một người thông sự cùng quốc tịch để phiên dịch và giúp đỡ hiểu biết thểlệ…”(11). Từ châu Âu sang, người phương Tây luôn mong muốn có một môi trường thuậntiện và yên ổn cho những hoạt động của họ ở Đại Việt. Để làm được điều đó, họluôn tìm mọi cách để lấy thiện cảm của các vua chúa cũng nh ư các quan lại và dânchúng bằng cách dùng nhiều quà biếu hay đáp ứng những nhu cầu đòi hỏi của cácchúa Trịnh đưa ra. Đồng thời, ngoại kiều ph ương Tây rất khéo dùng chiêu bài tìmcha mẹ nuôi có thế lực để tránh sự nhũng nhiễu của giới quan lại quản lý ở địaphương. Không dừng lại đây, họ còn lấy vợ Việt. Người châu Âu lợi dụng việc lấyvợ Việt đ ...