Nét đặc sắc trong dân ca nghi lễ cúng ma dân tộc H'Mông

Dân ca nghi lễ cúng ma của người HMông là một bộ phận quan trọng trong đời sống văn hóa tín ngưỡng của cộng đồng này, phản ánh thế giới quan và quan niệm về cuộc sống, cái chết. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những nét đặc sắc trong loại hình dân ca này, từ cấu trúc, âm điệu, lời ca cho đến chức năng và ý nghĩa xã hội. Chúng ta sẽ khám phá cách thức dân ca được sử dụng trong các nghi lễ cúng ma, cũng như vai trò của nó trong việc duy trì và phát triển văn hóa truyền thống của người HMông. Mục tiêu là làm nổi bật giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo của cộng đồng dân tộc này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nét đặc sắc trong dân ca nghi lễ cúng ma dân tộc HMôngNGHIÊN CỨU TRAO Đ ổ l 35 lại phong phú và giàu sức cảm hoá dến như vậy. Xuyên suốt những bài ca nghi lễ tangN€T ĐỘC SẮC TRONG ma là một hệ thống những lời dặn dò, nhắnDỒN cn NGHI lễ CÚNG gửi. Ngay mở đầu bài “Chỉ đường” (Khúa kê) ta bắt gặp lời dặn của thầy Dờ m ổ - (zươv môv) vói ngưòi đã khuất.Mlì DÂN TỘC H MÔNG Mình chết thật hay m ình chết giảHOÀNG THỊ THỦYn Mình chết thật thi quay m ặt lại. Lắng tai nghe Dở m ổ ta hát ba mươi sáu bài. 1. Dân tộc H’Mông là một dân tộc trong Chỉ đường chỉ lối cho biết đườngcộng đồng các dân tộc Việt Nam có nền văn về cùng tổtiẽnwhoá, văn học dân gian dặc sắc và phongphú. Đặc biệt dân ca nghi lễ cúng ma Kể cho ngưòi chết nghe về nguồn gốcH’Mông là tài sàn văn hoá phi vật thể quý của tổ tiên nhưng nó lại có một ý nghĩa sâubáu, mang đậm bản sắc dân tộc. Nó phản sắc: Nói với ngưòi chết th ậ t ra là nói vổiánh nhiều m ặt đời sấng tín ngưỡng, phong ngưòi đang sống, là sự răn dạy nhữngtục tập quán, tư tưởng, tình cảm, tâm hồn người còn sông phải luôn nhở về cội nguồn,dân tộc H’Mông. Nghiên cứu dân ca nghi lễ tổ tiên, nơi mình dã sinh ra, nơi mình đãcúng ma H’Mong sẽ góp phần khẳng định sông, nơi có những người thân yêu, ngàynhững giá trị truyền thông mà nhân dân đêm gắn bó, chở che đùm bọc. Và cũngH’Mông đã sáng tạo, gìn giữ qua nhiều thế nhắn nhủ là phải biết gìn giữ và phát huyhệ. những truyền thống tốt đẹp mà bao đời nay 2. Dân ca nghi lễ cúng ma bộc lộ những cha ông đã để lại.nét đẹp trong tính cách và tâm hồn người Tìm hiểu dân ca nghi lễ cúng maH’Mông. H’Mông chúng tôi thấy, người H’Mồng Văn hoá lễ tục của dân tộc H’Mông ít quan niệm rằng: người chết nhưng khôngvay mượn của các nguồn văn hoá khác. phải là hết, mà chính ngưòi chết từ cõi chếtHàng trăm năm nay, tuy không lập thành dể cho một quan niệm sống rõ ràng. Chovăn bản nhưng ngưòi H’Mông đều hiểu nên, khóc than chỉ là vô ích, làm ăn, côngrằng: tang lễ không chỉ để phô diễn tình việc đấy mói là điều chính yếu. Lời khuyêncảm tiễn dưa người chết, mà ẩn chứa trong bảo không ngoài công việc lao động làm tốtnó những giá trị mang tính chất giáo huấn dẹp cho cuộc sống. Đây là lời dặn dò củavề luân lí, mỗi thành viên tham dự lễ tang người đã khuất, nhờ thầy khèn, thầy trôngđều tự chiêm nghiệm những vấn đề thuộc truyền lại, dạy bảo cho con cháu. Hãy nghevể cuộc sống cùa cộng đồng và của riêng lòi dặn cùa người cha:mình. Điều đặc biệt trong tang lễ dân tộc Thầy hãy về giúp ta bảo con cháu,H’Mông mà chúng tôi nhận thấy, hiếm í t khóc than mà nghĩ nhiều đến côngthấy trong tang lễ các dân tộc khác (kể cả việc làm ăn,dân tộc Việt) là những lời ca trong tang lễ B ố rằng: Con ở lại chớ lo không biết làm ăn, làm mặc,*’ Thạc sĩ, Trưòng PTTH Mường La, Sơn La.* Việc bảo ban đã có bản làng36 HOÀNG THj THUỶ Bôrằng: Còn đàn em nhỏ dại không thuộc về sự sống. Việc nuôi gà thì có gì là biết ăn, con phải xới cho nó ăn lạ, gà đẻ và gà con nở là việc bình thưòng, Còn đàn em nhỏ dại không biết mặc, vậy mà đem vào trong thơ ca cúng ma con phải dạy cho nó mặcữ\ H’Mông với dầy ý nghĩa. Lòi dặn dò của người mẹ: Gà m ái dẻ một trứng một ngày, mười Em cậu, em rể hãy quay về bảo con lăm ngày, mười lăm trứng rồi ấp cháu giúp ta, Âp một đợt trâu mười tám ngày ít khóc than mà nghĩ nhiều đến công Âp một đợt ngựa mười chín ngày việc làm ăn... Nở những con gà kêu chip chíp(4ì. Mẹ các người nhắn rằng: người ta đánh Ngay cả những lời dặn dò con cháu bài, mình đừng theo người ta đánh bài chăm chỉ làm ăn của người dã khuất cũng Người ta đánh bạc, m inh chớ theo trỏ thành thơ ca như một lời tâm sự dầy ân người ta đánh bạc tình, ân nghĩa làm xua tan đi sự bi ai, chết Người làm ăn, m ình phải hết lòng theo chóc và không khí đau thương, mang đến người làm ăn. niềm lạc quan hi vọng cho ngưòi dang sống. Người làm mặc, m ình phải hết bụng Các người rằng: ve kêu chim hót vẩn vơ theo người kiếm mặc)3 . > Các người không biết rõ ràng là mẹ Chúng tôi thấy lời dặn dò của người Thả chim về báo cho các người biết đếncha, ngưòi mẹ đã khuất xuất hiện chủ yếu mùa làm ănở các bài cúng đám ma to, đám ma nhỏ. Chim khuyên gọi mùa tói khi mồmTheo số liệu thông kê được, lời dặn như chảy máutrên xuất hiện tồi 36 lần, nội dung lời dặn Các người phải làm n ...