Một số suy nghĩ ban đầu về vấn đề kiểm soát lũ vùng Đồng Tháp Mười - GS.TS. Đào Xuân Học

Những diễn biến của lũ lụt trong những năm vừa qua, vấn đề kiểm soát lũ vùng Đồng Tháp Mười là những nội dung chính trong bài viết "Một số suy nghĩ ban đầu về vấn đề kiểm soát lũ vùng Đồng Tháp Mười". Mời các bạn cùng tham khảo để có thêm tài liệu phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số suy nghĩ ban đầu về vấn đề kiểm soát lũ vùng Đồng Tháp Mười - GS.TS. Đào Xuân HọcMéT Sè SUY NGHÜ ban ®Çu VÒ VÊN §Ò KIÓM SO¸T Lò VïNG §åNG TH¸P M¦êI GS.TS §µo Xu©n Häc vµ c¸c CTV, - C¬ së 2 §¹i häc Thuû Lîi I. Nh÷ng diÔn biÕn cña lò lôt trong nh÷ng n¨m qua. Trong kho¶ng h¬n mét thËp kû gÇn ®©y t×nh h×nh lò lôt trªn §BSCL ®· diÔn ra phøc t¹p vµbÊt lîi, nh÷ng trËn lò lín vµ bÐ x¶y ra víi mËt ®é dµy h¬n. Theo c¸ch ph©n cÊp (theo ®Ønh lò) cña §µi KTTV trong h¬n 40 n¨m qua (1961 - 2001) ®·x¶y ra 11 trËn lò lín (chiÕm 26,8%), trong ®ã cã 5 trËn x¶y ra trong kho¶ng h¬n mét thËp niªncuèi cïng (lò 1991, 1994, 1996, 2000, 2001) (chiÕm 45,5%) cao h¬n nhiÒu so víi trung b×nhnhiÒu n¨m. C¸c trËn lò bÐ còng x¶y ra víi mËt ®é dµy h¬n. Trong 40 n¨m qua ®· x¶y ra 7 trËn lò bÐ cãH ®Ønh < 3,7m (chiÕm 17,0%), trong ®ã cã 3 trËn x¶y ra trong thËp niªn cuèi cïng (lò 1992,1993, 1998) (chiÕm 30%). Trong sè c¸c trËn lò lín bÐ ®· x¶y ra, th× 2 trËn lò lín - bÐ mang tÝnh lÞch sö nèi ®u«i nhauxuÊt hiÖn trong mét thêi gian ng¾n: N¨m 2000: Lò lín lÞch sö . N¨m 1998: Lò bÐ lÞch sö Sù lÆp l¹i trong mét thêi gian rÊt ng¾n nh÷ng trËn lò lín vµ bÐ, víi mËt ®é dµy h¬n -khèng chÕ gÇn nh toµn bé biªn ®é dao ®éng lò trong suèt thêi gian dµi (> 40 n¨m) chothÊy ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®· cã nh÷ng thay ®æi rÊt bÊt lîi buéc chóng taph¶i cã nh÷ng c¸ch nh×n vµ biÖn ph¸p øng phã víi nh÷ng diÔn biÕn bÊt lîi. §ång b»ng ch©u thæ s«ng Cöu Long bao gåm nhiÒu vïng tròng nèi ®«i nhau n»m 2 bªns«ng chÝnh. C¸c vïng tròng cã kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt lò lín, trong t×nh h×nh ®ã yÕu tè tæng lînglò trë thµnh yÕu tè quan träng, g©y nªn ngËp lô mµ chóng ta cÇn quan t©m. Do kh«ng cã ®ñ sèliÖu vÒ lu lîng lò, ngêi ta thêng sö dông thêi gian duy tr× mùc níc ®Ó ®¸nh gi¸ lîng lò. Ph©n tÝnh t¬ng quan ®Ønh - lîng vµ vÞ trÝ xÕp thø cña 41 trËn lò (thay cho tÇn xuÊt xuÊthiÖn) cã thÓ thÊy: C¸c trËn lò 1961, 1966, 2000 thuéc lo¹i ®Æc biÖt lín cã thÓ xÕp vµo 1 cÊp - Cã thÓ dïng lµm tiªu chuÈn chèng lò cho c¸c c«ng tr×nh quan träng. KÕ ®ã lµ c¸c trËn lò lín 1996, 1984, 2001 ë vµo 1 cÊp thÊp h¬n - Cã thÓ xem xÐt lµm tiªu chuÈn chèng lò cho