Nghiên cứu các yếu tố nhận diện gian lận trong báo cáo tài chính của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định mô hình nhận diện dấu hiệu gian lận trong BCTC của các NHTM tại Việt Nam trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu trong và ngoài nước. Kết quả nghiên cứu có thể được coi là một nguồn thông tin tham khảo để các nhà đầu tư sử dụng trong việc ra quyết định. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu các yếu tố nhận diện gian lận trong báo cáo tài chính của các ngân hàng thương mại Việt Nam INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ NHẬN DIỆN GIAN LẬN TRONG BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM THE RESEARCH ON FRAUD DETECTION IN FINANCIAL STATEMENTS OF VIETNAMESE COMMERCIAL BANKS TS. Hoàng Thị Hồng Vân Học viện Ngân hàng vanhth@hvnh.edu.vn Tóm tắt Ngân hàng được xem như là mạch máu của nền kinh tế. Báo cáo tài chính (BCTC) nói chung, của ngân hàng nói riêng luôn có vai trò quan trọng đối với người sử dụng và hoạt động của thị trường. Gian lận trong BCTC của NHTM có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến không chỉ hoạt động của chính ngân hàng mà còn ảnh hưởng đến lòng tin của người sử dụng dịch vụ ngân hàng và thị trường tiền tệ. Nghiên cứu sử dụng mô hình M-score của Beneish (1999) có bổ sung thêm một số biến nhằm xác định mô hình nhận diện gian lận BCTC của các NHTM tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu cho thấy có 5 yếu tố trong mô hình nhận diện gian lận BCTC của các NHTM tại Việt Nam: Tỷ số tăng trưởng doanh thu, tỷ số chất lượng tài sản, tỷ số đòn bẩy tài chính, tăng trưởng quy mô doanh nghiệp và tỷ lệ nợ xấu trong NHTM. Từ khóa: Gian lận, Mô hình M-score, Ngân hàng thương mại Abstracts Banks are seen as the lifeblood of the economy. Financial statements of banks always play an important role for users and market activities. Fraud in commercial banks’ financial statements can have a serious impact on not only the operation of the bank, but also the users of service banks and money markets. The study using the M-score model of Beneish (1999) has added some variables to determine the fraudulent identification of financial statements of commercial banks in Vietnam. The research results show that there are 5 factors in the financial reporting fraud model of commercial banks in Vietnam: Revenue growth rate, asset quality ratio, financial lever- age ratio, growth firm size and bad debt ratio in commercial banks. Keywords: Fraud, M-score model, commercial banks 1. Giới thiệu nghiên cứu Ngân hàng thương mại (NHTM) là tổ chức trung gian tài chính, là doanh nghiệp kinh doanh quyền sở hữu và sử dụng tiền, có vai trò rất quan trọng và ảnh hưởng đến nhiều thành phần kinh tế. Thông qua các dịch vụ mà ngân hàng cung cấp, ngân hàng thể hiện vai trò của mình trong tiến trình phát triển của mỗi quốc gia. NHTM là tổ chức cho vay chủ yếu đối với các doanh nghiệp, cá nhân, hộ gia đình, qua đó thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng phát triển. Số liệu trên báo cáo tài chính của các NHTM được nhiều chủ thể quan tâm, trong đó có các nhà đầu tư. Dựa trên 1015 INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 thông tin và số liệu tài chính của các NHTM, các chủ thể sử dụng thông tin sẽ ra quyết định. Do đó, nếu BCTC của các NHTM có gian lận, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyết định của người sử dụng thông tin. Nhận diện được BCTC của một doanh nghiệp hay một NHTM có gian lận hay không sẽ giúp người sử dụng thông tin ra quyết định đúng đắn. Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định mô hình nhận diện dấu hiệu gian lận trong BCTC của các NHTM tại Việt Nam trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu trong và ngoài nước. Kết quả nghiên cứu có thể được coi là một nguồn thông tin tham khảo để các nhà đầu tư sử dụng trong việc ra quyết định. 2. Tổng quan các nghiên cứu về gian lận báo cáo tài chính Beneish (1999) xây dựng mô hình M-score để nhằm mục đích xác định việc gian lận thu nhập của các công ty, cụ thể là việc tăng doanh thu và giảm chi phí có chủ đích. Beneish nhận định rằng, xác suất công ty thao túng thu nhập tăng khi có: sự tăng bất thường của khoản phải thu, suy giảm lợi nhuận gộp, giảm chất lượng tài sản, tăng trưởng doanh thu và tăng dồn tích. Những biến được Beneish (1999) sử dụng: Tỷ số phải thu khách hàng trên doanh thu thuần, Tỷ số lãi gộp, Tỷ số tăng trưởng doanh thu bán hàng, Tỷ số chất lượng tài sản, Tỷ số khấu hao tài sản cố định hữu hình, Tỷ số chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp, Tỷ số đòn bẩy tài chính, Tỷ số biến dồn tích kế toán so với tổng tài sản. Với mẫu là 74 công ty gian lận thu nhập, tác giả kết luận rằng: công ty có M-score lớn hơn -1. 78 bị cho rằng có gian lận thu nhập và ngược lại. Mô hình này đã đúng khi xác định ra vụ việc bê bối của Enron. Dựa trên mô hình M-score, Burcu Dikmen and Güray Küçükkocaoğlu (2005) đã phát triển một mô hình mới nhằm phát hiện sự sai phạm báo cáo tài chính của các công ty tại Thổ Nhĩ Kỳ. Nghiên cứu này sử dụng BCTC của 126 công ty được niêm yết trên sàn chứng khoán. So với kết quả của Ủy ban Chứng khoán Thổ Nhĩ Kỳ công bố, mô hình này dự báo đúng 81% công ty bị gian lận thu nhập và 65% công ty không bị gian lận, kết quả chung là đúng 67%. Hakkı FINDIK and Erkan ÖZTÜRK (2016) đã sử dụng dữ liệu tài chính của 91 công ty sản xuất của ngành công nghiệp niêm yết trên Sàn chứng khoán Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) vào năm 2014 nhằm mục đích xác định khả năng của các công ty này thực hiện gian lận BCTC. Bằng cách áp dụng mô hình M-score 8 biến của Beneish (1999), kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng các biến chỉ số ‘doanh số bán hàng trong các chỉ số phải thu, chỉ số tổng lợi nhuận, Chỉ số chất lượng tài sản và ‘tổng số tiền tích luỹ tổng tài sản có ảnh hưởng đến khả năng thực hiện gian lận kế toán cho bất kỳ công ty nào. Thêm vào đó, nó cũng xác định rằng tổng số tiền cộng dồn vào tổng tài sản có tác độ ...