Nghiên cứu đặc điểm nhận dạng và sự phân bố các loài nấm thường gây ngộ độc tại tỉnh Cao Bằng

Nội dung bài viết trình bày về thực trạng ngộ độc nấm xảy ra ở tỉnh Cao Bằng. Kết quả điều tra nấm độc đã phát hiện 4 loài nấm thường gây ngộ độc tại Cao Bằng là nấm độc tán trắng (Amanita verna), nấm độc trắng hình nón (Amanita virosa), nấm mũ khía nâu xám (Inocybe rimosa) và nấm ô tán trắng phiến xanh (Chlorophyllum molybdites).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu đặc điểm nhận dạng và sự phân bố các loài nấm thường gây ngộ độc tại tỉnh Cao Bằng TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014 NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM NHẬN DẠNG VÀ SỰ PHÂN BỐ CÁC LOÀI NẤM THƢỜNG GÂY NGỘ ĐỘC TẠI TỈNH CAO BẰNG Nguyễn Tiến Dũng*; Phạm Duệ**; Hoàng Công Minh* TãM T¾T Ngộ độc nấm thường xuyên xảy ra ở tỉnh Cao Bằng. Kết quả điều tra nấm độc đã phát hiện 4 loài nấm thường gây ngộ độc tại Cao Bằng là nấm độc tán trắng (Amanita verna), nấm độc trắng hình nón (Amanita virosa), nấm mũ khía nâu xám (Inocybe rimosa) và nấm ô tán trắng phiến xanh (Chlorophyllum molybdites). Hai loài nấm gây chết người là nấm độc tán trắng và nấm độc trắng hình nón. Nấm độc tán trắng phân bố tại các huyện Bảo Lạc, Trà Lĩnh, Trùng Khánh, nấm độc trắng hình nón phân bố tại huyện Thạch An. Nấm mũ khía nâu xám phân bố ở huyện Bảo Lạc. Nấm ô tán trắng phiến xanh phân bố ở tất cả các huyện được điều tra (Nguyên Bình, Hà Quảng, Trùng Khánh, Trà Lĩnh, Phục Hòa, Thạch An, Hạ Lang, Bảo Lạc, Bảo Lâm). Các loài nấm thường gây ngộ độc tại Cao Bằng đã được mô tả đặc điểm nhận dạng và có hình ảnh kèm theo. * Từ khóa: Nấm độc; Đặc điểm nhận dạng; Phân bố; Cao Bằng. STUDY ON THE IDENTIFYING CHARACTERISTCS AND THE DISTRIBUTION OF MUSHROOMS CAUSED POISONING IN CAOBANG PROVINCE SUMMARY Mushroom poisoning occurs frequently in Caobang province. The survey results of poisonous mushrooms in the province showed that there were four species of poisonous mushrooms, caused poisoning in Caobang such as Amanita verna, Amanita virosa, Inocybe rimosa and Chlorophyllum molybdites. The two species of deadly mushrooms are Amanita verna and Amanita virosa. Amanita verna is distributed at Baolac, Tralinh, Trungkhanh districts and Amanita virosa is distributed at Thachan district. Inocybe rimosa is distributed at Baolac district. Chlorophyllum molybdites is distributed at all surveyed districts such as Nguyenbinh, Haquang, Trungkhanh, Tralinh, Phuchoa, Thachan, Halang, Baolac and Baolam. The mushrooms caused poisoning in Caobang were characterized and identified with the images attached. * Key words: Mushroom; Characteristics identification; Distribution; Caobang province. ĐẶT VẤN ĐỀ Ngộ độc nấm thường xuyên xảy ra tại các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta, trong đó có tỉnh Cao Bằng. Theo điều tra của Trung tâm Phòng chống nhiễm độc (Học viện Quân y), từ n m 9, tại Cao Bằng đã xảy ra 9 vụ ngộ độc nấm với 8 người mắc, * Häc viÖn Qu©n y ** BÖnh viÖn B¹ch Mai Ng-êi ph¶n håi (Corresponding): Hoµng C«ng Minh (hcminhk20@yahoo.com) Ngµy nhËn bµi: 30/11/2013; Ngµy ph¶n biÖn ®¸nh gi¸ bµi b¸o: 10/12/2013 Ngµy bµi b¸o ®-îc ®¨ng: 16/12/2013 16 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014 trong đó 7 người t vong ( ). Ngộ độc nấm thường xảy ra với đồng bào các dân tộc ít người và nhiều vụ để lại hậu quả rất nặng nề. Tại xã Quang Vinh, huyện Trà Lĩnh, đã có vụ ngộ độc nấm làm 7 người trong một gia đình bị t vong. Việc điều trị ngộ độc nấm rất tốn kém, nhất là khi bị ngộ độc các loài nấm gây hoại t tế bào gan, vì phải lọc máu, thay huyết tương, trong khi gia đình các nạn nhân thường rất nghèo. Cho đến nay, chưa có đề tài nào nghiên cứu về những loài nấm nào thường gây ngộ độc tại tỉnh Cao Bằng, trong đó loài nấm nào gây chết người. Sự phân bố, đặc điểm nhận dạng, hình ảnh các loài nấm này ra sao. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài này với mục tiêu: Xác định đặc điểm nhận dạng và phân bố các loài nấm thường gây ngộ độc tại tỉnh Cao Bằng. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. Các loài nấm độc thường gây ngộ độc tại tỉnh Cao Bằng. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. Điều tra nấm độc theo mẫu phiếu điều tra. Thu hái, chụp ảnh mẫu nấm tại thực địa nơi các gia đình bị ngộ độc đã hái nấm độc về n. Xác định loài nấm độc theo phương pháp của Trịnh Tam Kiệt (1996). KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Các loài nấm thường gây ra các vụ ngộ độc tại Cao Bằng: TT 1 TÊN TIẾNG VIỆT Nấm độc tán trắng TÊN KHOA HỌC; HỌ Amanita verna (Bull.:Fr)Roques Họ: nấm tán (Amanitaceae) 2 Nấm độc trắng hình nón Amanita virosa Lam.Ex Secr., Họ: nấm tán (Amanitaceae) 3 Nấm mũ khía nâu xám Inocybe rimosa (Bull.:Fr)Kumm hoặc Inocybe fastigiata (Schaeff.:Fr)Quél Họ: nấm rỉ sắt (Cortinariaceae) 4 Nấm ô tán trắng phiến xanh Chlorophyllum molybdites (Meyer)Pat., Họ: nấm ô (Lepiotaceae) Qua điều tra tại tỉnh Cao Bằng, đã phát hiện 4 loài nấm thường gây ngộ độc. Đặc điểm nhận dạng, phân bố và hình ảnh các loài nấm độc được trình bày dưới đây: 1. Nấm độc tán trắng [Amanita verna (Bull.:Fr)Roques]. Là loài nấm đã gây ra nhiều vụ ngộ độc chết người tại Cao Bằng. Tại xã Quang Vinh, huyện Trà Lĩnh, có gia đình 7 người bị t vong do n phải loài nấm này. 18 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014 Hình 1: Nấm độc tán trắng (Amanita verna). * Mô tả đặc điểm nhận dạng: Dạng nấm: thể quả. Mũ nấm: màu trắng, đôi khi ở giữa mũ có màu vàng nhạt. Bề mặt mũ nhẵn và bóng khi khô, nhày, dính khi trời ẩm. Lúc còn non, mũ nấm có hình bán cầu, mép khum dính chặt vào cuống, sau mũ ...