Nghề thơ trong quan niệm của Chế Lan Viên

Với Chế Lan Viên, quan niệm về nghề thơ đã trở thành một phần không thể thiếu trong hệ thống quan niệm thơ, gắn liền với hành trình sáng tạo hơn năm mươi năm của ông. Vậy nghề thơ trong quan niệm của Chế Lan Viên là gì? Đây là vấn đề có ý nghĩa khoa học và thực tiễn rất lớn khi chúng ta tìm được câu trả lời từ chính sáng tác của nhà thơ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghề thơ trong quan niệm của Chế Lan Viên TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 26, 2005 NGHỀ THƠ TRONG QUAN NIỆM CỦA CHẾ LAN VIÊN            Trần Hoài Anh                                                  Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế Chế Lan Viên không phải là người duy nhất vừa sáng tác,vừa chiêm nghiệm về  bản thể  thơ. Câu hỏi “Thơ  là gì? ” luôn là nỗi ám  ảnh đối với người làm thơ  và  người yêu thơ. Vì vậy, những suy nghĩ về nghề thơ cũng là điều mà các nhà thơ luôn   trăn trở. Với Chế Lan Viên, quan niệm về nghề thơ đã trở thành một phần không thể  thiếu trong hệ thống quan niệm thơ, gắn liền với hành trình sáng tạo hơn năm mươi  năm của ông. Vậy nghề  thơ  trong quan niệm của Chế  Lan Viên là gì? Đây là vấn đề  có ý  nghĩa khoa học và thực tiễn rất lớn khi chúng ta tìm được câu trả lời từ chính sáng tác  của nhà thơ.         1. Với Chế Lan Viên thơ là một nghề: Thật ra, chẳng phải Chế  Lan Viên là người đầu tiên đề  ra quan niệm thơ  là  một nghề. Ngay từ  xưa  ở  phương Đông, Lục Du (đời Tống) cũng đã quan niệm  rằng: Thơ là một trong sáu nghề (lục nghệ). Không thể lấy thái độ chơi vui của trẻ  con mà đối xử  với nó được! Nếu quả  thật con muốn học làm thơ, thì công phu của   thơ  chính là  ở  ngoài thơ  đó [8].Quan niệm này cũng tương hợp với quan niệm của   phương Tây khi Marie Noel cho rằng: Cỏ mọc, tiếng động, hoang mang bên đường  cái, con chim, làn gió đều dạy tôi nghề làm thơ [9]. Còn ở nước ta, theo Xuân Diệu,  trong  Phủ  biên tạp lục, còn lưu lại thư  của Nguyễn Cư  Trinh (1716­1767) trả  lời   Mạc Thiên Tích, trong đó có viết: Tóm lại nghề thơ không ngoài việc căn bản phải   trung hậu, ý nghĩa phải hàm súc và phải có cái hay ở  chỗ giản dị. Còn việc trau dồi   cho văn hoa đẹp đẽ, rèn luyện cho khéo lạ  lùng, đó chẳng qua là việc làm thêm mà  thôi [3]. Và chính nhà thơ Xuân Diệu cũng cho rằng: Nghề thơ cũng lắm công phu,   làng thơ ta phải biết cho đủ đường [3]. Tuy tiếp thu quan niệm của người xưa, nhưng điều độc đáo ở Chế Lan Viên là   ông không chỉ xem thơ là một nghề mà còn là một thứ đạo ở đó nhà thơ là một đạo sĩ   luôn mang nặng nghiệp chướng của thơ. Nói như Vàng Anh, con gái của nhà thơ thì  Chế  Lan Viên là người mang cái ách văn chương [6], Trần Mạnh Hảo thì gọi ông  là người làm vườn vĩnh cửu [5]. Ngay từ  thuở  mới bước vào nghề, trong lời tựa   41 tập  Điêu tàn  được xem như  tuyên ngôn nghệ  thuật của Chế  Lan Viên, nhà thơ  đã  dõng dạc tuyên bố: Làm thơ là làm việc phi thường [11]. Như vậy, trong quan niệm  của Chế Lan Viên nghề thơ không phải là một nghề ngứa cổ hót chơi hay nói như  Lục Du là không thể lấy thái độ vui chơi của trẻ con mà đối xử  với thơ được, mà   thơ là một nghề đặc biệt, nghề cao cả, nghề thiêng liêng: Nếu làm thơ phải có hồn thi sĩ Sao làm thơ không có nghề như thợ nhỉ ? Nghề đếm lá, nghề trông sao, nghề tát bể, Nghề dịch vụ tinh thần...thế...thế... Ba vạn sáu ngàn nghề, ta phải kể: nghề thơ. (Thơ về thơ)  Vì quan niệm thơ  là một nghề, là một thứ  đạo, một thứ  tôn giáo cho nên theo   Chế Lan Viên, nhà thơ phải đặt cược cả cuộc đời và niềm tin của mình vào trong đó,  không thể đổi nghề theo kiểu làm thơ khó. Anh chàng đi buôn (Đổi nghề). Và với  Chế Lan Viên, điều này đã trở thành lẽ sống của đời ông: Anh, nhà thơ chiêm tinh chưa tìm ra sao chổi của riêng mình, Cái đuôi nó hóa bầu trời trước anh vạn năm, giờ bay đâu mất? Bốn bên vạn thiên hà mà sao vắng ngắt? Nhưng chẳng lẽ vì thế mà bỏ nghề, thôi chẳng chiêm tinh. (Chiêm tinh) Nhà thơ Lê Đạt cũng đã từng phát biểu rằng: Không người thơ nào không trải   qua những cơn tuyệt vọng muốn quẳng thơ  đi làm một nghề  gì khác cho nó khỏe.   Nhưng thơ là một nghiệp, một tình yêu đắm đuối [4]. Tuy có nhiều điểm rất khác   nhau trong quan niệm thơ, nhưng ở quan niệm về nghề thơ Lê Đạt và Chế Lan Viên  đã có những điểm tương đồng.  Thơ  là một nghề, nhưng không phải là một nghề  bình thường như  bao nghề  khác. Đó là một nghề rất đặc biệt. Chế Lan Viên đã cho rằng đây là nghề của bề sâu,  nghề của những tìm tòi trăn trở, nghề của tình yêu đắm đuối, của niềm say mê sáng   tạo. 2. Thơ là nghề của bề sâu, của lao động thầm lặng, nghiêm túc và sáng   tạo: Trong tác phẩm Đời thừa, Nam Cao quan niệm: Sự cẩu thả trong bất cứ một   nghề gì cũng là một sự bất lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là   đê tiện [10]. Còn Lê Đạt thì cho rằng: Theo tôi thơ là một nghề, đã là nghề thì phải  có kỷ  luật lao động. Không nên thụ  động thắp hương chờ  mà phải chủ  động gọi  hứng đến. Công vi ...