c¸c c«ng tr×nh ë cÊp thø 2 Ýt quan träng h¬n. C¸c trËn lò 1999, 1997, 1990 thuéc lo¹i lò trung b×nh, mµ ngêi d©n ®ång b»ng gäi lµ lò hiÒn, rÊt thuËn lîi cho viÖc khai th¸c tµi nguyªn lò. C¸c trËn lò 1998, 1988 thuéc lo¹i lò thÊp nhÊt trong lÞch sö - CÇn ph©n tÝch khi xÐt viÖc c¶i t¹o m«i trêng. Nh thÕ c¸c trËn lò lo¹i ®Æc biÖt lín (n¨m 2000), lò lín võa (n¨m 2001), lò trung b×nh (n¨m1999) vµ lò thÊp nhÊt (n¨m 1998) ®Òu cã mÆt trong 5 n¨m gÇn ®©y nhÊt lµ ®iÒu ®¸ng lu ý -C¸c trËn lò nµy ®îc TCKTTV ®o ®¹c kh¸ chi tiÕt, cã thÓ sö dông ph©n tÝch trong tÝnh to¸nquy ho¹ch vµ thiÕt kÕ. Tµi liÖu quan tr¾c lò vµ ngËp lôt trong nhiÒu n¨m cho thÊy: - Lò trªn s«ng chÝnh (thîng - h¹ lu) vµ trong néi ®ång kh«ng ®ång bé víi nhau vÒ ®Ønh lò,lîng lò vµ nh÷ng diÔn biÕn theo thêi gian. Sù thay ®æi kh«ng ®ång bé trªn s«ng chÝnh trongc¸c n¨m lµ do nguyªn nh©n ph©n bè ma trªn lu vùc trong c¸c n¨m kh¸c nhau. Sù ph©n bè®ã mang tÝnh ngÉu nhiªn. 1 - NgËp lôt trong néi ®ång mét mÆt thay ®æi t¬ng øng víi lò trong s«ng, mÆt kh¸c l¹i theomét xu thÕ ngµy cµng gia t¨ng, theo quy luËt nguyªn nh©n hËu qu¶ (do c¸c ho¹t ®éng cña conngêi). - Tríc ®©y khi nãi ®Õn lò trµn ®ång qua biªn giíi vµo §BSCL ngêi ta chØ khèng chÕ c¸ccon sè ®Ønh lò Qmax < 4.000m3/s vµ víi lîng lò W < 10 tû m3. Trong n¨m 2000 lò trµn vµo§TM víi tæng lu lîng ®Ønh lò íc tÝnh trªn 12.000m3/s vµ tæng lîng lò trªn 65 tû m3. CÇnnh¾c thªm lµ phÝa TGLX mét lîng níc gÇn 5 tû m3 víi lu lîng lín nhÊt íc tÝnh trªn2.000m3/s ®æ trùc tiÕp vµo kªnh VÜnh TÕ phÝa sau Xu©n T«. Nh÷ng ®iÒu nµy tríc ®©y kh«ng x¶y ra, vµ chØ cã thÓ gi¶i thÝch ®îc lµ: Do nh÷ng thay ®æi®Þa h×nh vïng tròng (®ång ruéng) phÝa thîng lu. §ã lµ vÊn ®Ò ®¸ng b¸o ®éng. II. VÊn ®Ò kiÓm so¸t lò vïng §TM §ång Th¸p Mêi vµ TGLX lµ nh÷ng c¸nh ®ång tròng n»m ë h¹ lu, phÝa díi c¸c c¸nh®ång tròng trªn ®Êt CamPuChia. C¸c c¸nh ®ång thîng lu sím muén còng sÏ ®îc khai th¸c.Ngêi CamPuChia còng sÏ ®µo kªnh lÊy níc vµo ruéng, lµm cèng ng¨n lò ®Çu vô nh ta ®·lµm. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy hä cã nhiÒu thuËn lîi h¬n ta vµ nh÷ng viÖc lµm ®ã sÏ g©y ¶nhhëng lín ®Õn c¸c vïng tròng h¹ lu. Nãi chung, tèt nhÊt trong viÖc KSL cho §BSCL cÇn cã sù thèng nhÊt, phèi hîp gi÷a c¸cníc l¸ng giÒng vµ theo nguyªn t¾c cña mét quy ho¹ch lµ ph¶i lµm tõ trªn xuèng díi, tõngoµi vµo trong ®Ó tr¸nh m©u thuÉn vµ b¶o ®¶m kinh tÕ nhÊt. ViÖc sèng chung víi lò ë §BSCL ®· ®îc nhiÒu ngêi nãi ®Õn. Trong khi trªn ph¹m vi toµncÇu ngêi ta ®ang bµn ®Õn mét hiÓm häa vÒ viÖc thiÕu níc ngät trong t¬ng lai gÇn cho conngêi, th× chñ tr¬ng sèng chung víi ...