Nghiên cứu ảnh hưởng của dịch chiết rễ cây lá Ngón lên một số chỉ tiêu hóa sinh, huyết học, tim mạch trên động vật

Bài viết nghiên cứu ảnh hưởng của dịch chiết rễ cây lá Ngón thu hái ở Cao Bằng lên một số chỉ tiêu hóa sinh, huyết học và tim mạch. Các vụ ngộ độc cây lá Ngón (Gelsemium elegans Benth) thường xuyên xảy ra ở các tỉnh miền Bắc Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu ảnh hưởng của dịch chiết rễ cây lá Ngón lên một số chỉ tiêu hóa sinh, huyết học, tim mạch trên động vậtTẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014NGHIÊN CỨU ẢNH HƢỞNG CỦA DỊCH CHIẾT RỄ CÂY LÁ NGÓNLÊN MỘT SỐ CHỈ TIÊU HÓA SINH, HUYẾT HỌC, TIM MẠCH TRÊN ĐỘNG VẬTNguyễn Anh Tuấn*; Hoàng Công Minh*; Nguyễn Hùng Long**TÓM TẮTCác vụ ngộ độc cây lá Ngón (Gelsemium elegans Benth) thường xuyên xảy ra ở các tỉnh miềnBắc Việt Nam. Kết quả nghiên cứu trên động vật cho thấy động vật bị ngộ độc dịch chiết rễ cây lángón có thay đổi một số chỉ tiêu hóa sinh, huyết học và tim mạch. Hoạt độ AST, ALT, GGT huyếtthanh tăng ở ngày thứ 1 và thứ 5, n ng độ ure và creatinin tăng ở ngày thứ 1 sau ngộ độc. Số lượngbạch cầu tăng ở ngày thứ 1 sau ngộ độc. Tỷ lệ bạch cầu trung tính tăng, bạch cầu mono giảm. Sốlượng h ng cầu, tiểu cầu, n ng độ hemoglobin h ng thay đổi so với trước ngộ độc. Mạch, huyết ápcủa chuột cống trắng tăng ở thời điểm 1 giờ sau ngộ độc, nhưng đến thời điểm 6 giờ, huyết áp giảm,mạch tăng. Ở thời điểm 24 giờ sau ngộ độc, huyết áp vẫn thấp hơn, mạch vẫn cao hơn có ý nghĩathống ê so với trước ngộ độc.* Từ hóa: Cây lá Ngón; Chỉ tiêu hóa sinh, huyết học, tim mạch; Động vật.STUDY ON EFFECTS OF THE EXTRACT OF ROOTS OFGELSEMIUM ELEGANS BENTH ON SOME BIOCHEMICAL,HEMATOLOGICAL AND CARDIOVASCULARPARAMETERS IN ANIMALSSUMMARYCases of Gelsemium elegans poisoning often occured in northen provinces of VietNam. Resultsof the research in animals showed that animals exposed to the extract of roots of Gelsemiumelegans Benth. had changes of biochemical, hematological and cardiovascular parameters. Activityof serum AST, ALT, GGT was increased at the first and 5th days, level of urea and creatinineincreased at the first day after poisoning. Number of white blood cells was increased at the first dayafter poisoning. Neutrophils increased, lymphocytes decreased. Red blood cells, platelets, concentrationof hemoglobin did not change in comparison with before exposure.Blood pressure and pulse of white rats increased at the first hour after poisoning, but at the 5thhour blood pressure decreased, pulse increased. At the 24th hour, the blood pressure was lower andpulse still significantly higher than before poisoning.* Key words: Gelsemium elegans; Biochemical, hematological, cardiovascular parameters; Animal.