Một số chính sách xã hội của các chúa Trịnh đối với ngoại Kiều phương Tây

Một số chính sách xã hội của các chúa Trịnh đối với ngoại Kiều phương Tây 2Những điều kiện thuận lợi mà các chúa Trịnh đã dành cho ngoại kiều làm cho người phương Tây hoà nhập rất nhanh vào cộng đồng người Việt. Hơn nữa, người dân Đại Việt cũng tỏ ra không có sự nghi kỵ người phương Tây. Chính những người phương Tây đã khẳng định rằng, khi đến Đàng Ngoài họ đã nhận được nơi đây những tình cảm bằng hữu thân thiết và “cảm thấy tự do y như sống ở nhà riêng của họ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số chính sách xã hội của các chúa Trịnh đối với ngoại Kiều phương Tây Một số chính sách xã hội của các chúa Trịnh đối với ngoại Kiều phương Tây 2 Những điều kiện thuận lợi mà các chúa Trịnh đã dành cho ngoại kiều làm chongười phương Tây hoà nhập rất nhanh vào cộng đồng người Việt. Hơn nữa, ngườidân Đại Việt cũng tỏ ra không có sự nghi kỵ người phương Tây. Chính nhữngngười phương Tây đã khẳng định rằng, khi đến Đàng Ngoài họ đã nhận được nơiđây những tình cảm bằng hữu thân thiết và “cảm thấy tự do y như sống ở nhàriêng của họ vậy”(12). Hệ quả của sự giao lưu đó dẫn đến những ảnh hưởng lẫn nhau giữa các nền vănhóa. Bởi đây không đơn thuần là sự tiếp xúc giữa hai cộng đồng người với nhaumà hơn thế là sự tiếp xúc giữa hai nền văn minh. Người châu Âu đến cư trú đãmang theo cả những giá trị văn hoá phương Tây với nhiều nét khác biệt so với vănminh Đại Việt và trên thực tế đã tạo ra những biến đổi xã hội không nhỏ. Đây làmối lo ngại cho triều đình Lê - Trịnh vì kẻ cầm quyền lại rất mong muốn duy tr ìmột xã hội ổn định trong trật tự phong kiến. Giải quyết mối lo ngại này, các chúa Trịnh hoặc là “Việt hoá” người Âu, bắtngoại kiều sống theo tập tục của người Việt, hoặc là biệt lập họ khỏi cộng đồngngười Việt. Có những vị chúa thì chỉ thực hiện một trong hai giải pháp, nhưng đasố các chúa Trịnh đã đồng thời thực hiện song song cả hai sự lựa chọn. 1. Chính sách Việt hoá người Âu, bắt ngoại kiều tuân theo tập tục ngườiViệt Vào tháng 8-1663, chúa Trịnh Tạc đã ra một lệnh chỉ: “Cho phép các thừa ty ralệnh cho tất cả các quan huyện, chánh tổng, lý trưởng, trưởng thôn, trưởng xómphải lập một bản kê khai chi tiết số người nước ngoài ngụ cư ở địa phương mình,khi nào có thì ghi thêm. Những người nào mà đã có vợ con, thì phải đăng ký vàosổ hộ tịch”(6). Trước đó, năm Khánh Đức thứ hai (1650), chúa Trịnh Tráng đ ã đưara những quy định về các lễ nghi mà người Âu phải tuân theo: “Trong khi điđường, chỉ người trưởng đoàn được cưỡi ngựa. Đến trước cổng các dinh thị lớn vàtrước cửa đình thì phải xuống ngựa…”(6). Cuối thế kỷ XVII, trong thời gian cầmquyền của mình, tháng 7-1696 Trịnh Căn lại ra những quy chế cụ thể từ cách ănmặc, lối sống cho những người phương Tây: “Phàm các xã dân ở giáp địa giới vớingười ngoại quốc, từ ngôn ngữ đến ăn mặc và cư xử đều nên tuân theo dáng vẻ, lềlối và phong tục nước ta, cấm không được bắt chước người ngoại quốc”(7). Đếntháng 12-1717, Trịnh Cương ban hành một lệnh chỉ: “định rõ chế độ khu xử vớingười nước ngoài, cho phép ở đâu thì nhập tịch và chịu tạp dịch ở đó. Phải đónggóp mọi việc cho nhà nước. Từ tiếng nói, ăn mặc đến đầu tóc đều phải nhất nhấttuân theo phong tục Đại Việt”(10). Đáng chú ý, chính quyền Đàng Ngoài còn đảm bảo cho ngoại kiều người Âu cónhững quyền hạn nhất định của mình như: có quyền tự do đi lại, buôn bán, có thểkết hôn với người bản xứ…, hơn nữa còn có cả quyền sở hữu đất đai ở nhữngthương điếm của họ. Điều này được minh chứng qua sự kiện vào tháng 8-1697,khi thương nhân Anh được phép đến Kẻ Chợ thì họ có quyền thuê nhà của mộtngười phụ nữ Bồ Đào Nha tên là Monica Đabada để thông thương(11). Nếu xảy ra va chạm hay tranh chấp giữa người châu Âu với người Việt, trongnhững trường hợp đó, các chúa Trịnh rất công bằng với người phương Tây. Vấnđề này các chúa Trịnh đã có lệnh chỉ rõ ràng: “Những ngoại kiều bị kết tội gây rốiđối với người dân vô tội thì sẽ bị phạt và đền bù. Làm một người chết phải đền100.000 đồng cash*… Người phương Tây sẽ được phép kháng cự lại bất cứ aichống phá hoặc làm hại bản thân”(12). Một sự kiện được chính người châu Âu ghi lại thể hiện tính công bằng trongviệc đối xử với ngoại kiều của các chúa Trịnh: “Viên quan coi tàu của Đàng Ngoàimà những người Anh gọi là On Ta Hia(?) mua hàng của người Anh định không trảtiền nhưng bị chúa Trịnh Sâm buộc phải trả và hạn trong 15 ngày nếu không trảđược sẽ ra lệnh bán nhà và của cải để trả cho thương nhân người Anh đó”(11). Có thể nói, trong suốt hai thế kỷ, các chúa Trịnh đã cố gắng bằng mọi biện phápnhằm “Việt hoá” người châu Âu, biến họ trở thành thần dân của mình hoặc chí ítcũng bắt họ tuân thủ theo những phong tục tập quán của ng ười Việt. Những chínhsách mà các chúa Trịnh cho thực thi đó có tác dụng tạo điều kiện thuận lợi chongười phương Tây cư trú và hoạt động ở Đàng Ngoài. Kết quả của nó là làm chomối quan hệ giữa hai cộng đồng người Việt và người Âu ngày càng có những ảnhhưởng mạnh mẽ lẫn nhau. Không phải chỉ người Âu theo phong tục người Việt màngược lại, người Việt cũng tiếp thu những tập tục mới lạ của người châu Âu, từphong tục đến khoa học kỹ thuật…, đặc biệt là tôn giáo. Từ năm 1533 đến năm1659, “ở Đàng Ngoài đã có tới 331 nhà thờ, riêng Sơn Nam là 183”(9). Đến thế kỷXVIII ở Đàng Ngoài đã có hàng chục vạn tín đồ người Việt theo Thiên chúa giáo.Ngay cả mẹ của chúa Trịnh ...