Nghiên cứu khả năng chịu hạn ở giai đoạn mạ của 5 lúa cạn Sơn La

Lúa là cây lương thực chính của hơn nửa số dân trên trái đất và là cây lương thực quan trọng nhất của Việt Nam. Hiện nay gần 70% dân số nước ta sống bằng nghề trồng lúa, nên lúa không chỉ có ý nghĩa về mặt an ninh lương thực mà còn có ý nghĩa kinh tế với đa số nông dân, đặc biệt là các dân tộc miền núi. Nước ta có địa hình đa dạng, diện tích đồi núi chiếm 3/4 lãnh thổ và diễn biến khí hậu khá phức tạp, lượng mưa phân bố không đều giữa các vùng và các thời kỳ trong năm nên hạn hán có thể xảy ra ở bất cứ vùng nào, mùa nào.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu khả năng chịu hạn ở giai đoạn mạ của 5 lúa cạn Sơn LaT¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 2(46) Tập 2/N¨m 2008NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG CHNU HẠNỞ GIAI ĐOẠN MẠ CỦA 5 GIỐNG LÚA CẠN SƠN LAVì Thị Xuân Thuỷ (Trường ĐH Tây Bắc)Nguyễn Lam Điền (Trường ĐH Sư phạm- ĐH Thái Nguyên )1. Đặt vấn đềLúa là cây lương thực chính của hơn nửa số dân trên trái đất và là cây lương thực quantrọng nhất của Việt Nam. Hiện nay gần 70% dân số nước ta sống bằng nghề trồng lúa, nên lúakhông chỉ có ý nghĩa về mặt an ninh lương thực mà còn có ý nghĩa kinh tế với đa số nông dân,đặc biệt là các dân tộc miền núi. Nước ta có địa hình đa dạng, diện tích đồi núi chiếm 3/4 lãnhthổ và diễn biến khí hậu khá phức tạp, lượng mưa phân bố không đều giữa các vùng và các thờikỳ trong năm nên hạn hán có thể xảy ra ở bất cứ vùng nào, mùa nào.Lúa cạn Việt Nam phân bố chủ yếu ở vùng núi Tây Bắc, Đông Bắc, Tây Nguyên nơi cóđịa hình chủ yếu là núi cao, mưa nhiều nhưng lượng mưa phân bố không đều dẫn đến hạn cụcbộ xảy ra thường xuyên. Do đó nghiên cứu khả năng chịu hạn và tăng cường tính chịu hạn củacây lúa là một đòi hỏi thực tiễn quan trọng trong ngành trồng lúa nói chung và cây lúa cạn nóiriêng và được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu [1], [2].Để góp phần cùng các nhà chọn giống tìm ra những giống có khả năng chịu hạn tốt,chúng tôi tiến hành nghiên cứu khả năng chịu hạn ở giai đoạn mạ của 5 giống lúa cạn Sơn La.2. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu2.1.Vật liệu nghiên cứuSử dụng 5 giống lúa cạn có tên gọi theo tiếng dân tộc Thái là: Khaurualon, Khautan,Khautanhay, Khautanlanh, Khaule thu thập ở huyện Mai Sơn tỉnh Sơn La.2.2. Phương pháp nghiên cứu- Đánh giá nhanh khả năng chịu hạn của các giống lúa ở giai đoạn mạ bằng gây hạn nhântạo theo Lê Trần Bình và cộng sự (1998) [1].Chúng tôi tiến hành xác định các chỉ tiêu:+ Tỷ lệ cây không héo (%)+ Tỷ lệ cây phục hồi (%)+ Tỷ lệ chất khô của rễ sau hạn so với trước hạn (%).+ Chỉ số chịu hạn tương đối của các giống lúa được tính theo công thức:S=1/2 Sinα (an.bn+bn.cn+ cn.dn +dn.en+….