Nghiên cứu định lượng một số hoạt chất anthraquinon và stilben trong Đại hoàng bằng sắc kí lỏng hiệu năng cao

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết này nhằm định lượng một số hoạt chất anthraquinon và stilben trong Đại hoàng bằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC). 5 hoạt chất được định lượng gồm 4 hoạt chất là dẫn xuất anthraquinon: chrysophanol, emodin, emodin-glucoside và sennoside A và 1 hoạt chất nhóm stilben là rhaponticin được định lượng trong nghiên cứu này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu định lượng một số hoạt chất anthraquinon và stilben trong Đại hoàng bằng sắc kí lỏng hiệu năng caoTẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƢỢNG MỘT SỐ HOẠT CHẤTANTHRAQUINON VÀ STILBEN TRONG ĐẠI HOÀNGBẰNG SẮC Kí LỎNG HIỆU NĂNG CAOHoàng Văn Lương*; Nguyễn Văn Long*; Chử Văn Mến*Nguyễn Thị Thanh Hương*; Phạm Thị Thanh Hương*TÓM TẮTNghiên cứu đã tiến hành định lượng được một số hoạt chất anthraquinon và stilben trongĐại hoàng bằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC). 5 hoạt chất được định lượnggồm: 4 hoạt chất là dẫn xuất anthraquinon: chrysophanol, emodin, emodin-glucoside vàsennoside A và 1 hoạt chất nhóm stilben là rhaponticin được định lượng trong nghiên cứu này.Tiến hành phân tách trên cột pha đảo C18 với chương trình gradient sử dụng dung môi A (dungdịch 0,05 M axít phosphoric trong nước) và dung môi B (acetonitrile), bước sóng 280 nm, tốc độdòng 1,0 ml/phút. Chương trình rửa giải gồm: 0 - 5 phút (20% B); 18 phút (28% B); 25 phút(42% B); 30 phút (100% B) cho kết quả tách tốt. Thẩm định phương pháp cho kết quả độ tuyếntính cao (r > 0,9995) và độ thu hồi trong khoảng 98,0 - 102,6%. Giới hạn định lượng trong khoảng0,05 - 0,28 μg/ml. Phương pháp trên được áp dụng để phân tích 31 mẫu Đại hoàng gồm nhiều loàikhác nhau. Kết quả: hàm lượng hoạt chất biến động nhiều trong các mẫu, hàm lượng củasennoside, rhaponticin, emodin- glucoside, emodin và chrysophanol tương ứng là: 2,53 ± 4,26;16,40 ± 29,50; 0,58 ± 0,48; 0,93 ± 0,83 và 3,72 ± 2,97 mg/g.* Từ khóa: Đại hoàng; Sắc ký lỏng hiệu năng cao.STUDY ON THE QUANTITATION OF SOME ANTHRAQUINONEAND STILBENE COMPOUNDS IN RHEI RHIZOMA BY HPLCsummaryWe quantitated some anthraquinone and stilben active compounds in Rhei Rhizoma using highperformance liquid chromatography. Five bioactive compounds were quantitated including 4anthraquinone: chrysophanol, emodin, emodin-glucoside and sennoside A and 1 stilbene compound:rhaponticin. The chromatographic separation was performed on a C18 column by gradient elutionwith 0.05 M phosphoric acid in water and acetonitrile, the wavelength was set at 280 nm, theflow rate was set at 1 ml/min, gradient condition as followed: 0 - 5 min (20% B); 18 min (28% B);25 min (42% B); 30 min (100% B) gave the satisfied separation. The methodological validationgave acceptable linearities (r > 0.9995) and recoveries (ranging from 98.0 - 102.6%). The limitsof detection (LOD) of these compounds ranged from 0.05 to 0.28 μg/ml. The developed methodwas applied to the quantitation of 31 samples of different Rhei Rhizoma species. The resultsshowed that the contents of bioactive compounds were fluctuated among samples, the contentsof sennoside, rhaponticin, emodin-glucoside, emodin and chrysophanol: 2.53 ± 4.26, 16.40 ±29.50; 0.58 ± 0.48, 0.93 ± 0.83 and 3.72 ± 2.79 mg/g, respectively.* Key words: Rhei Rhizoma; HPLC.* Học viện Quân yNgười phản hồi (Corresponding): Chử Văn Mến (chuvanmen@gmail.com)Ngày nhận bài: 20/03/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 10/04/2014Ngày bài báo được đăng: 15/04/20147TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014ĐẶT VẤN ĐỀĐại hoàng (Rhei Rhizoma) là một nhómloài trong chi, Rheum thuộc họ rau Răm(Polygonaceae). Có 3 loài của chi Rheumđược chính thức công nhận trong Dượcđiển Việt Nam, Hàn Quốc và Trung Quốc làR. tanguticum, R. palmatum và R. officinale[1, 2, 3]. Theo Dược điển Nhật Bản, ngoài3 loài trên, người ta còn công nhận thêmRheum coreanum và những loài lai giữacác loài trên là dược liệu Đại hoàng [4].Ngoài ra, các loài không chính thức nhưRheum undulatum, Rheum rhaponticum,Rumex crispus, Rumex aquatica vàReynoutria elliptica cũng thường bị sửdụng nhầm như là Đại hoàng. Trong mộtsố trường hợp, việc xác định loài dựa trênphân tích mô học giữa các loài của mẫuĐại hoàng trên thị trường cực kỳ khókhăn. Các nhà nghiên cứu và thầy thuốcđông y thường bị nhầm lẫn bởi sự khôngrõ ràng của nhiều loài trong sử dụngdược liệu Đại hoàng. Do vậy, đánh giáchất lượng Đại hoàng dựa trên thànhphần hoạt chất đóng vai trò rất quan trọngtrong kiểm soát chất lượng của dược liệuĐại hoàng.Dược liệu Đại hoàng có nhiều hoạt chấtcó tác dụng nhuận tràng, lợi mật, bảo vệgan, kháng virut, kháng viêm, chống ungthư... [5, 6, 7]. Đó là các anthraquinone như:chrysophanol, emodin [8], dianthronenhư sennoside A [9] hay stilbene nhưrhaponticin [10]. Trong nghiên cứu này,phương pháp HPLC được phát triển vàthẩm định để phân tích 5 hoạt chất làchrysophanol, emodin, emodin-glucoside,rhaponticin và sennoside A (hình 1), làmcơ sở để định lượng các hoạt chất sinhhọc trong 31 mẫu Đại hoàng từ nhiềunguồn gốc khác nhau.Hình 1: Cấu trúc hóa học của các hoạt chất chính trong Đại hoàng: 1. Sennoside A,2. Rhaponticin, 3. Emodin-glucoside, 4. Emodin, 5. Chrysophanol.8TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU1. Hóa chất và thiết bị.- Hóa chất và nguyên liệu:+ Hóa chất: chất chuẩ ...