Một số lý thuyết địa chính trị trên thế giới

Bài viết trình bày lý thuyết sức mạnh biển của Alfred Thayer Mahan; lý thuyết địa chính trị về không gian sinh tồn; lý thuyết địa chính trị miền đất trái tim của Mackinder; tư tưởng địa chính trị Đức với sự nổi lên của nước Đức Quốc xã.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số lý thuyết địa chính trị trên thế giớimét sè lý thuyÕt ®Þa chÝnh trÞ trªn thÕ giíi nguyÔn v¨n d©n(*)T rong lÞch sö thÕ giíi, c¸c häc thuyÕt ®Þa chÝnh trÞ cã mét vÞ trÝ quanträng trong viÖc ph¸t triÓn ®Êt n−íc vµ T−íng Mahan cho r»ng, mÆc dï biÓn c¶ cã nh÷ng mèi nguy hiÓm, nh−ng giao th«ng vµ bu«n b¸n b»ng ®−êng biÓnt¹o lËp vÞ thÕ quèc tÕ. Tõ cuèi thÕ kû vÉn dÔ dµng h¬n vµ rÎ h¬n so víi ®−êngXIX, c¸c lý thuyÕt ®Þa chÝnh trÞ vµ ®Þa bé. §ã lµ v× ®−êng biÓn cã mét ph¹m vichiÕn l−îc ®· ®−îc nhiÒu quèc gia quan më réng, kh«ng ph¶i x©y dùng nh−t©m, ®Æc biÖt lµ c¸c c−êng quèc lín. ®−êng bé vµ trªn ®ã c¸c ph−¬ng tiÖn cãTrong lÜnh vùc nµy ®· h×nh thµnh nhiÒu thÓ tù do di chuyÓn theo mäi h−íng. Lîiquan ®iÓm vµ lý thuyÕt theo nhiÒu thÕ cña viÖc vËn t¶i b»ng ®−êng thuû soh−íng kh¸c nhau. ë ®©y, chóng t«i xin víi ®−êng bé cßn tá ra râ rÖt h¬n tronggiíi thiÖu mét sè lý thuyÕt quan träng thêi kú khi mµ ®−êng bé vÉn cßn Ýt ®−îcthuéc xu h−íng ®Þa chÝnh trÞ hîp nhÊt. x©y dùng vµ chÊt l−îng ®−êng bé cßn xÊu, chiÕn tranh th−êng x¶y ra vµ x·1. Lý thuyÕt søc m¹nh biÓn cña Alfred Thayer héi ch−a æn ®Þnh, ®ã lµ tr−êng hîp c¸chMahan thêi cña Mahan hai tr¨m n¨m. Khi ®ã, N¨m 1890, Alfred Mahan, thiÕu mÆc dï viÖc bu«n b¸n b»ng ®−êng biÓnt−íng h¶i qu©n Hoa Kú (1840-1914), ®· vÉn cã nguy c¬ bÞ c−íp bãc, nh−ng nãcho xuÊt b¶n cuèn s¸ch ¶nh h−ëng cña vÉn an toµn h¬n vµ nhanh h¬n so víisøc m¹nh biÓn ®èi víi lÞch sö, giai ®o¹n b»ng ®−êng bé.(*)1660-1783 [The Influence of Sea Power §Õn thêi Mahan, tøc cuèi thÕ kûupon History, 1660-1783], trong ®ã «ng XIX, th−¬ng m¹i trong n−íc chØ lµ mét®Ò cao vai trß søc m¹nh biÓn cña mét bé phËn cña nÒn th−¬ng m¹i cña métquèc gia trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn vµ n−íc cã biªn giíi tr«ng ra biÓn. Mäi sùthùc chÊt lµ bµnh tr−íng ®Êt n−íc. XÐt giao th−¬ng víi bªn ngoµi ®Òu ®−îc tiÕntheo gãc ®é cô thÓ cña chiÕn l−îc ph¸t hµnh th«ng qua c¸c h¶i c¶ng cña ®ÊttriÓn quèc gia, ®©y cã thÓ ®−îc coi lµ n−íc, vµ mçi quèc gia ®Òu muèn viÖcmét quan ®iÓm ®Þa chiÕn l−îc. Quan bu«n b¸n b»ng tµu biÓn cña m×nh ®−îc®iÓm ®Ò cao søc m¹nh biÓn cña Mahan tiÕn hµnh b»ng chÝnh nh÷ng con tµu®· ¶nh h−ëng ®Õn chiÕn l−îc phßng vÖ cña ®Êt n−íc m×nh. Ngoµi ra, viÖc bu«nvµ bµnh tr−íng cña Hoa Kú, §øc, Ph¸pvµ NhËt B¶n vÒ sau. (*) PGS. TS., Phã ViÖn tr−ëng ViÖn Th«ng tin KHXH.18 