Một số đặc điểm thực vật học và thành phần hóa học của cây chè Dây phân bố ở huyện K'Bang, tỉnh Gia Lai

Cây chè Dây phân bố ở xã Krong, huyện K’Bang, thuộc địa phận Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh tỉnh Gia Lai được định danh tên khoa học là: Ampelopsis cantoniensis (Hook. et Arn.) Planch. thuộc dạng dây leo gỗ; Trong cấu tạo vi phẫu của thân và lá cây chè Dây bao gồm nhu mô đồng hóa, cấu tạo mạch gỗ, mạch libe và mô che chở. Trong bột dược liệu của cây chè Dây đã nhận biết được nhu mô đồng hóa, các tế bào biểu bì, khí khổng và tinh thể oxalat canxi.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số đặc điểm thực vật học và thành phần hóa học của cây chè Dây phân bố ở huyện K’Bang, tỉnh Gia LaiBÁO CÁO KHOA HỌC VỀ NGHIÊN CỨU VÀ GIẢNG DẠY SINH HỌC Ở VIỆT NAM - HỘI NGHỊ KHOA HỌC QUỐC GIA LẦN THỨ 4DOI: 10.15625/vap.2020.00037 MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC VÀ THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA CÂY CHÈ DÂY PHÂN BỐ Ở HUYỆN K’BANG, TỈNH GIA LAI Nguyễn Thị Dịu1, Nguyễn Hoàng Lộc2, Nguyễn Minh Trí2,*, Nguyễn Việt Thắng2 Tóm tắt: Cây chè Dây phân bố ở xã Krong, huyện K’Bang, thuộc địa phận Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh tỉnh Gia Lai được định danh tên khoa học là: Ampelopsis cantoniensis (Hook. et Arn.) Planch. thuộc dạng dây leo gỗ; trong cấu tạo vi phẫu của thân và lá cây chè Dây bao gồm nhu mô đồng hóa, cấu tạo mạch gỗ, mạch libe và mô che chở. Trong bột dược liệu của cây chè Dây đã nhận biết được nhu mô đồng hóa, các tế bào biểu bì, khí khổng và tinh thể oxalat canxi. Kết quả định tính các nhóm chất trong bột dược liệu chè Dây Ampelopsis cantoniensis (Hook. et Arn.) Planch. có các thành phần: flavonoid, anthranoid, saponin, tannin, đường khử tự do, carotenoid, acid hữu cơ và chất béo. Từ khóa: Cây chè Dây, đặc điểm thực vật học, Kon Ka Kinh, Gia Lai.1. MỞ ĐẦU Chè dây có tác dụng diệt vi trùng, vi khuẩn (Phùng Thị Vinh, 1993), giảm độ acidtại dạ dày, giúp cho bệnh viêm loét dạ dày, tá tràng dễ liền sẹo, cắt cơn đau do viêm loéthành tá tràng, giúp tiêu hoá tốt, dễ ngủ... (Vũ Nam, 1995). Các nghiên cứu trên lâm sàngcũng cho thấy chè Dây không có các tác dụng phụ như đầy bụng, nôn mửa, khó chịu, mệtmỏi, nhức đầu hoặc các biểu hiện dị ứng.... Cây chè Dây (Ampelopsis cantoniensis (Hook. et Arn.) Planch.) có phạm vi phân bốrộng khắp ở các khu vực đồi núi, từ các tỉnh phía Bắc đến khu vực miền Trung và TâyNguyên. Để góp phần nâng cao giá trị sử dụng và mở rộng phạm vi khai thác cây chè Dây,chúng tôi tiến hành khảo sát đặc điểm thực vật học và thành phần hóa học của cây chèDây phân bố ở xã Krong, thuộc huyện K’Bang, tỉnh Gia Lai, làm cơ sở khoa học cho việcbảo tồn, sử dụng hợp lý, khai thác có hiệu quả để chữa bệnh, chăm lo sức khoẻ cộng đồngvà phát triển bền vững nguồn tài nguyên cây thuốc này tại địa phương.2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU2.