Người lái đò sông Đà - Một thiên tùy bút có thần

tài liệu tham khảo môn văn dành cho giáo viên, học sinh trung học phổ thông đang trong kì ôn thi tốt nghiệp và cũng cố kiến thức cho kì thi cao đẳng, đại học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Người lái đò sông Đà - Một thiên tùy bút có thầnNgười lái đò sông Đà - Một thiên tùy bút có thầnSông Đà - một trận đồ tự nhiên hùng vĩ, được xây dựng bằng hai chấtliệu nước và đá, lỏng và cứng, cuồn cuộn tuôn dài, nhấp nhô ngang dọcmà tạo hoá đã ban cho vùng Tây Bắc nước Nam ta. Công trình tự nhiênấy đã và đang biến đổi theo thời gian. Còn một công trình Sông Đà nghệthuật được xây dựng bằng ngôn ngữ mà Nguyễn Tuân đã để lại cho lịchsử văn học Việt Nam, để lại cho đời trên trang tuỳ bút thì mãi mãi vẫncòn nguyên vẹn, vẹn nguyên.Đọc Người lái đò Sông Đà, ta như gặp được một cây đại bút thông tạohoá và một ông đò cũng thấu càn khôn. Cả hai đều thấu hiểu sự ảodiệu của tự nhiên, đều nắm vững quy luật xung - hợp, sinh - khắc chếhoá lẫn nhau của vũ trụ. Trên trang tuỳ bút, Sông Đà vừa cất giấu, vừaphô bày vẻ đẹp tuyệt mỹ của tạo hoá - một vẻ đẹp vừa hung hãn, nhưhoang dại lại như tình tứ mộng mơ. Ông đò Lai Châu vừa là người laođộng lực lưỡng, gân guốc, vừa là nghệ sĩ tài ba. Nhiều lúc ta như thấyNguyễn Tuân hoá thân vào ông đò Lai Châu. Tay lái của ông đò cảmđâu là ứng đó, ứng đâu là hành đó không sớm cũng không muộn, quabao thác ghềnh vẫn cứ bình an. Phải chăng trời đã cho ông tuệ nhãn?Thân hình ông khoẻ mạnh gọn quánh như chất sừng, chất mun. Ôngcòn là nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật vượt thác qua ghềnh. Chất nghệ sĩtrong ông là ở cánh tay chèo lái là ở đôi chân giữ thế tạo đà cứ như là vũđiệu vừa nhịp nhàng vừa ăn ý với bản nhạc giao hưởng của nước sông,của đá núi, của gió ngàn. Nhưng cái chính của chất nghệ sĩ trong ông làlòng yêu đời, yêu nghề, say mê khám phá sự huyền diệu cứ bay lên vớiđôi cánh lãng mạn. Miêu tả ông lái đò Lai Châu, Nguyễn Tuân muốn gửiđến người đọc những thông điệp gì? Cuộc sống không phải lúc nào cũngnhư khúc sông phẳng lặng mà có lúc, nhiều lúc thác ghềnh. Sống là phảibiết chấp nhận, phải bơi lội, chèo lái để vượt qua thác, băng qua ghềnhchứ không phải là kéo thuyền lên bờ để ngắm nhìn để chờ đợi? Nhữngđoạn văn Nguyễn Tuân miêu tả ghềnh thác ở Sông Đà làm cho ngườiđọc vừa sợ lại vừa yêu, vừa muốn lánh xa lại vừa muốn lăn vào. Đây làghềnh Hát Loóng dài hàng cây số: Nước xô đá đá xô sóng, sóng xô gió,cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuýt.Và đây nữa: .... còn xa lắm mới đến cái thác dưới nhưng đã thấy tiếngnước réo gần mãi lên, réo to mãi lên. Tiếng nước thác nghe như là oántrách gì, rồi lại như là van xin, rồi lại như là khiêu khích, giọng gằn màchế nhạo. Thế rồi nó rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng đanglồng lộn giữa rừng vầu, rừng tre nứa nổ lửa, đang phá tuông rừng lửa.Sóng thác đã đánh đến đòn độc hiểm nhất.... Mặt sông trong tích tắc loésáng lên như một cửa bể đom đóm rừng ùa xuống mà châm lửa vào đầusóng... Ông đò đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Ông đãthuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này. NguyễnTuân vừa biết dùng người, viết câu hay, tả cảnh hợp, tả tình sâu nêncuốn hút người đọc và tôn vinh vẻ đẹp của con người, của thiên nhiên.Văn của Nguyễn Tuân đúng là như thế vừa chân nhân vừa chân trí -một thứ văn ngang dọc. Tai nghe tiếng nước, mắt ngắm xoáy sâu, câuvăn đã dứt mà âm thanh vẫn còn vang vọng, khí văn vẫn còn phảng phấtnhư khói mây. Vượt qua 73 thác ghềnh, ông đò Lai Châu vẫn đĩnh ngộthông tuệ, không để luỵ tâm, không làm tổn trí. Đi thuyền không sợ thácghềnh vừa là dũng lược vừa là mưu lược của Nguyễn Tuân và ông đòLai Châu. Nguyễn Tuân quan sát ông đò chèo lái con thuyền then vuốtđuôi én, giống như thầy trò Khổng Tử xem người đàn ông bơi ở LãLương. Nguyễn Tuân cùng với người lái đò Sông Đà vừa tìm kiếm vừakhám phá, vừa chinh phục lại vừa tôn vinh. Thạch trận trên Sông Đà.Cách xa Nguyễn Tuân, cách xa chúng ta mấy trăm năm về trước, NhàBác học, Nhà Danh nhân văn hoá Lê Quý Đôn cũng đã viết về sông Đà.Bên cạnh những ghềnh thác hiểm trở, Lê Quý Đôn còn cho ta biết nhiềutư liệu kỳ thú: Hạ lưu Vạn bờ... có núi Ngải trước mặt trông ra sông Đà,đối ngạn là xứ Ngòi Lạt, trên núi có cây Ngải Tiên. Mùa xuân hoa rụngxuống nước, cá uống nước này liền vượt được Long Môn hoá rồng...sông Đà nước sông trong suốt, chảy xuống các động Phà Tây, Hảo Tềthuộc châu Quỳnh Nha... Đường sông thác ghềnh hiểm trở, gồm 83 tháccó tiếng mà Vạn bờ là thác nguy hiểm thứ nhất (Kiến văn tiểu lục -trang 345)Nguyễn Tuân đã không còn để pha màu, chế bản, tạo hình tôn vinhnhững mẫu đẹp cho đời đã 20 năm nay nhưng trên những trang viết chứahọc thuật, tụ tinh hoa, phong độ Nguyễn Tuân vẫn như núi đứng, tinhthần Nguyễn Tuân vẫn như mây bay. Những bản nhạc của nước của đá,của thác của ghềnh, người đọc, người học lắng nghe để mà nghĩ tới cáiâm vang sâu thẳm nơi cõi lòng tác giả? Ghềnh sông dài, thác sông lớn,xoáy nước sâu đã khơi dậy những gì tiềm ẩn nơi sâu kín nhất, u linh nhấtcủa tác giả và ông đò Lai Châu. Ghềnh và thác trong tự nhiên cũng làghềnh và thác trong cuộc sống đã bung nở trong nhãn tuệ của NguyễnTuân để Nguyễn Tuân gửi tới người đọc, người học qua thiên tuỳ bút cóthần. ...