Một số vấn đề về chuẩn mực hoá ngôn ngữ: Ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết

Ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết Vấn đề này rất rộng, nếu bàn tới các khác nhau giữa nói và viết ở tất cả các mặt; nên ở đây chỉ trình bày những điều có liên quan tới cải tiếng chữ viết và chuẩn mực hoá chính tả. Ngày xưa, trong truyền thống ngữ văn học thì văn bản là đối tượng nghiên cứu, và lời nói, tức là ngôn ngữ nói, không thể coi là có giá trị để nghiên cứu như ngôn ngữ viết được. Quan niệm ấy có lí do: ngôn ngữ viết tức là ngôn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số vấn đề về chuẩn mực hoá ngôn ngữ: Ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết Một số vấn đề về chuẩn mực hoá ngôn ngữ Ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viếtNgôn ngữ nói và ngôn ngữ viếtVấn đề này rất rộng, nếu bàn tới các khác nhau giữa nói và viết ở tất cả các mặt;nên ở đây chỉ trình bày những điều có liên quan tới cải tiếng chữ viết và chuẩnmực hoá chính tả.Ngày xưa, trong truyền thống ngữ văn học thì văn bản là đối tượng nghiên cứu, vàlời nói, tức là ngôn ngữ nói, không thể coi là có giá trị để nghiên cứu như ngôn ngữviết được. Quan niệm ấy có lí do: ngôn ngữ viết tức là ngôn ngữ đã thành vănchương, thành những tác phẩm biểu hiện cái hay, cái đẹp, cái tinh hoa đã có giá trịđịnh hình của một ngôn ngữ; ngôn ngữ thì biến dộng, cho nên rất dễ trở thành “phatạp”, “hư hỏng”. Vì thế, trước đây, sự chuẩn mực hoá cũng dựa trên ngôn ngữ viếtđể quy định cái đúng, cái sai. Như vậy, mặt chữ có uy thế hơn hẳn mặt âm. Vả lại,trong đời sống trước đây thì ở đâu sách cũng là công cụ chủ yếu của sự truyền đạttư tưởng, văn hoá. Vai trò quan trọng như vậy của sách cũng là vai trò quan trọngcủa mặt chữ.Sự chuyển biến lớn trong quan niệm về giá trị của mặt chữ đã xảy ra với ngôn ngữhọc hiện đại: không, ngôn ngữ nói mới là cái cơ bản, và mặt chữ chỉ để biển hiệnmặt âm mà thôi. Mặc chữ còn nguy hiểm ở chỗ nó gây ra nhận thức sai lạc về ngônngữ. Quả nhiêm, trong phạm vi nghiên cứu ngôn ngữ, đặc biệt về mặt ngữ âm lịchsử, nếu lấy mặt chữ làm căn cứ thì sai lệch là khó tránh, và cũng khó xử lí, theoyêu cầu chuẩn mực hoá, đối với những biến đổi ngữ âm đang diễn ra.Trong đời sống xã hội hiện nay, ngôn ngữ nói lại càng có vai trò quan trọng hơn.Không phải chỉ có sách, có báo, mà còn có sân khấu, điện ảnh; không phải chỉ gặpnhau mới nói được với nhau được mà còn nói qua các thứ máy móc, truyền âm,truyền hình; không phải chỉ viết để truyền đạt tư tưởng mà còn phải nói, phải vậnđộng quần chúng nhân dân bằng lời nói trực tiếp.Tuy vậy, những sự thay đổi như vừa kể không thể dẫn tới kết luận rằng ưu thế đãhoàn toàn thuộc về ngôn ngữ nói rồi, và xử lí mọi chuẩn mực hoá đều phải dựa vàoưu thế đó.Kết luận đúng đắn, được thừa nhận rộng rãi hiện nay là mặc dù không có một thứchữ viết nào hoàn toàn độc lập với mặc ngữ âm mà từ đó sinh ra, nhưng vẫn phảithấy ngôn ngữ viết và ngôn ngữ nói, mặt chữ và mặt âm, có đặc điểm khác nhau,chức năng khác nhau, và do đó, sự tồn tại cùng sự hành chức và phát triển khônggiống nhau.Trong chất liệu hình thức của ngôn ngữ, có thể phân biệt chất liệu âm và chất liệuchữ. Xét về mặt vật chất của tín hiệu, thì chất liệu âm được tiếp nhận bằng tai là rấttiện, so với những loại chất liệu khác, trong đó có chất liệu chữ, phải tiếp nhậnbằng mắt. Nhưng chất liệu âm vẫn bất tiện là sau khi đi được phát ra, thì không cóai hay có ai nghe, nó cũng tan biến. “Lời nói gió bay”! Trái lại, chất liệu chữ thìbền hơn nhiều. Cho nên, viết ra, tức là dùng chữ thì về mục đích là khác với dùngâm, tức là nói ra. Một mục đích hết sức quan trọng của chữ, của ngôn ngữ viết làtruyền lại những thông điệp cho tương lai, vì thế tuy chỉ là mặt hình hức, chữ viếtcũng mang ý nghĩa di sản của những đời trước để lại cho những đời sau.Mục đích cơ bản và khái quát ấy của chữ viết làm cho nó trở thành một thực thểđược coi là tồn tại riêng, chứ không phải chỉ là cái chuyển thân tự mặt âm mà có.Thái độ quý trọng, chăm sóc đến chữ viết, chứ không phải quá tuỳ tiện với nó,cũng từ đó mà hình thành trong một xã hội có truyền thống văn hoá. Tuy vậy,trong thái độ ấy, có những màu sắc khác nhau và rõ ràng là có những màu sắckhông thể nào nói khác hơn là sai lệch, ở nhà tu hành chỉ thấy chữ viết trên bảnkinh linh thiêng, ở nhà học giả chỉ thấy chữ viết trên văn bản cổ điển, ở nhà phápluật chung và nhà pháp luật ngôn ngữ chỉ thấy những quy chế đã ban hành và cầnđược giữ vững (có khi đó là quy chế của chính mình đã làm ra), và ở cả nhà nghệ sĩcó quá nhiều tưởng tượng và nghĩ ngợi kiểu Rim-bô về chữ viết… Thực tế là tronglịch sử vẫn có những dân tộc đã chấp nhận một sự li khai gian khổ với truyền thốngvà cương quyết tiến hành cải cách chữ viết. Dân tộc ta là một trường hợp như vậy.Và phải thừa nhận rằng đối với dân tộc ta, cũng như đối với những dân tộc đã cảicách chữ viết của mình theo chữ La tinh, sự kiện ấy đều có tác dụng hết sức quantrọng. Điều này cho thấy là còn phải nhìn tới mục đích thiết thực của chữ viết.Nhằm vào mục đích ấy là phải làm cho chữ viết trở thành một công cụ văn hoá dễhọc, dễ dùng đối với quần chúng nhân dân. Sự La tinh hoá chữ viết của các dân tộcthuộc địa đã có một tác dụng dân chủ hoá, ngoài ý muốn của các vị giáo sĩ và cácvị toàn quyền!Nhìn lại lịch sử của “chữ quốc ngữ” ở nước ta, có thể thấy rằng nhân dân ta, saumột thời gian do dự, đã nhận ra cái lợi mà thứ chữ này có thể đem lại cho đất nướcvà đã chấp nhận nó. Quả nhiên, trong cuộc đấu ...