Một số lưu ý về COX1, COX2, Coxib (Some remarks about COX1, COX2, Coxibs)

Nhóm thuốc chống viêm không steroid (Non - Steroidal - Anti - Inflammatory Drugs; NSAID) nằm trong các loại thuốc phổ biến nhất, dùng chống viêm, hạ sốt, gi.m đau. Nhiều NSAID dùng không cần kê đơn (OTC). Theo nghiên cứu trong các năm 1970 - 1980, có 40% số bệnh nhân dùng NSAID đã gặp những biến chứng đ-ờng tiêu hoá, th-ờng là đau bụng trên, khó tiêu; 29% ng-ời dùng NSAID bị ợ nóng, khó tiêu, dạ dày ợ chua ít nhất một lần trong tuần đầu dùng thuốc. Nhiều thống kê dịch tễ học khác cho thấy...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số lưu ý về COX1, COX2, Coxib (Some remarks about COX1, COX2, Coxibs) mét sè l−u ý vÒ COX1, COX2, Coxib (Some remarks about COX1, COX2, Coxibs) GS. TSKH. Hoµng TÝch HuyÒn Bé m«n D−îc lý, Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi Nhãm thuèc chèng viªm kh«ng steroid (Non - Steroidal - Anti - Inflammatory Drugs; NSAID)n»m trong c¸c lo¹i thuèc phæ biÕn nhÊt, dïng chèng viªm, h¹ sèt, gi¶m ®au. NhiÒu NSAID dïngkh«ng cÇn kª ®¬n (OTC). Theo nghiªn cøu trong c¸c n¨m 1970 - 1980, cã 40% sè bÖnh nh©n dïng NSAID ®· gÆp nh÷ngbiÕn chøng ®−êng tiªu ho¸, th−êng lµ ®au bông trªn, khã tiªu; 29% ng−êi dïng NSAID bÞ î nãng,khã tiªu, d¹ dµy î chua Ýt nhÊt mét lÇn trong tuÇn ®Çu dïng thuèc. NhiÒu thèng kª dÞch tÔ häc kh¸ccho thÊy mçi n¨m trªn thÕ giíi cã kho¶ng h¬n 20.000 ng−êi tö vong cã liªn quan ®Õn ®éc tÝnh cñaNSAID trªn èng tiªu ho¸. KÓ tõ khi b¾t ®Çu dïng NSAID, gÇn nöa triÖu ng−êi tö vong do ®éc tÝnhnµy. Nh÷ng ph¸t hiÖn tõ cuèi thÕ kû 20 vÒ hai d¹ng enzym Cycloxygenase (COX), vÒ thuèc øc chÕchän läc COX2 ®· gióp Ých ®¸ng kÓ cho ®iÒu trÞ, t¸c dông ngo¹i ý trªn èng tiªu ho¸ Ýt h¬n c¸cNSAID kinh ®iÓn. th−ëng Nobel nhê c¸c c«ng tr×nh Kh¸m ph¸ míi vÒ prostaglandin vµ c¸c chÊt sinh häc cã I. Vµi nÐt vÒ lÞch sö liªn quan. Vane (1971) ®· chøng minh c¸c N¨m 1976, Mc. Laghan dïng salicin vµ acid chÊt gièng aspirin (aspirin-like) øc chÕ ®−îcsalicylic ch÷a thÊp khíp. Salicin lµ glycosid vá cyclooxygenase (COX) nªn k×m h·m sù sinhc©y liÔu, c©y b¹ch d−¬ng, khi thuû ph©n sÏ cho tæng hîp c¸c ProstaGlandin (PG). Vane ®Òsaligenin (lµ r−îu salicylic). Tr−íc ®©y h¬n 100 xuÊt lµ sù øc chÕ COX chÝnh lµ c¬ chÕ t¸cn¨m, Felix Hoffman ®· tæng hîp salicylat ®iÒu dông vµ còng