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là cây chè Dây được thu hái 3 đợt từ tháng 8/2019 đến tháng1/2020 ở xã Krong, huyện K’Bang, thuộc địa phận Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh của tỉnhGia Lai. Mẫu vật có đầy đủ các bộ phận: rễ, thân, lá, hoa và quả.1Trường THPT Hoàng Hoa Thám, Gia Lai2Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế*Email: trihatrangthi@gmail.com296 BÁO CÁO KHOA HỌC VỀ NGHIÊN CỨU VÀ GIẢNG DẠY SINH HỌC Ở VIỆT NAM Dược liệu nghiên cứu là phần thân, cành và lá của cây được thu hái 3 đợt từ tháng8/2019 đến tháng 1/2020, rửa sạch và sấy khô ở nhiệt độ từ 65 oC -70 oC, sau đó tán thànhbột để làm vật liệu nghiên cứu.2.2. Phương pháp nghiên cứu Phỏng vấn trực tiếp các cán bộ kiểm lâm, nhóm hộ và các cá nhân thuộc đồng bàodân tộc ở vùng đi khảo sát thực địa thông qua bộ phiếu điều tra về cây thuốc theo BùiCông Hiển (1998). Tại phòng thí nghiệm chúng tôi tiến hành phân tích tiêu bản, xác định tên khoa họccủa mẫu cây nghiên cứu bằng phương pháp so sánh hình thái thực vật dựa vào tài liệu“Cây cỏ Việt Nam” của Phạm Hoàng Hộ (2000). Nghiên cứu đặc điểm vi phẫu của thân và lá chè Dây: cắt vi phẫu bằng microtomeLeica RM2125, làm tiêu bản và nhuộm kép theo Nguyễn Nghĩa Thìn (2007), A.J. Lack(2005). Các tiêu bản vi phẫu và bột dược liệu được quan sát, mô tả theo Nguyễn Viết Thân(2000) và chụp ảnh dưới kính hiển vi Olympus BX51 với độ phóng đại 400 lần. Định tính các thành phần hóa học của bột dược liệu thông qua các chỉ tiêu:flavonoid, alkaloid, saponin, tannin, đường khử, axit hữu cơ... theo Nguyễn Văn Đàn(1985). Tinh thể oxalat canxi được định tính bằng thuốc thử Alizalin red S theo Proia ADvà Brinn NT. (1985).3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN3.1. Đặc điểm hình thái thực vật Qua quá trình khảo sát, điều tra tại thực địa và phântích đặc điểm hình thái thực vật của mẫu tiêu bản tại phòngthí nghiệm, chúng tôi nhận thấy đối tượng nghiên cứu có cácđặc điểm chính như sau: Cây chè Dây phân bố ở xã Krong, huyện K’Bang,thuộc địa phận Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh, tỉnh Gialai thuộc dạng thân leo, thân và cành cứng, hình trụ, có lôngnhỏ, tua cuốn chẻ đôi, mọc đối diện với lá. Chè Dây có lá képlông chim lẻ, mọc so le, có 7-13 lá chét có cuống, hình tráixoan, dài 2,5-7,5 cm, rộng 1,5-5 cm, gốc tròn, đầu nhọn, mépcó ít răng cưa, nhẵn, mặt trên xanh đậm (Hình 2.A), mặt dưới Hình 1. Cây chè Dâyxanh nhạt, có lá kèm khô xác (Hình 2.B). ở huyện K’bang, Gia Lai Cụm hoa mọc ở cành non, đối diện với lá, dạng ngù, phân nhiều nhánh, rộng 3-6cm,hoa nhiều màu trắng, lưỡng tính, đài hình chén có lông mịn, 5 răng ngắn, tràng có 5 cá ...