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2011b¸n b»ng tµu biÓn ®ã l¹i ®ßi hái c¸c h¶i 2. Lý thuyÕt ®Þa chÝnh trÞ vÒ “kh«ng gian sinh tån”c¶ng vµ hµnh tr×nh bu«n b¸n cña tµu Lý thuyÕt ®Þa chÝnh trÞ ®· nhËnbiÓn cÇn ®−îc ®Êt n−íc b¶o vÖ. Trong ®−îc sù ®ãng gãp quan träng cña khoathêi gian chiÕn tranh, tr¸ch nhiÖm b¶o häc ®Þa lý. RÊt nhiÒu nhµ ®Þa lý häc ®·vÖ nµy cÇn ®−îc më réng cho lùc l−îng ®−a ra ®−îc nh÷ng lý thuyÕt liªn quantµu chiÕn. Nh− vËy, theo Mahan, yªu chÆt chÏ ®Õn chÝnh trÞ vµ an ninh quèccÇu ph¶i cã mét lùc l−îng h¶i qu©n xuÊt gia. §ã lµ tr−êng hîp cña nhµ ®Þa lý häcph¸t tõ sù tån t¹i cña viÖc vËn t¶i b»ng ng−êi §øc Friedrich Ratzel (1844-1904),mét ®éi tµu biÓn th−¬ng m¹i hoµ b×nh. ng−êi ®· cã ¶nh h−ëng m¹nh trong giíi §Ó ®¶m b¶o cho viÖc vËn t¶i b»ng ®Þa chÝnh trÞ ë nöa cuèi thÕ kû XIX.tµu biÓn, c¸c quèc gia ®Òu cã xu h−íng Lµ ng−êi chÞu ¶nh h−ëng cña nhµt×m kiÕm vµ x©y dùng cho m×nh nh÷ng sinh vËt häc Darwin vµ nhµ ®éng vËt®ån bèt tiÒn tiªu däc ®−êng ®i. Vµ thÕ lµ häc Ersnt Heinrich Haekel, Ratzel ®·qu¸ tr×nh thùc d©n ho¸ vµ thµnh lËp c¸c xuÊt b¶n nhiÒu bµi viÕt vµ t¹o nÒn t¶ngthuéc ®Þa ®· diÔn ra ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c cho ngµnh ®Þa lý häc nh©n v¨n. N¨m®Õ quèc biÓn cã ®−îc mét nÒn giao 1897, «ng xuÊt b¶n c«ng tr×nh §Þa lýth−¬ng trªn biÓn v÷ng m¹nh. häc chÝnh trÞ, trong ®ã «ng sö dông T−íng Mahan rÊt quan t©m ®Õn søc nhiÒu kh¸i niÖm ®Ó sau nµy gãp phÇnm¹nh biÓn vµ ®Õn sù lµm chñ trªn biÓn h×nh thµnh quan ®iÓm cña «ng vÒ kh«ngcña mét quèc gia. Theo «ng, mét quèc gian sinh tån vµ vÒ häc thuyÕt Darwingia cã søc m¹nh biÓn th× sÏ trë thµnh x· héi.mét c−êng quèc hïng m¹nh. Vµ trong §ãng gãp chñ chèt cña Ratzel cho lýquan ®iÓm cña «ng, søc m¹nh biÓn cña thuyÕt ®Þa chÝnh trÞ cña §øc lµ sù mëmét quèc gia chñ yÕu ®−îc quy gi¶n réng sang quan niÖm mang tÝnh sinhthµnh søc m¹nh h¶i qu©n. häc vÒ ®Þa lý, tøc lµ «ng cho r»ng kh«ng Ban ®Çu h¶i qu©n Hoa Kú ®· ph¶n cã quan niÖm tÜnh vÒ ®−êng biªn giíi.®èi viÖc thay tµu buåm b»ng tµu h¬i Quan niÖm nµy ®−îc thÓ hiÖn trong bµin−íc sau cuéc néi chiÕn. Tuy nhiªn, tiÓu luËn viÕt n¨m 1901 tËp trung bµnMahan ®· cho r»ng chØ cã c¸c tµu chiÕn vÒ kh«ng gian sinh tån vµ ®−îc mangbäc thÐp míi cã thÓ cã vai trß quyÕt ®Þnh tªn tiÕng §øc lµ Lebensraum. ¤ng chotrong mét cuéc chiÕn tranh hiÖn ®¹i. r»ng quèc gia lµ mét c¬ thÓ h÷u c¬ ®angC«ng tr×nh cña Mahan ®· khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, v× thÕ biªn giíi cña nã mangsù c¶i thiÖn kü thuËt b»ng c¸ch thuyÕt tÝnh ®éng chø kh«ng ph¶i tÜnh, vµ sùphôc nh÷ng ng−êi ph¶n ®èi r»ng kiÕn më réng bê câi cña mét quèc gia sÏ thÓthøc vµ chiÕn l−îc h¶i qu©n vÉn lµ cÇn hiÖn søc khoÎ cña quèc gia ®ã. Víi quanthiÕt, nh ...