* Học viện Quân y** Cục An toàn Thực phẩm, Bộ Y tếNgười phản hồi (Corresponding): Hoàng Công Minh (hcminhk20@yahoo.com)Ngày nhận bài: 30/11/2013; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 2/12/2013Ngày bài báo được đăng: 12/12/2013TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014ĐẶT VẤN ĐỀViệt Nam là nước có hệ thực vật phongphú, trong đó có nhiều loài thực vật độc.Nhiều vụ ngộ độc thực vật độc thườngxuyên xảy ra ở các tỉnh miền Bắc nước ta.Trong các loài thực vật gây ngộ độc, ngộđộc cây lá Ngón xảy ra thường xuyên nhấtvà tử vong cũng chiếm tỷ lệ cao nhất. Theothống ê của Trung tâm Phòng chống nhiễmđộc (Học viện Quân y), từ năm 2003 - 2009,tại Cao Bằng có 66 người bị ngộ độc cây láNgón, trong đó 44 người tử vong (66,7%).Cây lá Ngón (Gelsemium elegans Benth.)còn có tên gọi hác là cây co ngón, thuốc dútruột, h mạn trường, đoạn trường thảo... họmã tiền (Loganiaceae) [2]. Tất cả các bộphận của cây lá Ngón đều chứa chất độc.Độc tố chính có trong cây lá Ngón là alcaloidnhư: gelsemin, koumin, kouminin, kouminixin,ouminidin [4, 6]. Tuy nhiên, thành phần vàhàm lượng độc tố của các bộ phận cây láNgón (lá, thân, rễ) hác nhau hi mọc ởnh÷ng khu vực hác nhau trên thế giới [5].Đã có một số c ng trình nghiên cứu về độctính của cây lá Ngón, nhưng còn nhiều ýkiến trái ngược nhau. Có rất ít th ng tin vềảnh hưởng của độc tố cây lá Ngón lên cáccơ quan, hệ thống của cơ thể, đặc biệt là rễcây lá Ngón. Vì vậy, chúng t i tiến hành đềtài này với mục tiêu: Nghiên cứu ảnh hưởngcủa dịch chiết rễ cây lá Ngón thu hái ở CaoBằng lên một số chỉ tiêu hóa sinh, huyếthọc và tim mạch.ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁPNGHIÊN CỨU1. Đối tượng nghiên cứu.- Rễ lá Ngón h (thu hái tại xã Sơn Lộ,huyện Bảo Lạc, Cao Bằng vào tháng 10 2009).- Động vật thí nghiệm: thỏ 10 con, trọnglượng 2,0 ± 0,2 g. Chuột cống trắng 10 con,trọng lượng 200  20 g.2. Phương pháp nghiên cứu.- Phương pháp tách chiết: tách chiếtalcaloid độc trong rễ cây lá Ngón bằng c n900 theo phương pháp tách alcaloid toànphần thường quy dùng cho thảo dược.- Phương pháp gây ngộ độc: dùng dụngcụ chuyên dụng cho một lượng dịch chiết rễcây lá Ngón vào dạ dày động vật. Đối vớichuột cống trắng, dùng liều rễ cây lá Ngónh 0,075 g/ g thể trọng (2/3 liều chết tốithiểu) để nghiên cứu mạch, huyết áp. Đốivới thỏ, dùng liều rễ cây lá Ngón h 0,124g/kg thể trọng (2/3 liều chết tối thiểu) đểnghiên cứu các chỉ tiêu hóa sinh, huyết học.- Xét nghiệm các chỉ tiêu hóa sinh vàhuyết học: lấy máu từ tĩnh mạch tai thỏtrước hi gây ngộ độc và sau hi gây ngộđộc ở các ngày thứ 1 và 5 để xét nghiệmcác chỉ tiêu hóa sinh và huyết học.+ Các chỉ tiêu hóa sinh (AST, ALT, GGT,billirubin toàn phần, ure, creatinin, glucose)được tiến hành trên máy phân tích hóa sinhtự động CHEMIX-180.+ Các chỉ tiêu huyết học (số lượng h ngcầu, bạch cầu, tiểu cầu, n ng độ hemoglobin,c ng thức bạch cầu) được tiến hành trênmáy xét nghiệm huyết học tự động XE 2100(Nhật Bản).- Xác định mạch, huyết áp trên thiết bịchuyên dụng của hãng Ugo Basile (CHLBĐức). Thời điểm nghiên cứu: trước khigây ngộ độc và sau ngộ độc ở giờ thứ 1,giờ thứ 6 và giờ thứ 24.TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014* Xử lý thống kê: số liệu ở các thời điểmđược tính giá trị trung bình ( X ), độ lệchchuẩn (SD) theo chương trình Excel. Sosánh hai giá trị trung bình, tính p giữa trướcvà sau ngộ độc theo t-test [3].KẾT QUẢ NGHIÊN CỨUBảng 1: Thay đổi một số chỉ tiêu hóasinh trong huyết thanh thỏ bị ngộ độc rễ câylá Ngón ( X  SD, n = 10).CH TI UNGHI NC UTRNGCĐ CSAU NGĐ CNgày thứ 579,3  9,661,1  7,4p < 0,001p < 0,001158,9  12,71 ...