lµ c¬ chÕ g©y ®éc cña thuèctrÞ thÊp khíp. Aspirin (acid acetylsalicylic) ®−îc gièng aspirin (xin ®äc s¬ ®å d−íi ®©y)t×m ra n¨m 1899. Nh−ng lóc ®ã rÊt khã chøng minh lµ t¸c dông kh«ng mong muèn l¹i dao ®éng rÊt lín tuú tõng loÞa NSAID, thÝ dô ibuprofen vµ ketoprofen ®Òu chèng viªm gÇn nh− nhau, t¸c ®éng trªn cïng enzym, nh−ng ibuprofen l¹i lµnh tÝnh víi d¹ dµy h¬n ketoprofen nhiÒu! ChØ cho ®Õn1991, khi ph©n lo¹i ®−îc hai d−íi líp cña enzym COX lµ COX1 vµ COX2 th× mäi viÖc míi s¸ng tá: COX1 b¶o vÖ d¹ dµy, cßn COX2 kÐo theo ph¶n øng viªm. Suy luËn saligenin ng−îc l¹i th×: NSAID nµo øc chÕ COX2 sÏ §¸ng chó ý lµ thêi ®iÓm n¨m 1982, khi chèng ®−îc viªm! Th«ng th−êng, NSAID øcBergtröm, Samuelson vµ J. Vane ®−îc gi¶i chÕ ®−îc c¶ COX1 vµ COX2.* GS. TSKH. Hoµng TÝch HuyÒn, nguyªn Tr−ëng Bé m«n D−îc lý, Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi 111 Glucocorticoid (-)phospholipid acid arachidoniclipooxygenase cyclooxygenase NSAID PG endoperoxyd Leucotrien PG thromboxan Theo s¬ ®å trªn, mäi lo¹i PG ®Òu ®−îc tæng ph¶n øng viªm. KÝch thÝch viªm lµm t¨ng sinhhîp tõ acid arachidonic qua xóc t¸c cña COX. COX2 ë b¹ch cÇu ®¬n nh©n, ®¹i thùc bµo,N¨m 1979, t×m thªm ®−îc enzym mµng ho¹t dÞch, m« sôn... g©y t¨ng viªm.lipooxygenase lµm xóc t¸c cho chuyÓn tõ acid NSAID nµo øc chÕ m¹nh COX2 sÏ chèng viªmarachidonic sang leucotrien, lµ chÊt g©y co th¾t m¹nh. NSAID nµo øc chÕ m¹nh COX1 sÏ lo¹im¹nh phÕ qu¶n g©y hen. trõ c¸c PG cã Ých ë niªm m¹c d¹ dµy, hËu qu¶ II. Vai trß cña PG lµ g©y viªm, loÐt, thñng, ch¶y m¸u d¹ dµy, nh−ng còng l¹i lµm gi¶m tæng hîp thromboxan PG g©y viªm, sèt, g©y ®au: v× NSAID øc A2 ë tiÓu cÇu (xin ®äc s¬ ®å) nªn cã lîi Ých lµchÕ t¹o PG, nªn cã t¸c dông h¹ sèt, gi¶m ®au, chèng kÕt dÝnh tiÓu cÇu, chèng huyÕt khèi, vÝchèng viªm. Ng−îc l¹i, vÒ mÆt tÝch cùc, th× PG dô víi aspirin.b¶o vÖ chèng sù kÝch øng niªm m¹c d¹ dµy. IV. CÊu tróc cña COX vµ c¸ch g¾n III. Chøc n¨ng cña COX1 vµ COX2 cña NSAID Tr−íc n¨m 1989, chØ t×m thÊy mét d¹ng cña VÞ trÝ t¸c ®éng cña COX cã h×nh tói (g¨ng tay).COX do Miyamoto ph©n lËp (1976). N¨m 1989, Acid arachidonic lµ c¬ chÊt, g¾n vµo COX ®Ót×m ra COX2 (Simmons vµ céng sù 1989). Sau tæng hîp prostaglandin (PG). Cßn NSAID lµ c¸c®ã 3 n¨m, ®· ph©n ra hai ®ång d¹ng lµ COX1 thuèc ®èi kh¸ng tranh chÊp víi acid arachidonicvµ COX2 ë enzym ...