+ kn.an)S: chỉ số chịu hạn tương đốiα: là góc tạo bởi hai trục mang trị số liền nhaua,b,c,d….k là các chỉ tiêu theo dõin: kí hiệu các giống nghiên cứu.- Xác định hàm lượng prolin theo phương pháp của Bates và cộng sự (1973) [3].- Xác định hàm lượng đường tan theo phương pháp vi phân tích của Phạm Thị TrânChâu và cộng sự (1998) [4].70T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 2(46) Tập 2/N¨m 20083. Kết quả và thảo luận3.1. Chỉ số chịu hạn tương đối của 5 giống lúa cạn ở giai đoạn mạTheo dõi sự sinh trưởng của mỗi giống lúa ở giai đoạn mạ trong thời gian gây hạn nhântạo sau 3, 5, 7 ngày chúng tôi xác định tỷ lệ cây không héo, tỷ lệ cây phục hồi, tỷ lệ chất khô củarễ sau hạn so với trước hạn và chỉ số chịu hạn tương đối của mỗi giống lúa (Bảng 1). Chỉ số chịuhạn tương đối được tính bằng diện tích đồ thị hình rada (Hình 1), giống nào có diện tích radacàng lớn khả năng chịu hạn càng cao.Qua bảng 1 và hình 1 ta thấy giống Khaule có khả năng chịu hạn tốt nhất có chỉ số chịu hạntương đối là 19799,70 tiếp đến là giống Khautanhay (17800,25) > Khautanlanh (17789,14) >Khautan (14299,32) và chịu hạn kém nhất là Khaurualon chỉ số chịu hạn tương đối là 13366,98.Bảng 1. Khả năng chịu hạn tương đối của các giống lúa cạn ở giai đoạn mạGiốngKhaurualonKhautanKhautanhayKhautanlanhKhauleXử lý 3 ngày hạnCKH CPHCKR(%)(%)(%)92,14 100107,6996,00 100100,0598,00 100101,08100100100,14100100104,04Xử lý 5 ngày hạnCKHCPHCKR(%)(%)(%)49,5638,14111,9251,1439,04109,0175,0861,13107,1467,5659,31118,9379,2163,19115,07Xử lý 7 ngày hạnCKHCPHCKR(%)(%)(%)34,1719,14117,0736,2121,63119,0540,7127,98131,4043,9824,09126,0349,3129,07138,09Chỉ sốchịu hạntương đối13366,9814299,3217800,2517789,1419799,70CKH: tỷ lệ cây không héo(%); CPH: tỷ lệ cây phục hồi (%)CKR: tỷ lệ chất khô của rễ sau gây hạn so với trước gây hạn (%)%CKH 3 ngày150%CKR 7 ngày100%CPH 7 ngày500%CPH 3 ngày%CKR 3 ngàyKhaurualonKhautanKhautanhayKhautanlanh%CKH 7 ngày%CKR 5 ngày%CKH 5 ngàyKhaule%CPH 5 ngàyHình 1. Đồ thị thể hiện khả năng chịu hạn của 5 giống lúa2. Hàm lượng đường tan của các giống lúa ở giai đoạn mạĐồng thời với việc đánh giá khả năng chịu hạn của các giống lúa ở giai đoạn mạ chúngtôi tiến hành nghiên cứu hàm lượng đường tan và prolin ở các thời điểm trước gây hạn và 3, 5,7, 9 ngày gây hạn.Đường đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh áp suất thNm thấu của dịch bào khicây gặp điều kiện ngoại cảnh bất lợi. Nhiều nghiên cứu cho thấy, trong điều kiện bất lợi nhưnóng, lạnh, hạn, mặn…thì hàm lượng đường có xu hướng tăng. Theo nhiều tác giả [5] [6] thì71T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 2(46) Tập 2/N¨m 2008hàm lượng đường trong cây liên quan trực tiếp đến khả năng chống chịu của cây. Nên chúng tôitiến hành phân tích hàm lượng đường tan trước và sau gây hạn nhằm tìm mối liên quan với khản ...